Гьунаргу, инсаншивугу, кIинничалт кунна, цачIу

Уттигъанну дунияллия лавг­сса Аьрасатнал ва Дагъус­ттаннал лайкь хьусса художник, ххаллилсса пейзажист, щаллагу творчество зунттал билаятрал тарихрацIун, культуралуцIун, халкьуннал аьдатирттацIун дар­хIусса Альберт Хаджаевлул дирхьусса суратирттайн я щайхту, зумату итххяххайва хIайран хьусса чIумал учайсса махъру: «авуршиву», «ххуйшиву», «яргшиву», «куртIшиву!» Булайхха Заннал инсаннан гьунар – ссихIир бувсса кунма, пилча щурущи бувну, караматсса суратру загьир дувайсса. Амма художникнал даву, му цуксса гьунар бусса ухьурчагу, гьунарданучIа захIматгу, захIмат буллан гъира-гьавасгу аьркинсса давур.

Художникнал дирхьусса суратирттая бусласаву нахIакьдансса давуну дизай ттунна. Шаэрнал шеърирдая кунна. Ххуйсса шеърирдая неъмат ласун шайсса ми ккаларчанни. Художникнал даврин кьимат бищун шайссагу мунал дирхьусса суратирттай тамаша буварчанни.
Дия Альберт Хаджаевлул гьунардануцIун захIмат ххирашивугу, цалла даву ххирасса ухьувкун, зунсса гъира ва гьава­сгу. Хасиятрал ми лишанну цачIу цIакь хьувкун, хIасул шайхха ххаллилсса творчество, я щунал я бацIайсса караматсса суратру.

ГьунчIукьатIрал шяравасса цIанихсса тухумрал арс увссар Буйнакскалий. Къуртал бувссар тиккува Финансирттал техникум. Аьралий бурж биттур буллан Германнавун, Дрезден шагьрулийн, тIайлаацIаву мунансса тIайлабацIуну хьуссар, Дрезденнал галереялувусса суратирттай тамаша бувансса сант дагьну тIий. Аьра­лий бурж биттур бувну махъгу, художникнал касму ххуйну лахьхьин, тийхва авцIуссар. 1962 шинал, Дагъусттаннайсса хьхьичIва-хьхьичIсса хъамитайпа-леххул Бавер Жяъпаровал оьвкуну, Дагъусттаннайн занахьуссар ва «Темп» тIисса (уттисса «Дружба») кинотеатрданул художник-рекламистну зий ивкIссар. 1972 шинал къуртал бувссар Ттуплисуллал Художествалул академия, живописьрал факультет. Магьиршиву лахьлай ивкIссар Гуржиял халкьуннал художник, паччахIлугърал премиялул лауреат, цIа ларгсса профессор Санадзел мастерскойлуву. Академия къуртал бувну махъ, ДАССР-данул Культуралул министерствалул тIалав увну, зий ивкIссар Жамаллул цIанийсса Дагъусттаннал худучилищалул преподавательну.

