Ватандалухсса ччаву гъурбатрай хъиннура цIакь шайсса дур

Авиациялул инженернал пишакаршиврийн хъар хъанай дур самолетирттал, пассажиртурал ва экипажрал мюхчаншиву. Ва жаваблувшиву ххишаласса къуллугърай авиациялул хьхьичIунма инженерну зий ур ГьунчIукьатIрал шяравасса Аьвдулкьадирдул арс Марат Сулайманов. Цимилгу исват шай жула миллатрал инсантурал итххяххаву ва гьунар бушиву ляличIиссара душиву.

Марат увну ур 1967 шинал Ташкантлив. Вайннал кулпатран, буттал шяравусса минагу кьариртун, гъурбатрайн бизан багьну бур.
Маратлул буттал ппу Ибрагьин 1941 шинал Хъун дяъвилий ятIа-тIар бакъа акъа хьуминнавух ивхьуну ивкIун ур. Дяъви байбишин хьхьичIсса шиннардий Ибрагьин ивкIун ур Каспий хьхьирийсса цехраву торпедартту дуллай. Ва диркIун дур хъуннасса личIлулшиву дуну зун аьркинсса, хъинну захIматсса даву. Шикку зий Ибрагьиннун чани чан хъанан бивкIукун, хIакинтурал увкуну бур ванахь мурчIи хьуну личIаннин даву кьарити ягу цамур кIанттай зузу куну. Ибрагьиннул даву кьариртсса ппурттуву байбивхьуну бур Хъун дяъви. Ибрагьингу буттал шяравасса жагьилтурал цалчинсса кьюкьравух лавгун ур Ватан душмантурая дуруччин. РостоврачIа хьусса талатавурттая махъ, Ибрагьиннуя хавар бакъа, акъа хьуминнавух ивхьуну ивкIун ур. Тикку хьу­сса оьсса талатавриву кIусса щаву дирсса Ибрагьин тIурча, душмантурал ясир увгьуну ур. Мунал ивкIун ур кIия арс: Аьвдулкьадир ва Султанмурад. Султанмурад увну ур 1942 шинал. Ибрагьиннун цана кIилчинма арс аврия хавар къабивкIун бур, цанчирчан му 1941 шинал увцуну ур дяъвилийн. Ибрагьиннул кулпат Уммукусумгу чIявусса захIмат бивхьусса хъамитайпа бивкIун бур. Лас дяъвилийн лавгсса шинал Уммукусум къашавай хьуну, ччанну къазий, Гъумук азарханалий уттубишин бувну бур.


– ЦIанасса ппурттуву хъуннасса мюхтажшиву дур авиациялул пишакартурах. ЦIуницIакул цIу буккан буллай бур машгьурсса Ульяновскаллал летный училище. Летчик хьун хиял бусса жагьилтуран маслихIат бавияв спортрахун багьияра, кIулшивуртту ласунсса хIарачат бара, пашман къахьунтIиссару куну, – тIий ур Марат.


– ДакIний бур буттал нину буслай, кIинттул чIумал Гъумук азарханалий уттубивхьусса чIумал, цичIанма хьхьувай, микI-чIикIирайх, зунттавух, хавар бусан инсан увкIсса куц. Мунин пикри хьуну бивкIун бур кIюрх дучIаннин ссавур дакъа бусан бувкIсса хавар ххарисса бикIан аьркинссаххай, оьккимур хьхьувай бусан къабучIанссияхха тIисса, – буслай ур Марат.
ГьунчIукьатIув бувкIун бур Ибрагьиннуясса чагъар. Му чагъар канихьхьун бирияйхту, ххаришиврул байгьин къавхьуну, азарханалий уттубивхьу­сса ссийчIан лавсун лавгун бур Уммукусумлул ссу Сакинат. Уммукусум тамансса хIаллай вих хьун къахъанай бивкIун бур. Ца лахIзалува, цищава занан хъанай бакъашиву хъамабивтун, ххаришиврул ччаннай бавцIуну, СакинатлучIан чагъар ласун гъан хьуну бур. Ласнаясса ххарисса хаварданул ччаннай бацIан бувну бур Уммукусум. Му ччаннай бацIаврия ххари хьусса хIакинтурал Уммукусумлун маслихIат бувну бур гъилисса гьава бусса кIанттурдай ялапар хъанан.
Му иш сававну, Ибрагьиннун ва Уммукусумлун багьну бур, цанна ххирасса буттал шяравалугу кьадиртун, гъурбатрай мина дишин. Маратлул ппу Аьвдулкьадир зий ивкIун ур Чкаловлул цIанийсса Ташкантуллал самолетру дай заводрай, нину — аьралитуран янна дуруххай­сса фабрикалий. Ирсирай нанисса бухьунссия Маратлулгу авиациялуцIун бавхIусса пиша язи бугьаву.
– Школалий дуклакисса чIумал учительницал ца ппурттуву Камчаткалиясса суратру ккаккан дуллай, ттун Камчатка ляличIину ххуй бивзуна. Ххал къабувну къабитанна тIисса гьавас бувххуна дакIнивун. Геолог хьуну, дунияллул лагма укканна тIисса хияллай икIайссияв. Ялагу, хияллу баххана хьуну, авиациялул пиша язи бугьансса пикри хьуна, – тIий ур Марат.

