Минводрайнсса ссав тIиртIуссар

x_121993 шинал хIасул дурсса «Аэросервис» тIисса компания Кьиблалул Аьрасатнаву пассажиртал ххилаххисса 4 компаниялувасса ца хъанай дур. 2012 шиная шиннай му компания зий дур Сочилия, Краснодардая Ухссавнил Ккавкказуллал шагьрурдайн пассажиртал ххилай. Июнь зурул 5-нний му компаниялул да­гъусттаннал журналистуран МахIачкъалалия Минводылийнсса пресс-тур дунни.

«Аэросервис» компаниялул исполнительный директор Алексей Савченкол бувсунни июньдалул 5-нний МахIачкъалалия Минводылийн ва махъуннайсса рейс тIитIлатIишиву. Ва рейсрай ца чулинмайсса багьа дянивну хъанай бур 990 къуруш, так па­ссажиртуран дакIнийн бутанну авиакассардал ми тарифирдал ялун ххисса арцугу ласайшиву. Июнь зурул 15-нния тиннай, нюжмардий кIийлла, арвахI ва алхIат кьинирдай, лехлантIиссар МахIачкъалалия Сочилийнгу самолетру. Дагъусттаннал агьалинан, Ккавкказуллал регионнайсса курортирдайн бигьалаган заназисса, ва хъуннасса къулайшиву хъанай дур. «ЦIусса рейсру тIитIлатIини жу ларгсса шиннардил опыт хIисавравун ласарду. Дагъусттаннал агьалинан Минводылийнсса, Сочилийнсса, Къазаннайнсса, Самаралийнсса ва Санкт-Петербурграйнсса рейсру ччай душиву бувчIунни. ЦIусса авиакомпания хIасул даву чара бакъа цIусса самолетирттал паркрал щаллушинна давур. Маршрутру гьарза дуллай, жу пикрилий буру 12-хъул самолет дусса парк хIасул бан, Дагъус­ттаннал цайми билаятирттащал ва шагьрурдащал цIу-цIусса рейсру тIитIин, агьалинаща цаймигу билаятирттайн ва шагьрурдайн лехлан хьуншиврул. Жул мурадвагу пассажиртуран дакI дакьинсса даражалийн авиакомпаниялул даву гьаз дувавур, мунихару зузиссагу», – тIий ур «Аэросервис» ООО-рал исполнительный директор Алексей Савченко.
Му рейсрал къулайшиву ккаккан даву мурадрайсса дия журналистурансса пресс-тургу. МахIачкъалаллал АхIмадхан Султаннул цIанийсса аэропорт­райн бияйхтува жун бувчIуна му аьрххилий нанисса журналис­тал буниялагу чIявусса бушиву. Вайми миллатирттал кказитирттая ца-ца журналист акъа акъаний, «Илчилия» жу кIива бияв. Мукунсса тIайлабацIу шаврихлу бакIрайва барчаллагь учин ччай буру аэропорт­рал пресс-службалий зузисса миллатрал чIарахацIу Алексей ХIажиевлухь. Аэропортрай жуйн бакIрайн багьуна «Пенсионер Дагестана» кказитрай журналисткану зузисса, Да­гъусттан Республикалул лайкь хьусса артистка Шагьалай МахIаммадова ва Каспийскалий аэропортрай зузисса Ккуллал шяравасса ПатIимат Маммаева. Мигу Алексейл хIарачатрайну бувкIсса чIалай бия. «Миллат» кказитрал редакторну зузисса Зульфия ХIажиевагума бия Кисловодскалий чIявусса лак бусса бур, лакралми журналисталгу мадарасса бур тIий, хъярчру буллай. МахIачкъалалия Минводылийнсса рейсру нюжмардий кIийлла дуллан тIий бия итни ва хамис кьинирдай. Аэропорт­рай регистрациягу дурну, жу щябивкIру сайки цIусса самолетрай. Му дия Канаданал «Бомбардир – 200» тIисса 50 инсаннансса кIану бусса самолет. Цурда самолет аьнтIикIасса духьурчангу, ванил цIа цукуннивсса, ццах бутлатисса дур. 40 минутIрал лажиндарай жу хьунну тамур зуманив, Минводылий. НукIу аьжаив дизлай диркIхьурчагу, тти даркьуну чIалан диркIунни аждагьасса самолетрал цIагу.
