Кьуран

ХьхьичIмахъ -БучIиссаривкьай Кьуран цамур мазрайн таржума бан? – цIуххайсса бивкIун бур хьхьичIава таниву тIутIимур тIайлану кIул хьуну ччисса бусурманчунал му чулуха цаяра чантI куманахь. — Бяйкьуну бунагь къахьун, къабучIиссар, — учайсса бивкIун бур таналгу. Саманхъал тухумрая­сса Бухарнал ва Хорасаннал паччахI НухIлул арс Мансурдул (паччахIшиврий ивкIссар 961 шиная 976 шинайн ияннин) бучIан бувну бивкIссар Кьурандалувусса букъавчIайсса кIанттурду, махъру 40 луттираву аьраб мазрай бувчIин буллали­сса Абу Джяъфар МухIаммад Джарир ат-ТIабаринал тафсир – бувчIинбавуртту. ТIабари ивкIуссар Багъдадлив 923 шинал. Тафсиргу бувчIин захIматсса лявкъукун, Мансурдун ччан бивкIссар та парс мазрайн таржума бувну. Му ихтияр дулара учин бавтIсса щалва билаятраясса аьлимтурал куссар, аьраб маз къакIулнан Кьуран чичрулийнугу, мазрайнугу бувчIин бан шариаьтрай бучIи бувну буссар. Цивппа тIутIимунил хъунмур хIуччану тайннал лавсъссар Кьурандалувусса «Ибрагьим» тIисса 14-чинмур сура. Танил 4-чинмур аятраву Аллагь цува тIий ур: «На нава тIутIимур бувчIин бан, идавстал халкьунначIан тайннал мазрай гъалгъа тIутIиссая гьан байсса. Мунияргу ххишала тайннал цIакьлин бувгьуссар, ай, Адамлул заманная шийнмай Исмяиллул заманнайн бияннин, циняв идавсталгу, паччахIталгу парс мазрайрихха гъалгъатIий бивкIсса, цалчин Исмяилли аьраб мазрай гъалгъатIун ивкIсса тIисса тIаргу. Дурккуминнаву язи бувгьуминналгу, Мансурдул амрулийн бувну, ТIабаринал тафсир парс мазрайн таржума бувссар. ХIакьинусса кьинигу та таржумалулгу, тай бувчIинбавуртталгу жухьва буслай бур ванияр 1200-1300 шинал хьхьичIсса парс маз цукунсса бивкIссарив, яхьуну дур мазрал аваданшиву. Укунсса аваданшиву, ва ххазина жулагу бикIукьай! ЖучIава Дагъусттаннайгу Кьурандалул хъунмур бутIа яру мазрайн таржума бувну бивкIссар имам Шамиллул зузала ХIажиаьлил. «Хъинну бур, амма ва муниха зун бикIай замана бакъар», — увкуна тIар имамнал. Кьурандалул мюрш сурарду, хъуниминнувасса ца­ппара аятру лакку мазрайн танива таржума бувну бур щайх Жамалуттиннул, ГьунчIукьатIатусса Кьурбан­аьлил, танал арс Нурисланнул. Таржума бувну бур «Аьмма» тIисса мадара биялсса сурагу, щала. ХIакьинусса кьининин Кьуран цимилагу таржума бувну бур дунияллийсса чIявусса мазурдийн. Айивхьура нагу оьрус мазрайми Кьурандалул таржумарттайнгу, ттунма кIулмур аьраб мазрайнгу чул бивщуну, къакIулмургу кIулнахь цIухлай. ГъалатIирттаягу личIину нигьа услай акъара: цалчин, ми хьун къабитан яхI банна; кIилчин, кьатIув букканнин ванил ялтту уккансса чан къахьунтIиссар; шамилчин Аллагьнайнгу, кIа ххираминнайнгу хьул бихьлай ура. Мажалданух бурувгун, Кьуран кказитрай бишлантIиссар. Цалчинмур суралия тIайла хьуну, куннил хъирив кув. 1. Вай гьарзат буссар Ч. А. Сторил «Персидкая литература» тIисса луттирал 1-чинмур бутIуй. – М. – 1972 ш. 99-100 лажиндарай. 1993 шин, ноябрь зурул 27-ку кьини.