Дагъусттаннал терапевтътал хьхьичIххуттай

marsh_3Уттигъанну жулла республикалий хьунни Дагъусттаннал терапевтътурал цалчинсса съезд (республикалул медициналул тарихраву хьхьичIра-хьхьичI) ва РНМОТ-рал (Российское научное медицинское общество терапевтов) XVII-сса регионнал дянивсса элмийсса ва практикалул конференция. Мунил сиптачиталнугу хьунни ДНМОТ (Дагестанское научное медицинское общество терапевтов), ДР-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерство.

Бадрижамал Аьлиева
Вайннал сипталийн бувну РНМОТ-рал пикри бунни укунсса съезд ва выездной элмийсса ва практикалул конференция МахIачкъалалив буван. ДНМОТ Аьрасатнаву ца яла хьхьичIунмур, цIа данмур бур, му муданмагу Москавлив ва Аьра­сатнал регионнай хъанахъисса семинардавух, батIавурттавух хьхьичIунну гьуртту хъанай бур. Вайннал дуллалисса давурттив, хIарачат чIалай, РНМОТ-гу ххуйну чIарав бавцIунни вайннал дуллалисса даврил. Съезд ва конференция цивппагу хьунни лавайсса даражалий. Миннул хIакъиравусса ва аьмну медициналиясса хьунни ДНМОТ-лул председатель, медициналул элмурдал доктор, профессор, Дагъусттаннал Медициналул академиялул госпитальный терапиялул кафедралул заведующий, I-ма проректор, Дагъусттаннал Медициналул академиялул дуккаврилмур даврил проректор Маммаев Сулайман Нураттиновичлущалсса ихтилатгу.
Жулва лак медициналуву мудангу хьхьичIминнавух бур, лакрал бур цикссагу ххаллилсса хIакинтал. Мукун, цалва пишараву дуллалисса хъуннасса даврихлу, бивхьусса марцIсса захIматрахлу ва съездрай РНМОТ-лул хIурмат бусса членну увчIунни ХIажиев Хайруттин Эфендиевич, РНМОТ-лул орденнан лайкь хьунни профессортал Хасаев АхIмад Щейхович ва Маммаев Сулайман Нура­ттинович, ХIурматрал грамота дуллунни доцент Загълиев Сажид ХIасановичлун. Шиккува дакIнийн бутан, Сулайман Нураттинович хъанай ур «Гепар» медициналул центрданул хъунама, республикалий ва региондалий ва ккаллийну ур язима гепатологнан. Республикалул дазул кьатIув къабувкна, шиккура, ва центрданий бюхълай бур ттиликIрал (печень) къашайшивурттал диагноз дуван, ва мунияр гихуннайсса хъин хъанахъавугу дуллан. Ва центрданийн букIлай бур, щалвагу Дагъусттанная бакъассагу, чIахху-чIаравсса республикарттаясса инсанталгу. Республикалий цалчин Сулайман Нураттиновичлулли В ва С вирусирттал молекулярный тестирование дуллалаву дайдирхьусса, 2000-ку шиннардий Москавлия, докторантурагу къуртал бувну, республикалийн зана хьусса чIумал. Мукун, «Гепар» медициналул центрдануву дур уттизаманнул ларайсса диагностикалул кьяйдарду ттиликIрал фиброз тIий, цирроз тIий, цайми-цайми цIуцIавурттугу ялун личин дувансса. Му аралуву уттинин цикссагу инсантуран кумаг бувнугу бур. «Гепар» центр хьуну бур республикалий, хIатта Ухссавнил Ккавкказнавусса ва журалул цалчинсса медициналул идара. ХIакьинусса кьини тIурча ва центр бур вирусру ялун личин давриву, миннул уттизаманнул генетикалул анализру давриву, ттиликIрал цIуцIавуртту хъин даврил технологиярттал чулухагу хьхьичIххуттай.
Сулайман Нураттинович ур кIулмуний гьашиву къадурна, цIу-цIусса затру кIул буллай, гьарца кьини цала ялув цува зузисса хIакин. Шинал лажиндарай ва гьуртту шай Аьрасатнаву ва чил билаятирттай хъанахъисса конференциярттавух, цайми-цайми иширттавух. Ва махъсса шинал дянивгума Сулайман Нураттинович гьуртту хьунни Москавлив, США-наву, Барселоналий, Лондоннай ва мукунма цаймигу Европанал билаятир­ттай ва шагьрурдай хьусса конференциярттавух. Сулайман Нураттиновичлул 5 шин хъанай дур ДНМОТ-лул каялувчину зий. ДНМОТ-лул гьану бивзсса, цикссагу шиннардий мунил каялувчину ивкIсса цIанихсса хIакин-терапевт, профессор ХIажиев Хайруттин Эфендиевичлул ва бусравсса ва бигьа дакъасса даву нахIакь дуван дакъар Сулайман Нураттиновичлуйн вихшала дурсса.