Марат дуккавриву хъинну итххявхсса, личIлулсса оьрчI ивкIун ур. МарцIсса ххювардай Ташкантлив къуртал бувну бур школа. Авиатор хьунсса хияллайсса жагьил, 1984 шинал дуклан увххун ур Криворожскаллал граждан авиациялул училищалувун. Училище къуртал бувну махъ ванан ччай бивкIун бур Дагъусттаннайн зун учIан. Амма, гьунар бусса ва итххявхсса пишакар канища уккан къаитан, УзбакIнал каялувчитурал, инава лявхъусса кIанттай зун аьркинссара тIий, маз-кьаз бивхьуну, тиккува ацIан увну ур. 1989 шиная 2003 шинайн ияннин зий ивкIун ур Ташкантлив авиациялул техникну. Киевскаллал граждан авиациялул инженертурал институт къуртал бувну махъ, Марат зун ивкIун ур «Узбекистон Хаво Йуллари» тIисса авиакомпаниялий. Му авиакомпаниялий Марат ивкIун ур самолетирттай лехлай. Авиациялул даврил кьюлтIшивуртту кIулсса пишакарнайн вихшала дурну дур экипажирттал авиациялул оборудование зузи даврил ялув ацIавугу. УзбакIнал республикалул хъуними ххилан вихшаласса 5 инсан усса яла хьхьичIунми пишакартал бусса группалуву ивкIун ур Марат Сулаймановгу.
Ахиргу, оьрчIру хъуни хъанай, миннан дуккавриву дайшишру хъанай душиврийн бувну, авиакомпаниялия гьан багьну бур Маратлун. Цала даву кIанийн руртун дан кIулсса пишакарнайн Аьрасатнал шагьрурдайсса авиакомпанияр­ттай зун оьвтIий бивкIун бур. Ванал тIурча, язи бувгьуну бур Да­гъусттан.

Шихун ивзун махъ 2003 шинал Марат увххун ур «Дагъусттаннал авиалиниярттай» зун. Шиккугу, техникная, инженерная айивхьуну, хьуну ур отделданул хьхьичIунсса инженер. Дагъусттаннал авиалиниярттал даву дарцIусса ппурттуву, ванан багьну бур мичча гьан. Муния махъ Марат тIалав увну ур Къазахъисттаннал «Каз Эйр Транс» тIисса Летный авиакомпаниялул, Ту-154 самолетирттал техникалул давриха зун. Ванан цаннагу ххирасса диркIун дур техникалуха зузисса инженернал даву. Авиациялул технический директорну мукьра шинай зий, нирхиравун руртун ва авиакомпаниялул давугу, лавгун ур мичча. Бигьану къабивкIун бур, кулпатгу, оьрчIругу кьабивтун, мудан архсса рейсирдай занан. Ванан пикри хьуну бур Ми-8 вертолетирттал технический инженерну зунсса. Хъун хIал къавхьуну ва ивтун ур Сургутуллал чIаравсса Пойковск тIисса поселокрайсса вертолетирттал базалул инженерну.

Авиациялул пиша язи бугьан гъира бусса жагьилтурахь цукунсса маслихIат банссия куну цIувххукун, Марат тIий ур:
– ЦIанасса ппурттуву хъуннасса мюхтажшиву дур авиациялул пишакартурах. ЦIуницIакул цIу буккан буллай бур машгьурсса Ульяновскаллал летный училище. Летчик хьун хиял бу­сса жагьилтуран маслихIат бавияв спортрахун багьияра, кIулшивуртту ласунсса хIарачат бара, пашман къахьунтIиссару куну, – тIий ур Марат.
Шиккува кIицI лаган, Да­гъусттаннал аэропортрал авиациялуву зузисса лакрал миллатрал инсантурая, кIул бувну, мудангу жухь бусай МахIачкъалаллал аэропортрай зузисса Алексей ХIажиевлул. Марат Сулаймановлущалсса хьубакьавугу ванал хIарачатрайну хьуссар. Марат ур цала давриха мажал бакъасса инсан. Цалла сменалул даву къуртал дурну махъгу ванан паракьатну игьалаглай ацIансса чара бакъар. Ва аралуву укунсса пишакартал нажагьсса бакъа-бакъар.

Марат, цува шяраву хъуна къавхьусса унугу, буттал шяраваллих ччаву дусса, икIайкунсса патриот ур. «Миллатрахсса ччаву, гъурбатрай ялапар хъанахъийни хъиннура ягин шай­сса диркIун дур»,– тIий ур цувагу. Маратлул кулпат Анжелика бур ГьунчIукьатIрал шярава­сса, цIа дурксса Штанчаевхъал тухумраясса. Кулпатраву буттал пиша язи бувгьуну бур душнил. Арснал ттигу школа къуртал бан бувар. Умудрай ур Марат ваналгу буттал пиша язи бугьанссар тIий.