Оьрмулул тирхханну зузаву дия

dsr_11Ларгсса хамис кьини Гъумук хьунни Хъун дяъвилул гьурттучи, паччахIлугърал ва жяматийсса ишккакку, хьхьичIва тамансса шиннардий шяраваллил хозяйствалул министрну зий ивкIсса МахIаммад Абуев ниттил увну 100 шин там шаврил юбилейран хас дурсса шадлугъ.

Мунийн бувкIун бия Ма­хIаммад Абуевлул арсру — ХIа­санхIусайн (КГБ-лул полковник), Шамил, душ СултIанат, ссил арс Даниял ХIайдаев ва цаймигу гъан-маччами. БувкIун бия, мукунма, ганащал зий бивкIсса, га кIулсса ва мунищалва архIал райондалий хъанахъисса гьарца ишираву чIарав бацIайсса инсантал: аьлимчу Ися Аьбдуллаев, Аьрасатнал Жяматийсса Палаталул член Айгун МахIаммадов, ДР-лул Хъунисриннал советрал хъунаманал хъиривчу Сиражу­ттин Илиясов, ДР-лул Жяматийсса Палаталул хъунаманал хъиривчу Ссапар Аьбдуллаев, МахIаммад Айдаев, Рапи Абакаров, Аьбдулхаликь Халикьов, Сайпуллагь Аьбдуразакьов, Султан ЦIаххаев ва чIявусса цаймигу жяматийсса ишккаккулт.
ХьхьичI райондалул бакIдур­гьуми, администрациялул зузалт, идарарттал каялувчитал ва зузалт, шагьрурдая бувкIсса хъамал лавгуна МахIаммад Абуев угу-увну, хъуна хьусса къатрал чIирай Ххувшаврил 70 шинал ва цува ниттил увну 100 шин там шаврил юбилейрдан хасну ларчIсса аьпалул ула тIитIин.
Митинг тIитIлай, район­далул бакIчи Юсуп МахIам­мадов­лул бувсуна МахIаммад Абуевлул бивтсса дяъвилул ва оьрмулул ххуллия. КIицI лавгуна Сталинградрая Прагалийн ияннин дяъвилул цIаравух лавгсса МахIаммад Шамиловичлул Ххувшаву ласавриву хъунмасса бутIа бивхьушиву. Му тасттикь буллалисса орденну ва медаллу ванал архивраву чIярусса душиву.
Дяъвилий МахIаммад Абуев ивкIун ур взводрал ва батареялул хъунаману, штабрал каялувчинал кумагчину, артиллериялул дивизиялул оператив отделданул каялувчинал кумагчину. Дяъвилия зана хьуну махъгу хъунмасса захIмат бивхьуну бур республикалул агропромышленный комплекс хьхьичIунмай бавриву. Каялувшиву дуллай ивкIун ур республикалий яла хъуннамур ва агьаммур отраслилун ккаллисса шяраваллил хозяйствалий. Лайкь хьуну ур ДАССР-данул бусравсса экономистнал цIанин.
— МахIаммад Абуев уссия яргсса личность ва хIакьсса патриот. Ганал эбратрай тарбия буллан аьркинссару жува хъирив нанисса никгу, — увкуна ванал.
Аьпалул улттуя пардав гьаз дуруна чIивима арснал Шамиллул ва душнил СултIанатлул.
Муния мукьах МахIаммад Абуевлущал зий ивкIсса Рапи Абакаровлул кIицI лавгуна, мяйжаннугу, МахIаммад Шамиловичлул цIа Дагъусттаннай чIявуссаннан кIулшиву, хIакьинусса кьинигу барчаллагьрай аьпалувух ишайшиву, республикалул шяраваллил хозяйствалун ганал бувмур бансса ттигу къаувкшиву. АьнакIал производство, «Дагколхозстрой» ва чIярусса цаймигу организацияр­тту сакингу дурну, хьхьичIуннай дангу хъунмасса захIмат бивхьуну бур ганал.
