«Театр ттул оьрчIнийвасса хиялъя»

ХIакьину Лакрал театрданул артистурал кьюкьлуву чансса бакъар гьунар бусса, жагьилсса артистал. Миннавасса цану бур Дагъусттаннал лайкь хьусса артистка Зинаида Чавтараевагу.

[dropcap]Б[/dropcap]увссар Зинаида Гьун­чIу­кьатI­­рал къутандалийсса Зайнулаьбидлул ва Элизал кулпатраву. Тарбиягу хьуссар ла­кку макьанну, балайрду ххира­сса, миннул кьимат бусса кулпатраву. Ванил ппу, аьпа бан цал, Зайнулаьбидгу цила чIумал, усттарну гармунгу бивщуну, ххуйсса буттахъал балайрдайну лакрал къутаннайсса жяматирттал чIявусса хъатIив-хъиншивуртту чIюлу дурсса чувъя.
ЧIярусса шиннардил хьхьичI тIурча, ттул бакIравунмагу къабухханссия ттула хьхьичI парталух щябивкIсса, симандалий, тIантIригу бусса, ненттабакIрай хъюрухъ багьсса чIяйсса к1изгу бусса ва пиш тIийнмасса чIиви душния Лакрал театрданул сахIналул хIурулъэн букканссар тIисса пикри. Зинаида чIивинияцIа бикIайва, оьрус мазрал дикIу, лакку мазрал дикIу, литературалул дарс ххирасса, дакIнийхтуну шеърирду лахьлан ва ккалан ххирасса.


ХIакьинусса жула тамашачиталгу чантI увкусса бур: сахIналий эшкьи-ччаврил мутта ккаккан байни, щютIру тIий, дюхъ дакъасса рихшантру дуллан къабикIай.


Сангардал школагу къуртал бувну, ва бувхссар дуклан МахIачкъалаллал музыкалул училищалувун. Лакрал театрдануву Зинаида зий бур 2007 шиная шинмай ва уттинин дургьуну дур ацIрахъул роллу.
Мартрал 27-нний кIицI лагайсса Театрданул кьинилул хьунийн жугу Зинаидащал буварду хъун бакъасса ихтилат.

– Зинаидай, шяравун шинай цал бакъа къабучIайсса театрданувунсса ххуллу язи бугьансса гъира виву та хIасул хьуна?
– Театрданул магьирлугърал, ттула ниттил бусаврийну, на ясир бувну бура чIивинийва, жул чIивисса ва таний ца яла ттунма чаннамур ва тIааьнмур кIанттуну ккаллину бивкIсса щарнил клубраву. Ниттил бусай, шяравун пьеса бувкIни, сахIналул хьхьичIун бавтIсса щарнил мюрщултрал аьла­гъужалул ккучундалуву ца на бикIайвав, кьацIгу тIивтIуну, артистътурал гьарца калималух ва увинтрах личIлулну ялугьлагьимур тIий.

– Ларгсса шин жунна цинявннаннарагу къабигьасса дия. Хаснува зун, творчествалул, публикалул пишакартуран. Цукунсса хьур вин винна му шин?
– Вайми коллегахъан къа­кIулли, ттунмарив, мяйжаннугу, муна му чIумал бувчIуна сахIнагу, тамашачиталгу, хъатругу дакъасса цамур оьрму ттунма къаччишиву. Муксса мякь багьну бия ттул ми цимур-цаннух. ДакIний бур, кьатIу-шав буккан ихтияр дуллусса гъинтнил гьантрай, на нава цалчинма цалчин театрданувун бувкIсса. Анавархъиндарай ттула гримеркалувунгу бувххун, левчунма лавгссияв пахъдагьрулувун бювкьсса сахIналийн. Ттуйва бияла бакъа аьтIаву ларчIуна, цIанагума дакI къума лаглай дур. Ча, цукунчIав къаччива му чIун ттигу цал ялун дирну.

– ДакIний дурив инара дургьусса цалчинмур роль? Гания шиннай вилла дакIнин кьамул­сса роллу цуми хьур, ци жанралулсса ччан дикIай вин?
– ДакIний дуркьай. Дахьва бувкIни театрданувун, оьрчIансса «Зунттал кIяла душ» тIисса магьа бишин хIадур буллай ия жуна чIявучин кIулсса, Оьруснал театрданул режиссер Скандарбаг Тулпаров. Ттухь дия магьлувусса Янбикешлул роль. ХIакьинугу, на ххал хьуни, ганал учайссар: «ДакIний бур байбихьулий цила чIуния цуппа нигьа буслай бивкIсса Зинаида. ХIакьину лакрал тамашачитуран ххира хьунсса артистка буккансса ттун танива бувчIуна», – куну. Гания мукьахми роллу дия личIи-личIисса, дакIнин ххира хьуссагу, щала дакIнил къаларсъссагу. Ттуву сахIналийн буккансса сисаврил гьанна бувгьуссар ттул коллективрал, театрданул хъунмур никирал. Вайннал сахIналийсса тIуркIулух буруглай, эбрат ласлай, хIакьинугура най бусса. Хъунмасса барчаллагь учин ччай бур ттула творчествалул оьрмулуву биялсса кIану бувгьусса, ттуйна муданагу вихшаланасса, жула режиссер Аслан МахIаммадовлухь.


