Лакрал тарихраву кьурчIиссану хьусса март барз

Дундар ХIажиевлул «Тахсир бакъанма бувсса танмихIру» тIисса луттиравасса сурат

[dropcap]В[/dropcap]а цIанасса март зуруй 77 шин, 77 инт хъанахъиссар лакрал халкьуннал хъунмасса бутIа гужрай цалла минардая гъурбатрайн бизан бувну. Щил ци учирчагу, буттал улча, шяравалу, ппухълу бувччусса хIатталу, оьрму лавгсса кIантту, цала тIюва кьаритан ччай цучIав къаивкIссар. Амма, ччайнугу, къаччайнугу, цIусса кIанттурдайнсса, кIулбакъашиврувунсса ххуллийн буккан багьссар…Бахьтта захIматсса ххуллурдайх нани­сса халкьуннайсса къия…

КIива кулпатран цану дуллусса аьрава буза бишин…Ци дишинссар муний? Ца кьариртун, ца ласун хъанай буниявагу ци бия?..Бахьтта нанисса оьрчIру ва хIал бакъасса къари-къужри бургъилухгу, гъаралухгу нанаврил багьтIатIал хьуну, къашавай хъанайгу, литIлайгу бивкIссар. ЧIявуссаннал бусай, ливтIуми га буний, ххуллул чIаравва цукун-бунугу буччин багьайва куну. Гьава бахханасса кIантту, та шинал лачIлачIисса чIярусса гъараллу, лагмава кунцIуллив, мичIакру, заэв хьусса, хIаллангат хьусса, азурдасса, ккашилнасса халкь… Ккашил ва азардал ххя­ппурттахьхьун биривну ххассал къавхьуссар бизан бувминнавагу ца ххячча!

[dropcap]Ш[/dropcap]анна шинал дянив ЦIуссалакрал райондалий азардал ва ккашил сайки 2000 инсан ливтIуну ур. Архиврду, официал документру ххилтIу бувну, историктуран хъирив лавну дувансса даву дур. Укунми щавурду хъин къашайнутIий, хIакьмур агьалинан кIулну хъиннутIий. КьюлтI учин багьнугу, хъама къаритай хажалат дунутIий. Аьлимтурал- генетиктурал чIявуну тикрал бай зунттал халкь цIусса миналий, бахханасса гьавалий вардиш хъананнин 8-10 шин ларгссар куну.

Миккугу кIанттул шайхту, оьттул гьухъай цIусса кIанай аргъирай­сса район хIасул дувайхту, лакран багьунни цIунилгу мина даххана дуллан. ЦIуссаккуллал шяраваллил школалул директор Татьяна Айгуновал танийва тIийкун, «чилнура ляркъусса буттал мина кьаритан…». ЧантI увкусса, итххявхсса миллат бухьувкун, цалва талихI цайминнал къювурдай гьану бивзун щаллу къашайшиву бувчIусса миллат бухьувкун. Сивсуну учин бучIир, 77 шин ларгунни лак, жува, ва ишираву ссавурданий бацIан аьркиншиврия гъалгъатIий. 77 шин ларгунни жува ца миналул, оьтту-ттурчIал агьлуру, цавайннай зулму бувну, цайминнан рахIатсса оьрму бикIан къабюхъайссар, уссурвалшиврий, маслихIатрай, ссавурданий ва яхIлий бакъа жува бакIуйн къабуккайссару тIий. Жува бувхIумур, ккувхIумур, жунма ккавкмур жулва оьрчIан ккаккан къабитанну тIий.

[dropcap]В[/dropcap]айксса бакIран ккавксса, кьурчIисса кьинирду дурхIусса, дурк кьини чувшиврий лархъсса лак­рал кьадар, ялув тту­ккун, ЦIуссалаккуйнсса аьрххи-ххуллурдай ва ЦIуссалаккуйсса аьрщарай аьщун бивзссар. Кьянатсса дяъвилул шиннардий, бур чинми чиваркI аьрай талай бивкIсса ппурттуву, цукун захIматсса тагьардануву зана-кьулу хъанан багьну бивкIссарив лакран бувчIайнан бувчIуссар, бюххайнан бювхссар. Тахсир бакъасса миллатрай танмихI хIисаврай гуж баву хьуссар! ХIакьину хушрай бивзссар, зулмулий бизан бувссар тIисса хавардая хайр бакъар. Хьун бумур хьуну мукьах. Ламугу лавхъун, тий бацIаврия бакъа пайда ба­къассар.

Жува гьулусан буллалисса ихтилатру мудангу бивкIссар, уттигу буссар. Аьй дуван анавар буккаймигу чан ба­къассар. Жулва дагъусттаннал халкь азардахъул шиннардил лахъишиврий бавкьуну, нахIуну яхъанай бивкIссар, ца мархха-ххунуя бивзсса, ца аьрщарал ччатI канай, щин хIачIлай бивкIсса уммат бушиву, лакран кунма, цайми миллатирттангу, хIукмурдал заллухъруннангу кIулну бикIан аьркинссар. КIулну ччинангу, бувчIуну ччинангу бувчIуссар. ХIазран ба­къар лакрал «жунма ккавкмур жулва оьрчIан къакка­кканнав» тIисса дуаь чIяруну тикрал дувайсса. Ялун нанисса никирал оьрму ппухълунналмурнияр тIайлабацIу бусса хьуннав, ЦIуминалийсса оьрму барачатсса, тIутIайх бивчусса хьуннав!