Президент хIала къаувхна щаллу байсса масъаларттугу чIявуя

IMG_13Шагьимардан Мудуев, географиялул элмурдал доктор, профессор, ДР-лул лайкь хьусса экономист:

— Вай гьантрай Аьрасатнал Федерациялул Президент Владимир Путиннул халкьуннащалсса хьунаакьаву хъинну агьамсса ва мяъна дусса дия. Уттисса суаллан жавабру дулавриву хъунмур кIану бувгьунни жулла хIукуматрал экономикалул тагьар гьаз дансса шартIирдал хIакъирал. ЦIанасса захIматшивуртту хьун личIи-личIисса багьантту хьунни, жуятувагу хъар хъанахъисса чан­сса бакъар, чил хIукуматирттая хьумунияр. Ттул пикрилий, ихтилат аьчухсса, цинявннан бувчIинсса бия. ЧIалачIи бунни диялдакъашивуртту хъинну чIярусса душиву ва миннуха зун аьркиншиву. Жухлува ягу жухава зун цучIав къаучIантIиссар. Муния жувагу чансса къаучай­ссия ттинингу, амма цIанасса захIматшивурттащал талан хъунисса шартIру ва анаварсса бущи бикIан багьлай бур. Президентнал хъунмасса ургъил бунни мюрщи давурттах, шяраваллил хозяйствалул хъус итадакьаву гужлан даврин хIукуматрал буллалисса ва буллансса кумаг баврих. Амма цаппара суаллан жавабру аьщуйн щусса къархьунни. Масалдаран, циминналагу гьаз бунни буллалисса кумаг зузиминначIан щаллуну къабиллалаврияту, кумаг биялсса къахъанахъаврияту, банкирдал мюрщими предприятиярдан буржирайсса арцу дулун къа­ччишиврия ва ми ласун хъинну хъунисса дайшишрурду душаврияту. НасихIат ва маслихIат баву дия, амма ми иширайну дансса ххуллугу, куцгу хIисав къавхьунни. Бюхъай хасъсса буюрду бан ХIукуматрайнгу. Мукун барчагу гьаксса хъина. Тикку гьаз буллалисса чIявусса суаллугу, миннунсса жавабругу жуннагу хасъсса дия. Да­гъусттаннайгу чIярур вай кIицI ларгсса диялдакъашивуртту. Уттинин дан аьркинсса агьамсса давурттив пикри бакъа итадаркьуну диркIунни, хаснура хъус итадакьайми, давурттив, захIматчитурал, зузалтрал ва зузаврил кьимат ялавай бувтун бур цIанагу. Уттинингу бия. Мунияту щаллусса жагьилминнал ник захIмат ва зузаву, даву цирив къакIулну хъунна хьунни, зун ччай дакъар. Дахханашивуртту дан аьркинни чIярусса. Халкь зунсса шартIру щаллу дан аьркинни каялувчитурангу, халкьуннан цаннагу. Дуккаврил ва пишакартурал даража гьаз бан аьркинни. МарцIну зузиминнал ва зузалтрал сийгу, кьиматгу унгу-унгуну гьаз бан аьркинни. Халкьуннал чулухасса тIалавшинна гужлан дан дур, цуркинтращалсса талатаву анавар дуккан дурну, марцI буккан бансса давурттив дан дур. Президентнал ялун личин дурмигу, къадурмигу давурттив жуннари дан багьантIисса. Умуд бур жува захIматшивурттавату ххуйну букканссару тIисса.

Шамил Хадулаев, ДР-лул Жяматийсса Палаталул вакил:
— Билаятрал Президентнахьхьун буллусса суаллава ттул къулагъасралун багьунни чIявуминнал «куклусса суалданун» ккалли бувсса, отставкалийсса хIаписарнал щарссанил, ласнал ккаччи машан ласун битлай бакъарача, Верховный главнокомандующий хIисаврай, ванайн амру бувну, цил мурад щаллу бан къабюхъанссарив, тIисса суал. Цаярва чиндалул хъунаманал хIурматран ва суал щаллу хьунтIишиврийн мукIрусса хIаписарнал кулпат бухьунссия га. Амма шиккугу жула Президентнал аькьилсса даву дунни. Лас-щарнил дяниву цалва къуллугърал гуж ишла бан къасивсуну, хIаписарнахь маслихIат бунни цува урувгун ва иширал бази буван. Ва иширал цал ттигу ккаккан бунни жула президент цукун цаманал тIимунил хIурмат бусса, цаманал увкусса мукъул кьадру бан кIулсса инсан уссарив.
Аьмну эфирдануву билаят­рал бакIчи хъинну сивсуну, буллусса суаллан балжисса жавабру дуллай ия. ДакI тIиртIуну, аьчухну ихтилат буллай ия. Залданувасса, циванни Москавливсса цания ца кIичIираваллин В. Высоцкийл цIа къадулайсса тIисса суалданун, Путиннул, цалла авторитетгу тиннай дурну, ва иширавух цув хIала къаувнува, шагьрулул каялувшиннарал цалва хIукму бувача, увкунни. Ва тIагу-тIайлассар! Цанчирча, президентнал мурад бур, билаятрал бакIчинайн къабув­ккун, регионнайсса къуллугъчитурал халкьуннал масъалар­тту бунийва щаллу буллалаву, власть халкьуннайн ттиликIну къадарцIуну, миннал чулухуннай кIура даяву. Путиннуйн къаршиминначIагу ванайн «Диктатор» учинсса хIучча хIура буклай бур.
ХIасил, суаллу булун ччисса чIявусса халкьуннаща «Прямой эфирданий» президентнащал ихтилатрайн буккан къабювхъунни.
Амма президентнахьхьун булунсса суаллу муниннин хIадур бувсса, цалва язи бувгьусса халкьуннал буллай бия тIисса варсагъирттайн, щак-щукрайн вих хьун захIматри. Цанчирча, В. Путин щяивкIсса студиялувугума чансса бакъая мунайн къаршисса, мунал дуллалимунищал, тIимунищал къарязийсса, оппозициялул кьюкьравасса халкьгу. Гьарцаннахьгу дия цанма ччийкунсса суал булунсса чIунгу, ихтияргу, биялагу. Ттул пикрилий, ва чIумул захIматшивурттугу хIисавну, жулва чIявуми инсантурал «Прямой эфир» бакIрая ччаннайн дияннин ккарксса ххай акъара. Кризис яла рищун дансса хIарачатрай халкь цайми къайгъурдаха зий бур.