— Сулайман Нураттинович, кутIану бувсун ччива Дагъусттаннал терапевтътурал обществалул тарихрая, мунил мархри цуксса куртIну буссарив республикалул медициналуву.
— Дагъусттаннал медициналул общество 1860-ку шиная тIайла хьуну хьуссар хIакинтурал цалва пикрирду, даврил опыт кIибачIлансса центрну. Мунил хъуннасса даву дуллан бивкIссар хIакинтурал даврил даража, граждан агьали ва аьралитал хъин баврил тагьар ларай давриву, цIуллу-сагъшиву дуруччаврил масъалартту щаллу бавриву. Му общество цурдагу дурссар 600 уттубишай кIану бусса госпиталь бивкIсса Темир-Хан-Щурагь, оьруснал аьрали хIакинтурал пикрилийн бувну. Микку чIун-чIумуй ва хъинну щириркIуну шайсса диркIссар заседанияртту. Миннуй докладирттащал бу­ккайсса бивкIссар округирттал хIакинтал. Мирив га чIумал Дагъусттаннай увагу 9 инсан ивкI­ссар. Оьруснал хIакинтурал лахьлай бивкIссар Дагъусттаннал минерал бакIщаращив, инсаннал цIуллу-сагъшиву дуруччавриву миннул бугьлагьисса агьамсса кIанттурду, га чIумал ппив хьуну диркIсса азарду. Масалдаран, Яруссаннал округрал хIакин К.М. Трипольский, цангу яру мазгу кIулну бивкIсса, ялун личин дуллай ивкIун ур зунттал халкь яла чIявуну къашавай шайсса цIуцIавуртту. Оьруснал хIакинтураву яла «машгьурмур» цIуцIавунурив диркIун дур зунттаву мина дирхьусса инсантурачIа чIяруну хьунадакьайсса эндемический зоб, амма мунил багьанттугу кIул буван бюхълай бивкIун бакъар.
Ккавкказуллал аьралуннал генерал-штаб-докторну ивкIсса Э.Р. Гольмблат ва общество хIасул хъанахъисса чIумал Темир-Хан-Щурагьсса госпитальданий хIакинну ивкIссар. Даврил пишакаршиву ларай дуван, га чIумал му госпитальданийн щалвагу Дагъусттаннаясса хIакинтал тIайла буккайсса бивкIссар.
Аьралуннаву ва дагъус­ттаннал агьалинаву хъунмасса хIурматрай ивкIссар Петербургуллал медико-химический академия бувккусса И.С. Костомировский. Мунал Дагъусттаннай хIакинну зий 50-ллихъайсса шинну хьуну дур, ва обществалул ца яла хьхьичIунсса членгу ивкIун ур. Му ивкIун ур, дагъусттаннал миллатирттая сакин хьусса, Да­гъусттаннал конно-регулярный полкирал штаб-лекарьну, гьуртту хъанай ивкIун ур цинявгу походирттавух ва аьрали иширттавух. Махъ Иван Семенович зий ивкIун ур цал Гъуниннал, яла Гъази-Гъумучиял округирттал хIакинну. Мунан кIулну бивкIун бур яру, лакку ва къумукь мазру. Отставкалийн увккун махъ мина Темир-Хан-Щурагь дирхьуну дур. Аьпалул шайсса чIумалгу оьрмулухун цалла махъун щун дурмур — 30 азарда мусил къуруш, дуллуну дур Дагъусттаннай санитарный ва цаймигу давурттив дуван харж даншиврул.
Дагъусттаннал цIуллу-сагъ­шиву дуруччаврил пионерталну, цIудуккан дурсса медициналул обществалул членталну 1920-ку шиннардий бивкIссар Н.И. Агриколянский, М.И. Аствацатуров, М.И. Аьлиева, С.Ю. Аьлибекова, Х.О. Булач, Д.М. Дибирова, М.Ю. Нахибашев, К.К. Тараканова ва чIявусса цаймигу.
Медициналул цасса элмийсса обществалул даву най дуна цукссагу ларай хьуссар мивун хъунисса аьлимтал, профессортал-терапевтътал Г.П. Руднев, В.С. Бревдо, Ф.Р. Бородуллин, Н.Ф. Мордвинкин ва чIявусса цаймигу бувххун махъ. ХIакинтурал медициналул обществалул председательну ивкIун ур С.И. Ризваш.
