ЦIуллу-сагъшиврул гьану марцIшивур

orden_10Июнь зурул 22-нний МахIачкъалалив «Дагестан» РИА-лул редакциялий, «Открытая власть» проектрал лагрулуву, хьунни Республикалул Роспотребнадзорданул хъунмур Элеонора Оьмариеващал пресс-конференция.

И. Саидова
Мунил даву дайдихьлай, Элеонора Оьмариевал бувсунни ларгсса шинал хIасиллайн бувну Аьрасатнал Федерациялул циняв управлениярттава Республикалул муштаритурал ихтиярду дуруччаврил ва агьалинал ахIвал ххуй баврил Федерал къуллугърал управлениялул 13-мур кIану бугьлагьишиву.
— Республикалийсса санитар эпидемиологиялул тагьарданул ялув бацIайссар нигьачIаврил тагьар хIисавравун ларсун. Мукунсса тагьардания дуссар жулла республикалун хъуннасса нигьачIаву. Дагъусттан хъанай бур нигьачIаву дусса, инфекциялул азарду ппив хьун хIалу дусса кIануну. КIицI лаганна, тамансса чIун ларгнугу, 1994-1995-ку шиннардий жулла республикалий холералул эпидемия бивкIшиву. Укун нигьачIаву дусса эпидемияртту гьарзану жучIава тикрал шаврингу бур багьана-сававртту. ХьхьичIва-хьхьичI ми инфекциярду, азарду ппив шавринсса багьанагу хъанай бур агьали ялапар хъанахъисса цаппара кIанттурдай хIачIайсса щинал ва канализациялул масъалартту дузал бувну бакъашиву. Ми масъалартту щаллу къабаврийну Дагъус­ттаннал Огнилий хьунни тIааьн бакъасса ишру. Жулла давривугу жу хьхьичIва-хьхьичI мукунсса ишру хIисавравун ласайссар. Му бакъассагу, хIакьинусса кьини Роспотребнадзорданул давриву хьхьичIава хIисавравун къаласайсса масъалартту гьарза хьунни. ХIакьинусса кьини Аьра­сатнал Федерациялул бизнесрал давриха зузиминнал административ хIаллихшиннарду куклу дунни. Аьрасатнаву хIакьинусса кьини дур чIиримур бизнес лядуккан даву мурадрайсса 294-мур Федерал закон. Му закондалийн бувну, жул управлениялухь шанна шинай цал дакъа ми идарарттал даву ххал дан ихтияр дакъассар. Мукунсса бизнесраха зузими цалчинсса шиннардий жул управлениялул ххалбигьавурттахун бавагу къабагьайссар. Мунийн бувну жул бияла бакъассар миннахьхьун зунсса ягу бахчурду буллансса ихтиярду дуллансса. Даву дайдишинсса ихтиярду жу дулайссар так цIуллу-сагъшиву дуруччаврил ва кIулшивуртту дулаврил идарарттахьхьун. ХIукуматралгу минная тIалав буллалиссар цалла итадакьлакьисса продукция ва дуллалисса даву лавайсса даражалий дуллалаву.
Ишбажаранчитурал ба­ччибакъулшиврийну май зуруй «Бамбино» кафелуву 22 инсан азарханалийн агьунни. Шикку зий бивкIун бур медициналул документрувагу бакъасса зузалт. ХIакьинусса кьинигу ва масъала жуща ца чулийн буккан бан къабювхъунни, му кафелуву дукра дуллай бивкIсса инсантал лякъин къашаврийну. Мунийн бувну тахсир щий буссарив кIул бан хъанай бакъар. Жу ххал бигьавуртту дайссар генеральный прокуратуралул ккаккан дурсса пландалийн бувнугу. Му бакъассагу, вай идарарттал ялув агана агьалинал чулухасса аьрза бучIарча, му хъанахъиссар жухь ми идарартту ххал бан ихтияр дусса хIуччану. Шиккугу жухь, вай аьрзирдайн багьаймур бакъа, цайми жунма хIисав хьусса, низамрава бувксса масъалартту ххалбигьлан ихтияр дакъассар, — увкунни Элеонора Оьмариевал.