Самолетраву жул ххуллу бялахъан бан ччимур журалул сокру, пюрун кканпIитIру дарчIунни, ккалан ччинан кказитругу буллунни, ялун рутан ччиманан дуллай бия куклусса одеяллугу. ХIасил, стюарде­ссахъал диялсса къулагъасгу, аякьагу дия пассажиртураха.
Минводылий жул хьунийн увккунни ва авиакомпаниялул региондалул директор Владимир Корюшко. Ххуйва-ххуйсса автобусрай жу бивунну Кисловодскалийн. ТIайламур бусан, цалчин бакъаяв жу Кисловодскалийн бувкIсса. Ванияр 5-6 шинал хьхьичI Кисловодскалийсса цIадурксса заргал, меценат Аьлил АхIмадовлул оьвкуну, лавгссия жул щалва редакция Кисловодскалийн. Таний жун автобусрай лахъисса ххуллу битан багьуна, мунияту ца ссятрал лажиндарай МахIачкъалалия Кисловодскалийн бияву дахIалайну чIалай бия.
Минводылийсса шагьрурдал курортирдал группалуву Кисловодск ца яла цIанихмур бур. Мунийн «Нарзаннал шагьру» учай. Жул экскурсоводнал балжину бувсунни Кисловодскаллал тарихрая. Кисловодскалий жу най бунува бувцунну му шагьрулия 5 километралул архнийсса Алеконовское тIисса кьакьалувусса Ччаврил ва Лавмартшиврул ЧIалъаьлувун (Замок Коварства и Любви). КIива- шанма ххуттайну бусан ва ЧIалъаьлул бусала, жагьилсса хIухчин ва кIиниязнал душнин цаннал цаннах ччаву хьуну дур. КIиниязнан кьамул къавхьуну бур цалва душнил мискинсса хIухчих ччаву даву. Мунал му цала авадансса ва угьарасса чIаххучунан буцин куну бур. ХIухчил ва кIиниязнал душнил хъа бувну бур цаннан ца нясив къашай ххуллий ахьния ххяххан. ХIухчу лахъсса ххяллуя ахьния ххявххун ур, кIиниязнал душ, нигьабувсун, махъаллил хьуну бур. Жагьилнал дакI тIайласса ччаврил ва ххуй душнил хаиншиврул бардултри вай ххяллу тIий бия экскурсовод. Мунил бувсунни му чIалъаьлуву балай тIий ивкIшиву бюхттулсса оьруснал балайчи Федор Шаляпингу. ЧIалъаьлул лагма-ялттугу бувккун, суратругу рирщуну, жу лавгру яла «Крепость» тIисса тарихрал ва краеведениялул музейравун. Гьамин император Александр 1-манал амрулийн бувну 1803 шинал бувсса крепостьрая байбихьлай дур Кисловодскаллал тарих. Музейрал фондраву ядуллай дусса бур Кисловодскаллал дарувсса ццихь бу щинал аьвзал заманнул тарихрая балжину бусласисса 1000-нния лирчусса экспонатру. Шанма выставкардал зал бур му музейраву. Хъинну хьхьичIарасса ва нажагьсса археологиялул экспонатругу дур, этнографиялул коллекциягу бур. ЧIун чIирисса духьувкун, жуща балжину цимурца ххалдан бюхълай бакъая. Экскурсоводналлив хIарачат бия, шай-къашай бувну, жул программа авадан дан. Бувцунну жу художник Н. А. Ярошенкол музей-усадьбалийнгу. Му усадьба машгьурну бур «Белая вилла» тIий. Оьруснал хъунасса художникнал биографиягу тамашасса бур. Му ивкIун ур артиллериялул генерал-майор, ва архIала каялувшиву дуллай ивкIун ур художествардал выставкарду дуллалисса идаралий. Ярошенкол усадьбалий ххуллун кьинирдай батIайсса бивкIун бур аьрасатнал искусствалул ттиркьюкьив: А.И. Куинджи, А.М. Васнецов, И.Е. Репин, Л. Н. Толстой, Ф.И. Шаляпин. Миннал дуссухаллийн «Ярошенские субботы» учайсса бивкIун бур. «КIяла виллалий» щябивкIунгу рищарду жу суратру, бувкру цаппара заллавухгу.