Хъама къабитай
пандемиялул чIумал, кьатIу-шав буккан
ихтияр дуллусса гъинтнил гьантрай нава, цучIав акъасса
театрданувун лавгун, сахIналийгу бавцIуну, аьтIий бивкIсса.


Жанрардая тIурча, циваннив къакIулли, ттул дакIнин гъанми роллу дур драмалулми. Яла-яла ххирар Гъумучиял ПатIиматлул роль. Ххира хьунни «Няс мютIи баву» тIисса комедиялувусса Катаринал рольгу. КIицI давияв «Ромео ва Джульетта» пьесалувусса Джульеттал рольгу. Ххирар цумур-цагу ттухьхьунна дуллусса, ттула оьрмулуха къалархьхьусса образрал роль дугьангу. Масалдаран, чIал къавхьуну театрданул сахIналий бишинтIисса ца пьесалуву (цIа къабусанна цалсса) ттухь дур хъун дакъасса ца хъуннабавал роль. Ттун гиву, чIугу, заназингу, зана-кьалашиннагу даххана дурну, ци хьунгу, бугьарасса, оьрму лавгсса хъамитайпалул образ ккаккан дан багьлай бур. Мунияту актертурал хIадуршиндарал ца бутIа ишла бувну, буруглай, ялугьлан бикIара кIичIиравух нанисса, паркирдаву щябивкIсса ва цаннищал ца яхши-хашрайсса бугьарасса хъанних, мюрщултрал кару дургьуну нанисса хъуннабавахъах.

– Цукун, ссаяту дайдишайссар артистнал зузи кьини?
– СахIналий циняв батIу-кьатIу хьуну, репетициялул давуртту 11 ссят хьусса чIумал дайдиширчагу, ттун ттунма ххирар даврийн ччяни бучIан. Ххирар, ттула гримеркалуву чяйлул стакангу хIавчIун, ттула роллу ккалан, навалу ми тикрал дуллан.

– Вил пикрилий, цукунсса икIан аьркинну ур хIакьинусса заманалул актер? Бюхъанссияв вища художествалул фильмраву гьуртту хьунгу?
– ЛичIишиву дакъа, актер цинявгу заманардай икIан багьлай бур цаятура хъунна­сса тIалавшинна дусса, гьунар ххиссанная дарс ласласи­сса. КIулмуний гьашиву къадурну, цалчин сахIналийн уклакисса куна, актернал усттаршиврух мякьнувасса.
Кинорая тIурча, ттуву та­чIаввагу мунихсса гъира къабикIайва. Масалдаран, бучIайхха республикалул театрдавун цумур-цагу фильмрал кастинг дуллай съемкардал вакилтал. На най буна баян байссар миннангу: «Кастинграй гьуртту хьунна, амма гихунмай кинораву гьуртту хьун къарязимурда», – куну.

– Циняв жагьилсса артистътурал бикIайхха ххирасса, миннаха лащан хIарачат буллали­сса машгьурсса актертал. Мукунминнава билаятрай цIа дурксса актертуравух цуминнал цIарду кIицI лаганна ина?
– Ххирар тамашачитуран хIакьинугу бусравнувасса Фаина Раневская, мукунма ххирар Любовь Полищук, ххирар цIанагу цинявннан сийлийсса Ирина Муравьева.

Театрданувун бувкIния шинмай, вил пикрилий, цуксса баххана хьур тамашачитал? Цукунсса бур цIана ми?
– Тамашачи тания шинай цукссагу аххана хьунни, мугу – ххуймур чулийнай. ДакIний бур, дахьва шивун бувкIни, шяраваллаву бикIу, шагьрурдай бикIу, сахIналий эшкьи-ччаврилмур бутIа ккаккан байни, тамашачитурал кьюкьравасса щютIру, дюхъ дакъасса рихшантру. ЦIана тIурча, хъунмурчIин тарбиялулмур бутIа ххисса, мяърипат ду­сса тамашачитал бур букIлай пьесалухун. Вагу жул ца дакI ххари дансса, агьулданул, хаснува ялун нанисса никирал, аькьлу-кIулши тарбия давриву жуламур бутIагу бушиврун ккалли­сса ишри.

– Театрданул кьинилул хьунийн ци чIа учинна ина вила даврил уртакьтуран?
– ХьхьичIва-хьхьичI ттунма ххирасса коллективрангу, Дагъусттаннал циняв театрдал пишакартурангу чIа учивияв цIуллушиву ва давриву тIайлабацIу. Зун цинявннан зула хияллавусса, дакIниву загьирсса, дугьан ччисса роллу чIа тIий бура. Мукунма чIа тIий бура гьунардан лайкьсса ва дакIнийхтуну барчаллагьрайсса тамашачиталгу жунма чан къабаннав тIий.

Ихтилат бувссар
Залму АьбдурахIмановал