Альберт Хаджаев Юнесколул Изобразительный искусствардал дунияллул халкьуннал ассоциациялул (АИАП Юнеско) членни. Ванал цIа дуссар Германнаву итабавкьусса «Дунияллул художниктал» тIисса каталограй. Ванал суратру дуссар Аьрасатнал ва Дагъусттаннал музейрдаву. Ванал творчествалуву хъунмасса кIану бугьлай бур буттал кIанттул тIабиаьтрал, Хъун дяъвилул темардал. Хаджаевлул цIа хъиннура машгьур дурну дур портретирттал ва натюрмортирттал. «Имам Шамил» ва «Имам Шамиллул арснал душ Написат» тIисса портретру лайкь хьуну дур Дунияллул халкьуннал комитетрал цIаниятусса премиялун ва бахшишран. «Бархъарадуш» тIисса суратран Москавливсса выставкалий лахъсса кьимат бивщуну бур Аьрасатнал художествардал академиялул президент Зураб Церетелил. Вара портрет кка­ккиялун дирхьуну дур Франциянаву, Парижливсса ЮНЕСКО-лул штаб-квартиралий. «Натюрморт» суратгу Турциянавусса, Ираннавусса выставкардай хьхьичIунсса кьиматирттан лайкь хьуну дур. Вай натюрмортирттал суратирттаву аьлттану чIалай бур буттал улклул агьалинал ишла дуллай бивкIсса матахIрал ва тIахIнилул хIурмат, вай хIурматрай ядуллан аьркиншиврий мукIру буллалисса оьвчаву. Ппухълуннал аманат ва дуаь. Лавгзаманнул тарихрал хIурмат. РувхIанийсса ххазинарду ябувансса хъит. 2015 шинал дирхьусса «Аль-ХIамду» тIисса натюрмортрал тема, мурад бур жагьилсса никиран рувхIанийсса ххуйшивурттал кьадру кIулну къуццу тIун оьвтIисса. Ва суратран бюхттулсса кьимат бивщуну бур ПаччахIлугърал Третьяковская галереялул искусствоведтуралгу. Машгьурну ур Хаджаев художник- график хIисаврайгу.

Дагъусттаннал, Аьрасатнал ва кьатIаллил билаятирттал автортурал 200-нниха ливчусса луттирдал художник-график ур ва. Миннувасса цаппараннул цIарду кIицI лаган: Расул ХIамзатовлул «Ттул Дагъусттан», Абакар Мудуновлул «Оьттуву лархъсса цIу», лакрал литературалул классиктурал – Юсуп Хаппалаевлул, МахIаммад-Загьид Аминовлул, Ккурккуллал Щазал луттирду. Ванан куртIну кIула Дагъусттаннал тарих ва багьу-бизу, дунияллул литература ва магьирлугъ. ХьхьичIун урувгсса, пахру-ххара бакъасса Альберт Хаджаевлул узданшиву исватну чIалай дур мунал цалла суратру чIярусса инсантуран бахшиш дурну душавривугу. Ва ия буттал шяраваллил патриот, оьнийгу, хъиннийгу жяматрал иширттачIа ацIайсса. ГьунчIукьатIув аьрая занакъавхьуминнал аьпалун дацIан дурсса мемориалданул авторгу ва ур. Цувагу фронтовикнал арс ухьувкун, дяъвилул тема ванал дакIнивун мудангу бюххансса асарду бутайсса тема дур. Альберт Хаджаев ГьунчIукьатIрал шяраваллил гербрал авторгу ур, ва герб гьануну ларсун дурну дур ГьунчIукьатIрал ккурандалул члентурал хъазамрай лачIайсса лишаннугу. Ванал дурну дур ГьунчIукьатIрал шяравун нани ххуллий дацIан дувантIисса стелалул дизайн-проектгу. Гьун­чIукьатIрал шяраваллил суратруми ккаллину дур багьа бакъаминнун. «Илчи» кказитрай зий ивкIсса Амин Аьбдуллаев, аьпа биву, буслан икIайва, тай экономика лащинсса тагьарданийн дагьсса шиннардий, ГьунчIукьатIувсса аьрая зана къавхьуминнансса мемориал къуртал дуван къахъанай ливчIсса чIумал, чIарав авцIуна Альберт тIий.