Хъирив ванил журналистурал суаллан жавабру дуллунни.
МарцIсса хIачIайсса щинал хIакъираву буслай, кIицI лавгунни 4 шинал хьхьичI 30% щинал ккаккан бувсса нормарду бурувччусса къабивкIшиву, цIана тIурча мукунсса диял дакъашивуртту дусса хъанай бушиву 5% щинал. Ванил ккаккан буллай бур управлениялул даву чIаланну ххуй хъанай душиву. Шагьрулувусса хIачIайсса щинал даража лавай хьуну бухьурчангу, цаппара поселокирттай му тагьар ттигу лащиннура дур. Ва масъалалул хIакъираву ялув бацIансса 13-15 территория ттигу дур. Мивун духлай дур Къарабудахккантуллал, Къизилюртуллал, Буйнакскаллал, Дарбантуллал ва цаймигу районну. Бувсунни шиккува мунихагу зий бушиву.
Буллунни суал уттигъанну кьамул дурсса къалиян учаврил хIакъиравусса закон биттур къадуллалиминнайн багьайссагу.
Ванил хIакъиравугу Элеонора Оьмариевал ялагу кIицI лавгунни агьалинал чулухасса аьрзирдайну бакъа миннащал ххуллурду ласлансса ихтияр цахьра дакъашиву. Мунийн бувну, циняв мукунсса, низамрацIун къабавхIусса, кIанттурду хIисав хьурча, агьалинахь миннуя аьрза бувансса ихтияр дур. Ми ххал бигьлансса ихтияргу дур так миннуйн чул бивщуну.
КIулшивуртту дулаврил идарарттайсса дуккаврил шин дайдишиннинсса хIадуршиннарал хIакъираву бувсунни августрал 1-нний байбишинтIишиву май зуруйва миннан ккаккан дурну диркIсса тIалавшиннарду цукун биттур дурну дурив ххал дигьлай. Гьашину республикалий тIитIин най бур 14 цIуну бувсса школа. Ухссавнил Ккавкказнал Федерал Округрай яла гьарзану цIусса школарду тIитIлай бур жучIава. Школардай, хъунмурчIин, ккаккан дурсса тIалавшиннарду биттур дуллай бусса бур, амма уттизаманнул тIалавшиннарду биттур давриву чансса захIматшивуртту хьунадакьлай дусса дур хьхьичIава бувсса школарттай. Мигу, чан-чанну тIий, щаллу хъанай най дусса дур.
Тарки-Тау зунттуй шагьрулувасса ччюрк ччучлачаврийну агьалинан хъунмасса зарал биян буллай бушиврул ялувсса, му масъала щаллу баншиврул ци бан аьркинссар тIисса суалданун Элеонора Оьмариевал кIицI лавгунни му хIакьину жучIава яла цIурувкьюмур масъала хъанахъишиву. Му шагьрулул хъуниминнал план дурну щаллу бан аьркинсса масъала бушиву. Цинявннан чIалай бушиву мунийну жулла экологиягу зия хъанай душиву. 2013-ку шинал ва масъалалул хIакъираву суд­рал хIукму кьувкьуну бур кIа зунттуйн ччюрк дичаву дацIан дувансса ва ми ччюрк дичлансса цамур кIану ххал бансса.
Буллунни суал ттучаннай дахлахисса чIун ларгсса дуки-хIачIиялул хIакъиравуссагу. Ми масъалартту сукку буллалисса муштари мудангу тIайласса ушиву, закондалийн бувну, цалла ихтиярду дуруччин бюхъайшиву балжину бувчIин бунни Элеонора Оьмариевал.
Пресс-конференциялул ахирданий, вай масъаларттугу хIисавравун лавсун, ванил кIицI лавгунни Дагъусттан экологиялул марцIсса продукция итадакьлан хъуннасса сант дусса регион душиву. ХIатта чил билаятрая бувкIсса хъамалгума махIаттал хьуну бикIайшиву жулла куннасса шяраваллил хозяйствалул итадакьлакьимур ккарккун. Амма, цуксса хIайпнугу, махъсса ппурттуву жулла республикагу кьатIаллил билаятирттаясса, жунна къакIулсса продукциялул дурцIуну душиву.