— Ххаллилсса сакиншинначи ва лавайсса даражалул пишакар акъассагу, МахIаммад Шамилович ия хIакьсса патриот. Итххявхсса лакрал жагьилтурахсса аякьагу, тIалавшиннагу хъуннасса дия ганал.
На, жагьилсса пишакар, зий усси­яв республикалул шяраваллил хозяйствалул техникалул отделданий Айгун Халидовичлущал, яла транспортрал управлениялул хъунама инженерну. Хъунмур тIалавшинна жуятурар дикIан аьркинсса тIий, яла захIматсса бигарду ттуй бишайва, на лаккучу уну тIий. Шяраваллил хозяйствалуя транспортрал отдел личIи дурукун, му отраслилул каялувчинал хъиривчуну на ивтунав.
Гихунай на ДР-лул ХIукуматрал хъунаманал хъиривчуну, Госпландалул хъунаману зузисса чIумалгу, цува пенсиялий унува ттучIан аьл­тту уккайва, маслихIат байва.
МахIаммад Шамилович Аьрасатнавугу кIулсса инсан ия, ганал опыт щалва билаятрайва бучIи лявкъуссар. Цува ДР-лул Ветерантурал организациялий каялувшиву дуллалисса чIумалгу ганал хъуннасса аякьа дия дяъвилул ва захIматрал ветерантурах. Республикалул каялувчитурая гайннан кумаг тIалав байва. ЧIявусса ветерантуран машинартту булун був­ссар, — увкуна Рапи Абакаровлул.
— Ттун ганал цIа МахIаммад душивурагума къакIулссия, Абуев Мямма учайва гьарцаннал, мукун бусравсса инсан ия аьпабиву, — увкуна Гъумучиял шяраваллил бакIчи Апанни Макьаевлул.
Гихуннайсса шадлугъ хьуна райондалул администрациялул актовый залдануву.
Гиккугу Юсуп МахIаммадовлул цалва ихтилатраву кIицI лавгуна дяъвилул ппив дурмур цIуницIа ччаннай дацIан дуллалисса билаятран яла захIматми шиннардий МахIаммад Шамиловичлул сакиншинначинал бюхъу хъинну бучIи лявкъушиву, цалва оьрмулул гьантта Буттал кIанттул цIаний захIмат буллай бувтшиву. Хъунисса къуллугъирттай зий ухьурчагу, цувагу ливчIшиву хIакьсса захIматчину, аькьилсса насихIатчину, ххаллил­сса дус-ихтиварну.
— Цащава бюхъайсса кумаг бувссар лакран, цавагу тавакъю къулагъас къадурну кьакъабитай­ссия, тIий дакIнийхтуну дакIнийн утлан бикIай МахIаммад Шамилович ттуяр хьхьичIсса райондалул каялувчитал. Ца базилух ХIусайн МахIаммадовичлущал Гъуниннал райондалийн аьрххи багьну, кIиккугу цайми миллатирттал инсантал хъинсса мукъуйну дакIнийн утлай бия МахIаммад Шамилович. Райондалул бакIчи хIисаврай, ттун мудангу пахру багьай ганая гъалгъа тIутIисса чIумал, — увкуна Юсуп МахIаммадовлул.
Хъирив аьлимчу Ися Аьбдуллаевлул увкуна:
— Гьунар бусса, цалла яла ххуйми хасиятру асланну вив ларсъсса инсан ия Абухъал МахIаммад, так ца Гъумучиян акъассагу, щалва лакрал миллатран, Дагъусттаннан бусрав хьунну оьрму бутан бювхъусса. Ганал цIа зумух ласайхту, вацIана дакIнийн багьай ца хъунасса шаэрнал увкусса махъру. Оьрмулул ххуллу язи бугьлагьисса чIава жагьилнахь суал буллалийни ина цукунсса ххуллу язи бугьанна куну, га хъунасса шаэрнал Феликс Орджоникидзел цIа рирщуну дур. ЦIанасса чIумал зунттаву хъуни хьусса чIава жагьилтуран на маслихIат бавияв эбратрансса, дарс дишинсса ххуллуну Абухъал МахIаммадлул бивтсса ххуллу язи бугьияра, куну. Цанчирча му ия гьунаргу, бюхъугу ххисса инсан. Цалчин, му ия бутталгу, ниттилгу чулуха цIадурксса тухумирттал арс. Мунал ппу аьпабиву Шамил ивкIун ур Дагъусттаннайгу, Аьра­сатнавугу, Гуржиянавугу машгьурсса инсан. ЧIивима буттауссу – Дагъусттаннай цалчинсса архитектор. КIилчин, му ия европанал даражалий чантI увкусса инсан, лавайсса даражалул пишакар. Шамилчин, му ия ххаллилсса зунтталчу — мунаву дакI хъуншиву дурарагу дакъая. Мукьилчингу, му ия ххаллилсса аьраличу – дяъвилул цалчинсса гьантрая тIайла хьуну Ххувшаву ларсун махъгу май зурул 19-нин талай ивкIссар Прагалий. БакIрая ччаннайн бияннин дяъвилул ххуллу бивтссар лажин кIялану.