Жул группалуву оьруснал миллатрал журналисталгу чIявуя. Миннан хъинну ччай бия ванилва чIаравсса Свято-Никольский соборданувун буххан. Минная личIи къавхьуну, жугу лавгру Заннал къатлувун. Соборданул лахъишиву дур 54 метра, мивун лагайсса ур 3500 инсан. 1888 шинал бувсса собор 1936 шинал пIякь учин бувну бур. 1991 шинал му цIубуккан бувну бур. Соборданува бувккукун, жу лавгру Курортный паркравун оьруснал хъунасса шаэр А.С. Пушкиннул гьайкалданучIан. Хъирив кьини Пушкин ниттил увсса кьини духьувкун, мунал гьайкалданучIа сурат рищун ччими чIявусса бия. Постаментрая хIисав ларсун Ккавкказуллал аьзизсса зунттах урувгсса Пушкин кIийла ивну ур Кисловодскалийн, 1820 ва 1829 шиннардий. Ва паркраву цал ттигу исват хъанай бия хъунасса композитор М. А. Балакиревлул Кисловодскаллайн «Ккавкказуллал рай» хIазран къаувкушиву. Кьинил-кьинибархан занай бухьурчангу, буххаву, бавчIаву хIисав хъанай дакъая. ЛяличIину дюхлулсса, куклусса гьава мяйжаннугусса неъмат бия «Бургъил ва нарзанналул» шагьрулий. ДакI даркьунни, жучIара, Да­гъусттаннай, кунна, шикку бири-биривний, будкардугу бивхьуну, оьрчIру хъяврин буллалисса, ца гьантлий дакъа дикъаяй­сса игрушкартту дахлай дакъашиврий. Бигьалаган оьрчIащал паркравун бувкIминнаща, ччи-ччимур хьунадакьлай, оьрчIалгу, цаллагу ня зия къадурну, рахIатну сайр бан бюхълай бия. Дия шикку так мякьлин хIачIан щинну, сокру, мороженое ва чан-кьансса ккашил хьуманан кьацI учинсса пирожки ва булкарду бахлай. Шиккусса мороженоелул нахIушиврия буслай байкъалитIавай бия циняв­ппагу. Мяйжанссар, жучIава 7 къурушран бикIайсса «стаканчик» тийх бия 40 къурушран, амма му хIакьсса мороженоелул тIин бия. Жущал бувкIмигу бия оьрчIнийсса мороженоелул тIин дакIнийн багьунни, чил билаятирттая дуркIсса пух-пусурду къадахлай, жучIаннагу, ххирану дацIларчангу, дучIан дуллан хъина ва Пятигорскаллал нахIу мороженое тIий.
Поэзиялул асарду ххи буллай бия дакIурдиву лагма-ялтту тIабиаьтрал ва инсантурал сурат­ру дихьлай художниктал бушиврулгу. Ккучу-ккучунну дурну, художниктурал даврий тамаша бувну бия агьали. Дарувсса щиная неъмат ласун ччинан паркрал чIаравва бия машгьурсса Нарзаннал щинал галерея, так му галереялул чIаравва бивкIнагу, ми щиная нахIала бансса сант къадирирна жухьхьун, цуксса хIайпнугу. Жух автобус ялугьлай бия, анавар буккан багьлай бия. Кисловодскалийн бивну нарзандалия нахIала къабувнува махъунмай бачин багьаврия­сса хIайп жул дакIнива уттигу къалавгунни. Так му хIайплил хьхьичIух пардав дутлай бия утти бигьанма МахIачкъалалия Минводылийн леххан шайссар тIисса пикрилул. Кашигу, чIунгу духьурча, ссал къабагьари Пушкин, Лермонтов, Чехов, Шаляпин, Ярошенко, Глинка, Толстой ва цаймигу аьрасатнал цIа гьаз дурсса генийтал занай бивкIсса кIанттурдайн биян, Ольховка ва Березовка неххардил зумардайх сайр буван ва цаймигу тIабиаьтрал хIикматирттая неъмат ласун.