РНМОТ сакин бувну махъ чара бакъа аьркинну бивкIссар Дагъусттаннай мунил регионал отделение тIитIин. Мукун, члентурал-учредительтурал цалчинсса собрание хьуссар (18 инсанная сакин хьусса) 1956 шинал. БувчIуссар оргкомитет, цивугу бивкIсса РНМОТ-лул правлениялул член, доцент Хайруттин Эфендиевич ХIажиев хIаласса хIакинтал. Гьарца зуруй ДАССР-данул Минздраврал конференц-залдануву дайсса диркIссар обществалул заседанияртту, цайми-цайми чIярусса давурттив. ДНМОТ мудангу зий бивкIссар ва буссар РНМОТ-ращалсса цIакьсса уртакьшиврий. Обществалул члентал хъуннасса даву дачин дурну буссар республикалул шагьрурдай ва районнай цIуллу-сагъшиву дуруччавриву. Миккугу хъуннасса къулагъас дуссар шагьрурдай ва шяраваллаву выездной заседанияртту даврих. Мукун, махъсса шиннардий выездной заседанияртту дурссар Дарбантлив, Щурагь, Къаяккантлив, Маджалисрай, Лаващав, Гъумук, Ккулув ва м.ц. кIанттурдай.
ДНМОТ-лул правлениялул члентал мудангу хьхьичIунну гьуртту шайссар АьФ-лул хъуними ВУЗирдал дуллалисса клиникалул исследованиярттавух. Мукун ДНМОТ-лул члентал цимилгу лайкь хьуссар «Золотой Пегас» дипломирттан.
ДНМОТ-лул дуллалисса давурттая, вания циятува цикссагу бусан хьунссар…
— Уттигъанну хьусса Да­гъусттаннал терапевтътурал цалчинсса съездрая ци учинна, му хьусса даражалия инава рязийну ливчIрав?
— РНМОТ-лул Дагъусттанналмур отделениялул дурсса ккаккиярттал мукIрушиннану хъанахъиссар жулла республикалий I терапевтътурал съезд даву ва РНМОТ-лул регионнал дянивсса элмийсса ва практикалул XVII конференция баву. Ва съездрай РНМОТ-лул Президент, академик А. И. Мартыновлул увкуна:
— РНМОТ-лувун бухлахисса Дагъусттаннал терапевтътурал общество, цила элмийсса ва практикалул даврийн бувну, цалчинсса десяткалуву буссар ва мунил хьхьичIунсса гьарцагу член ухлахиссар Дунияллул обществалувун (ISIM) ва виваллил медициналул Европанал федерациялувун (EFIM), — куну.
Хъинну тIааьнну бия респуб­ликалул терапевтътурал буллалисса захIматран лайкьсса кьимат бищаву, миннавасса цаппара орденнан ва ХIурматрал грамотарттан лайкь шаву.
Съездрай бия 50-нния ливчусса докладру, виваллил патологиялийн багьайсса цикссагу суаллацIун бавхIусса. Ми цив­ппагу бия 3 секциялийх бавчIуну. Докладру буллай бия, Дагъус­ттаннаясса, Москавлиясса, Санкт-Петербурграясса, Ставрополлаясса, Саранскалиясса, Ижевскалиясса терапевтътал бакъассагу, виваллил медициналул Дунияллул обществалул вакилталгу.
Съездрал цалчинсса кьини дурссар РНМОТ-лул Президиумрал ДНМОТ-лущал цачIусса выездной заседание. Президиумрай ххалбигьлай бивкIссар пишакар­сса медициналул сообществардал ххуллурду, обществалул члентал чIяву баву, миннал электрон регистрация даву, Москавлив 2015 шинал хьунтIисса щаллагу дунияллул хIакинтурал-терапевтътурал конгрессрайнсса хIадуршинна, цалуннасса (непрерывное) медициналул пишакарсса кIулшиву ласаву ларай даву, кIанийн дутаву, дистанциялийсса яни манзилданий кIулшиву ласаврил технологияртту хьхьичIуннай даву, пишакаршиву ларай, хьхьичIуннай даву мурадрай, аьрасатнал ларайсса пишакарсса кIулшиву ласаврил системалувун европанал кIулшиву дулаврил аьдатру духхан даву. Вай цимурцаннул гьарцагу специальностьрал хIакинтурал даврил даража лавай бантIиссар, хъун шагьрулул идарарттая тIайла хьуну, шяраваллал азарханардайн бияннин.
Дагъусттаннал терапевтътурал цалчинсса съездрал — организациялул элмийсса, практикалул ва просветительский даврил ларайсса сакиншиннарал жура хIисаврай, цачIун бувссар ДР-лул ЦIуллу-сагъшиву дуруччаврил министерствалул, Дагъусттаннал паччахIлугърал медициналул академиялул ва Дагъусттаннал Терапевтътурал медициналул элмийсса обществалул цимирагу направлениялий буллалисса захIмат. Умуд бур жулла республикалий хьусса лап хъуннасса масштабрал ва мероприятие пишакаршиврул кругозорданул масъалартту щаллу бавриву, региондалийсса цIуцIавурттал, къашайшивурттал профилактикалул ва ми хъин даврил давриву, Дагъусттаннал терапевтикалул къуллугърал даву ларай давриву хъунмасса бутIа бишавуну хьун­ссар, укунсса журалул форумругу жучIава чIа-чIаннин баван хьун­ссар тIисса…
Гихунмайгу буссар