Абухъал МахIаммад ялагу ия дунияллул магьирлугърая ва литературалия хавар бусса инсан — лакралгу, оьрусналгу, европаналгу шеърирду дакIних буккайва. Оьрус мазраяргу ххуйну немец маз кIулну бия ганан. Муксса чантI увкусса ухьурчагу, ттизаманнул инсан акъая. Тархъаншиву, ххяп дурарагу дакъая муначIа, ххишала акъа марцIсса инсан ия, хIатта цанна хIалалну дагьаймурдагу къаларсна дузал шайсса инсан ия. Ганан лайкьсса бизаннав махъа нанимигу.
Москавлия хасну ва юбилейрайн увкIсса Аьрасатнал Жяматийсса палаталул член Айгун МахIаммадовлул бувсуна МахIаммад Абуевлул канилух къадурксса даву дакъашиву, зузаву ганан тирхханну диркIшиву. МахIаммад Абуев министрну зузисса шиннардий байбивхьушиву ппиринж бугьлай ва тани хьхьичIуннай хьушиву мелиорация.
— Ца шинал оьсса къурагьшиву хьуна. МахIаммад Шамиловичлул ттуйн тапшур бувна Къалмукьнава 110 машина ххалал бичин. ЦIухлай ур масъала ссайн бивну бур тIий. Команда дулав, тIий ура на.
«Айгун, на батареялул хъунаману усса чIумал команда дуллуссия, амма немец бусса кIану бухлаган бан къабювхъуна. Хъуниминнал жаваб ттуя тIалав дуруна. «Абуев, га кIанттая ттигу битлайнма бурхха, бухлаган циван къабувссар?» – тIий. «На команда дулав», — увкукун: «Команда дулаву къагьассар», — тIива. Яла нава хIала увхра, немец бусса кIанугу бухлаган бувссар».
МахIаммад Шамиловичлул учин ччимур ттун бувчIуна. Багьлай бур нава хIала уххан. Къалмукьнавун лавгун, масъала щаллу бувссия.
МахIаммад Шамилович ттул чIаравгу ххуйну авцIуссар. Ганал увцунав на Шяраваллил хозяйствалул министерствалийн зун, ивтунав министрнал хъиривчуну. Ттуйсса дакI цIуцIавугу ганал хъуннасса дия. На Лакрал райондалийн цалчинма секретарьну гьан уллалисса чIумал: «Малагара, хъинну жапасса районни, вин кIийнияр Москавлив зун бигьассар», — тIий ия. Къарязину ия ЦIуссалакрал райондалийн цалчинма секретарьну зун лавг­сса чIумалгу. Министерствалий цала каялувшиннаралу зузисса чIумаллив яла захIматми бигарду тапшур байва, — увкуна Айгун Халидовичлул.
Сайки ххюцIаллийсса шиннардий «Дагестан хлебопродукт» предприятиялул хъунама директорну зий ивкIсса МахIаммад Айдаевлул бувсуна цалвамур оьрмулувунсса ххуллугу гьамин МахIаммад Абуевлул тIивтIушиву.
