КъячIив хъусращиялми

Жула лакрал дукрарду чIярусса дур цаннияр ца ххуйсса, тIааьнсса, нахIусса. Жул ниттил хъинну усттарну, ивкIуналгу буканну байва гьавккури, хъуни ххункIру, ккурч, аьрччап, дахъни, хъурунхъусса (хъубухъулул накь), гьулуврал накь, гьулув ягу шагьнал хъюрув дирчусса пулав, дикIул ххункIру, урттул ххункIру, нисирал, урттул буркив уччин къашайсса. Ккунукрал ххункIру ва чутту – алжаннул дукрарду дия. Хъусращиял ккунукрал ххункIру байссия чIярусса ва яла ххуймур кьаркь дикI мюрш дурну, чансса мюршну бурувсусса нувщи, ятIул чимус (укун учайва репчатый лукрайн) мюршну бурувсуну, явш ва цIу, чансса мамашгу бивчуну, марцIсса ккунуккирттай. Мукунма чуттугу байссия (чIявуну хъу дугьан увкIсса адаминанъя байсса). На шяраву яхъанахъисса чIумал инсантурал ахIвал дахьва ххуй хъанай бия дяъвилул чIумалсса ккаши-мякьлия. Шиккува бусан, жул хъамал, даргиялгу мукунма, ссайгъат­ран лавсун бучIайва чутту гьарзат жулла кунмасса. Так нис дикIайва даргиял чуттулуву жулла дакъасса. Утти бахлахисса даргиял чутту марцIсса нувщул бикIай. Ттунгу хъяхъаву лачIай. Ва дур та чIумал байсса кунма­сса чуттулийнсса рихшант. Цинярда дукрарду ххуйри жулла. Ханнан ххирассия тIар цIараву дурччусса дурцIу дикI ва ккунукру хъамалушиннаран. Амма цинярда дукрардал паччахI – Хъусращиял къячIиври, цил багьайкун дурсса духьурча. 1. Цими къячIи дансса дикI аьркинссарив бакIрайва пикри байссар дуллалинал. 2. ДикI дикIан аьркин­ссар лап ххуйсса, аргъ ду­сса, жагьил­сса, цIуну бивхсса хIайвандалул. 3. Лапва аьгъусса кIантту букьайссар. Агарда аьгъусса дикI канай вардишну бухьурча кулпат, дитан бучIиссар. 4. ДикI дутайссар дайлсса рикIирах, дикI рутайсса тIаннуй дирхьуну, машиналувух гьару­сса дикIул тIааьн лагьссар дурту дикIуяр. Циваннив къакIулли. ДурцIу дикI, ккурккимайгу рикIирах дикI дуртун дарча, личIину нахIусса, тIааьнсса дикIайссар. 5. Дуртсса дикI дишайссар кьурчIиссаннуву, мюрш бувну чимусгу, явшгу, цIугу, иссиявтгу бивчуну. Шиккува учин, къумукьнал цалла кьурчIиссаннуйн ханс учай. Ттул нину ттучIа Щурагь дусса чIумал ханс ххал дурну, учайва: «Дукьа, дукьа ми ларал кьанкь дусса затру, тIин-тIааьн жулла кьурчIиссаннул лухччи ва ссав уксса личIирича», куну. На маслихIат бавияв, Лаккуй дурну, ласун шилун кьурчIисса къячIив даххан дуллалинал. Ханс – шилу ялапар хъанахъинал хъус дур. Ишла дан бучIир чара бакъул. 6.ИникIма дайссар щинай цIугу бакьин бувну. Лархъсса иникIмалийгу дан бучIиссар къячIив. Амма буттахъал аьжитмагу (дрожжи) къадикIайва, щинай дурсса иникIмалий дайва. КъячIул лагру щин дуллай дурив хIисавну дайссар чIивинан чIирину, хъунанан хъуннану… 8. Пач лавхъун, духовка кIирину хIадурну бикIан аьркинссар. 9. Ца чIирисса ялун лакьин, ца хъуннасса лув ккюрнитIай дан кIюла ччатIул круг дайссар. Лувмур кIюлаччатI (лапва кIюлану буван къабучIиссар) цанний ца зума дихьлай, лачIун буллай, ккарк байссар. 10. КьурчIиссаннуцIа хьхьир­цIуну, гиву дишайссар дикI щалла ккюрнитIай дуцIин дурну. Ялун чIивимур кIюлаччатI лакьайссар. Усттарну зума лакьайссар, цIакь дайссар. Яла кIиссурах кьалакьилул ца чулух чIирисса ккутI дайссар. 11. ЦIу диялну дикIан аьркинссар дикI щараннин, яла лагь дайссар. 12. ДикI лирцIусса кьур­чIисса дишайссар чIивисса кIункIурдуву лагьсса цIарай. 13. КъячIувусса дикI щаран диркIукун, накь экьинан дикIайссар. ЦIигьур хъинну къулагъасрай икIан аьркинссар, накь экьикъагьан. 14. КъячIи пачлива дурккун, къячIува накь лицIайссар кIа нукIува цIарайсса куччувун ягу чIиви кIункIурдувун. Накь 2-3-лла лицIайссар. 15. Жагьилсса хIайвандалул дикI ччяни шашайссар. 16. КъячIи шархьукун, дур­ккун пачлива, хIурхIа накь зана дайссар къячIувуннай. КъячIи аьгъу дайссар ххуйсса лагаврий ягу дарцIу нагьлий. Муний къячIи ччяни кIукIлугу шай­ссар, хъиннура нахIугу шайссар. Кьасса бушкъаправу дирхьуну, дукайссар, цал ялату каних ягу гьиссилттух ччатIул парча буцавай, ганихун дикIул касакру архIал канай, къячIува накьлил ххувгу учавай. Махъра-махъ накьлицIа хьувкун, кIирагу канил дургьуну, кьацIа тIий дукайссар. КъячIи къадуркун ивчIан бакъассар! П. ХI. Фаталиева Буйнакскаллал педколледж­рал преподаватель