Хъуннеххал къизил балугъ

marsh_4Ттун ччянива бавссия Ккуллал райондалийх нанисса Хъуннеххай къизил балугъ (форель) бикIайссар тIий. На чIивисса чIумал бикIайва Ваччиял лувсса гьарахъалттил гьарайзу МахIаммадлул бугьайссар тIар къизил балугъ тIий. Ялагу буслан бикIайва га балугъ ка-ччан гъаргъсса кIанай биширча, ччяни хъин шайссар тIийгу.

Аьлимтурал бусласаврийн бувну, жулла неххавун ва балугъ бувкIун бур хъинну ччянива. Аьвзал заманнай ЛухIи хьхьири, Щюлли (Каспий) хьхьири ва ухссавнил чулийсса хьхьирирду куннищал кув хIалану бивкIун бур, яний 35 миллион шиннардил хьхьичIва. Уттисса Щюлли хьхьиригу 50 метралул лахъну бивкIун бур. Яла, дунияллий гъилишиву хъанай, хьхьирирду кунничIату кув арх буцлан бивкIсса чIумал, ухссавнил бявкъусса хьхьирирдаву аьдат хьусса лосось балугъ, ванил ца журану хъанахъисса къизил балугъ (форель) ливчIун бур Каспий хьхьириву. Яла махъ, дагъусттаннал зунттурду ва нех­ру хIасул шайхту, ва къизил балугъ, гъилисса хьхьирива бувккун, дяркъусса щин дусса неххардивух, микIирал ва мар­ххалттанил бакIру дусса зунтталун, цила урлухъ (икра) бичин гьаз хъанан бивкIун бур. Гай икралия хьусса къизил балугъру ливчIун бур жучIарасса неххаву. Гания махъ ларгун дур цимигу миллионнайсса шинну.
Мукьра шин хьуна Дарбантлив яхъанахъисса ттула куяв МахIаммадов Ризван, къизил балугъ бугьанна тIий, Лаккуйн укIлай. Вана июнь зурул ахирданий, тана та на ялув кIицI дур­сса Ваччиял лувсса гьарахъалу диркIсса кIанттаяту арх бакъа, ванан тIайлабацIу хьунни шанма къизил балугъ бугьан.
Нанияра утти пикри буваннуча жува, 35 миллион шинал лахъишиврий, жула чIаравсса неххаву ва хъинну нахIусса балугъ бунува, жува пикриба­къулшиву дуллай буру. Буниялагу учалалуву кунмасса иш хъанай бурив къакIулли: «Муси ччанналу дунура, га гьаз дувансса аькьлу-кIулши бакIраву да­къар», — тIисса. Цахъис аьтарттуяр чулинмай ва балугъ яхъанансса ва чIяву хъанансса кушру, бярду буварча, хъинну ххуйсса къажанжи хьунссия даву дакъасса инсантуран. Каши-кьудрат дусса жулла Ккуллал райондалиятусса ишбажаранчитал бакъа къабикIантIиссар. Мажлисирттай кьуртти гьаз бувайнийсса, шеърирдайсса, насрулийсса чичрурдайну бакъа, иширайнугу аьркинссар жулла Ватан канища къадукканмур буван. Дунияллул гъунттулусса ишру цIана хъинну бувчIин захIматсса бур. Дяъвирду чIяву шаврийн бувну, лихъачалт чIяву хъанай бур. На цакьнивагу кIийла-шамийла кIицI бував, дачIра хъанахъисса жулла шяраваллавун бюхъай­ссар, жухьва къацIувххунма, 1944-ку шинал кунма, цал бакIрая чIумуйнусса куну, яла махъ гиккува личIансса лихъачалт бизан буван. Ва иширайнна на тIутIисса «Ватан канища дуккаву» тIий. ХIукмучитал архну Москавлив бур. Мунияту баччибакъулшиву дуну жува бикIан багьлай бакъару. Цалсса ва масъалалиясса ихтилат кутIа буванна.