— МахIаммад Шамилович шяраваллил хозяйствалул министрну, нагу ччатI шашай заводрал хъунаману зузисса заманнай цивппа заллусса цичIар дакъассия. Гьарцагу ризкьилул бакI, производство, машлул ара паччахIлугърачIа дия. Жул идарагу колхозирттащал, совхозирттащал, РАЙПО-рдащал дахIаву дусса дия. Шяраваллил хозяйство жу дузал дайссия кормалул ва гьаннарал, агьлу ччатIул. Кьянатсса шинну дия. МахIаммад Шамиловичлущал зунгу ца чулуха захIматъя — за кIулсса, тIалавшинна дусса инсаннан дакI дакьинну зун, гьай-гьай, къабигьая. Вамур чулуха тIурча бигьая — МахIаммад Шамиловичлул махъ най бия. Ганал зумату багьаннин цуксса захIматсса бухьурчагу масъала муссят щаллу байва. Республикалул бакIдургьуминнал ганал увкумур тачIав инкар къабайва, — увкуна ванал.
МахIаммад Абуев дакIнийн утлатими ца зумату кунма ятIулсса ххуттайну кIицI лаглай бия га лап хъинсса, сахаватлувсса, хъамал ххирасса зунтталчу ивкIшиву. ДакIнийн бичавурттавух лях-карах хъярч-махсарттугу хIала бия.
МахIаммад Абуевлул арсурваврал, гъан-маччацириннал цIания буттал аьпа абад бансса даву дан сиптачи хьусса райондалул бакIчи Юсуп МахIаммадовлухь, шадлугъ лавайсса даражалий сакин дурминнахь ва ппу дакIнийн утан бувкIцириннахь барчаллагь увкуна чIивима арснал Шамил Абуевлул.
— Жущала акъа кьуниясса шинну гьарчагу, буттая «уссия» тIий гъалгъа тIун бигьану бакъар. Ши­кку чIявусса бувсунни МахIаммад Шамилович ци даражалул пишакар, каялувчи ивкIссарив, амма къабувсунни цукунсса ппу ивкIссарив. Жун ппу хъинну нажагь акъа къаккаккайва. Кувни ккавагума къаккаккайва. Даврия ужагърайн, кулпатрайн къаияйва. Амма цалла дусса чIирисса духьурчагу оьннасса чIун жущал гьан дайва. Жун оьрмулул дарсну хьунсса хаварду бусайва, тIуркIу тIун икIайва. Ганал сипат жунсса эбратъя. Инсантурахсса ургаврийну, ихтилатрайну тарбия буллай ия га жу. Жун чIалай бия буттал лагма чIявусса инсантал бушиву. ГаначIан кIункIу тIий бия, бусравну ия, хIурмат-кьиматрай ия. Шава чанну ухьурчагу, ганал телефондалувух байсса гъалгъалувагума дарс ласайссия жу. Жунсса яла кIумур танмихI ниттил «багьантIиссар буттахь бусан» учавуя. Ганал жу бакъаттайвав, чIу лахъ къабайва. Зума цIухлай иттав ургаву гьассия.
ХIакьину ула лачIун дурсса къатри жул ппу увсса, хъуна хьусса къатрир. Караматсса тарих буссар та къатлулгу. Шама уссил бувцуну бия шанма ссу. Гайннал оьрчIал шамуннайнмагу «буттай» учай­ссия, шамуннийнмагу «бавай» учайссия. Щалвагу кулпат аьмсса бия. Буттауссу Жяъпар щала Союзран кIулну ия никель цирив тIитIаврийну. Вама уссу АхIмад ия аьрали хирург. Гьунар бусса оьрчIру бувккун бия кIа къатлува. Щалва билаятрал пахрулун лайкьсса кулпатру Гъумучату чIявусса бувкссар, — увкуна арснал.
Хъирив райондалул магьирлугърал зузалтрал ккаккан дуруна концерт. Муния махъ шагьрурдая бувкIсса хъамал цинявппа лавгуна шяраваллил хозяйствалуву хъунмасса ва дакI тIайласса захIмат бивхьусса Абухъал МахIаммадлул аьпалун Хан Муртазааьлил гьайкалданучIа мурхьру бугьан.