Художник тачIавгу хъус-кьинилийн иман дирхьуминнавух къаивкIун ур. Ванал хъусгу, ххазинагу караматсса суратирттал дуниял дур. ВаначIа дурккучувнал, аькьлу буманал, кIулшивуртту куртIманал, адаврай къуццу тIутIиманал хIурмат бия. Гьунар бусса ушивруцIун, ччима мяш хьунну марцIну, цинияргу инсаншиву хьхьичIунну оьрму бувтсса Альберт Хаджаевлул оьр­мулул ххуллу жунма цинявннан ккаккиялунсса бур. На художествалул даврил сянаткар бакъара, минахуртурал кIицI лагай, ванал дирхьусса суратирттаву сайки дакъашиву царагу дюкъархъуну хьусса, ва хIакьну, мудангу суратирттаха дуниял хъамариртун зун икIайсса уну тIий.
– Альберт Захаровичлуя учинмур ттул чIявур, цанчирча на муначIа дуклай ивкIун тIий. Ттун оьрмулуву хъунмасса тIайлабацIу хьуссар ванащал хьунаакьаврийну, ттун ва кIулли 70-ку шиннардия шинай. Ванал жухь, живописьрал, композициялул гьанурдал да­къассагу, дирхьуссар тIайлашиврул, лайкьшиврул дарсру.
Ванал дирхьусса дарсирдайн бувнугу бюхъай на, художник къавхьуну, журналистнал пиша язи бувгьуну бикIангу. Ваксса гьунар бусса, гьарцагу чулухунай итххявхсса инсан, щихачIав къалавхьхьусса художник ур. Яла-яла, ванал портретру – анжагъ суратру дакъар, вай хъанай дур щаллусса тарихрал лажинтру, драматургия, конфликт, суратирттах личIлулну буругарча, цикссагу затру буслай бур вайннул, – тIий ур машгьурсса журналист Алик АьбдулхIамидов.

– Альбертлул давурттащал на хьхьичIва-хьхьичI кIул хьуссара Культуралул министерствалуву, Бадрижат Набиевнал кабинетраву, ванияр цикссагу шиннардил хьхьичI. Му дия бархъарадушнил сурат. Ттуйн яла-яла асар биян бувна суратрайсса душнил дакIнил куртIшиврул, марцIшиврул, ттюнгъашиврул, щугълурдал.
Муния махъ кIул хьура натюрмортирттащал, пейзажирттащал. Дазу дакъасса барчаллагьрай буссара ттулла суратрахлу, ва сурат ттучIа шарда дикIайссар, выставкарду дусса чIумал, дуккан дувайссар, – тIий бур хореограф, балетмейстер Тарият Къапиева.

– Альберт Хаджаевлул творчествалущал на кIул хьура лакрал поэте­сса ПатIимат Рамазановал лу итабакьин хIадур буллалисса ппурттуву. Ванал Хъун дяъвилий жан дуллу­сса инсаннал гьаттай пахъ багьну мачча-гъанми бавцIусса, «Шикку литIуннин бавцIуну бивкIссар» тIисса суратрал къюкI ххяппувун ларсун чIуен дуллай дур, – тIий ур чичу, «СТиХИ» издательствалул хъунама Арсений Ли.

Альберт Хаджаев сагъну унийгу, дунияллия лавгун махъгу, ца зумату кунма, циняв чIурчIав дуллай бур ва, бюхттулсса гьунарданул заллу ушивруцIун, инсаншиврул бутIагу Заннал сахаватлувну буллусса, уздансса чув ивкIшиврий. Ванал учениктураву чIявусса бур чачан миллатрая­ссагу. Художникнал душ Мадина буслай бур, Чачаннаву дяъвилул ишру нанисса ппурттуву ичIува цачIава Чачаннавасса чIявусса хъамал бивкIшиву. Дяъвилул ишру паракьат хьуну мукьах, Альберт Хаджаев Гудермесрай суратру дишаврил искусство лахьхьин дуллалисса Педагогикалул институт ччаннай бацIан буллай ивкIшиву бувсун бур танийва Чачаннал халкьуннал художник Аманди Асухановлул. Дур та институт цIу буккан буллай бивкIсса ппурттуву Чачаннал художниктуращал рирщусса суратругу. «Кумаг аьркиннийн ачайма», «цува аьркиннийн лечайма» – вай калимартту дур яла чIяруну баллалими Альберт Хаджаевлул гьунарданун лахъсса кьимат бишлашисса калимар­ттал хъирив. Дунияллул ххуйшиву гьарца чулуха ккаккан дуллалисса хIакьсса художниктал цамур куццуйссагу къабикIайхха. Гьунаргу, инсаншивугу, кIинничалт кунна, цачIу дия ваналмур оьрмулуву.

ПатIимат Рамазанова