Мадина АхIмадова, юридийсса компаниялул зузала:
— Аьрасатнал Президентнахьхьун зулва суаллу булун бюхъантIиссар дуцири интернет-ресурсирттайхчIин, телефоннавух, смс-кардайну», тIий, сайки кIира нюжмарданул хьхьичI баян буллай бивкIунни телевизорданувух. МахIатталшиву дакъар жула халкьуннал оьр­мурдаву кьатIаллил политика сававну хьусса дахханашивуртту хьусса ва ппурттуву 3 миллиондалийн бивсса суаллу президентнахьхьун булаву. Цавай бур вайксса аьрасатлувтураясса суаллу — му жулла регионнайсса къуллугъчитуран кьюкьалар тIий. КIантту-кIанттурдай халкьуннал масъалартту щаллу къабуллалавур тIий. Мукун бухьурча, ва билаятрал бакIчинайнсса зангри.

АхIмад Гьарунов, ДР-лул Минэкономикалул отделданул зузала:
-Ттул пикрилий, Аьрасатнал маэшатраву хьусса чIалансса дахханашивуртту сававну, суаллава чIявуми бия ва аралун хасъсса.
Ссай дакI даркьури учирча, кIицI лаганна. Президентнал цIубакIрай аьмну билаятрал маэшатрал тагьар, хIасиллах бурувгун, лащинсса къархьунни тIимунищал рязи къахъана­хъисса Цалчинмур каналданул ведущийнал, халкьуннаясса суаллах бурувгун лащинсса къархьушиврийн вих хьун захIматри, кусса затирай дакI даркьунни. Мяйжаннугу, паччахIлугърал каялувчинахьхьун буллалисса суаллу къабигьасса, ца-ца кIанттурдай Путин махъ бакъа личIан уллалиссагу бия. Хъинну ххуй бивзунни Президентнал Костромалиясса фермертурал дуллусса предложениялух хъуннасса къулагъас дурну, региондалул каялувчитурайн ва иширал хъирив укканна учаву. Фермертурал суал бия, къабучIиссарив цал накI, нис, нагь, барт перекупщиктуран кьювкьу багьлий къадахлай, най дунура фермардая дучIан дурну, шагьрурдал кIичIирттаву мюрщи ларекирдаву дахлансса шартIру дуван тIисса. Учин ччисса мура, гьарца хIукуматрал батIаврий куна, Президент ва ххуллухгу чIиримур ва дянивмур ишбажаранчишиврий чIурчIав дуллай ия. ЦIунилгу цала каялувшиврулу зузиминнайн оьвчаву дуллай ия ишбажаранчишиврун ххуллу булара, халкь зун битира тIий. Бурганну гихунмай ци шайрив…

Муъминат Аьлиева, социал аралул зузала:
— Президентнащалсса щалла эфир ккаккансса мутта тту­хьхьун къабиривунни, амма суаллив муниннин 3 гьантлул хьхьичI смс-калийхчIин тIайла бувкссия. Ца ттуяту бакъахьунссия ва суал, сайки бачIи Аьрасатная бухьунссия. Ттул суал буссия чIярузивурду ду­сса къатрал ремонтран арцу датIлантIисса цIусса закон кьамул даврицIун бавхIусса. Президентнал зумату закон цила багьайкун щаллу дуллантIиссар тIисса жаваб баярчагу, жулла республикалий мунал тIимур тIайла бацIаншиврийн щакну бура.

ТIагьир Магьдиев, ДГУ-рал преподаватель:
— Президент халкьуннал суаллан жавабру дуллалисса эфирду дуллалаву жучIара тти цIакьсса аьдатрайн кIура дарну дунуккар. ХьхьичIми шиннардий аьрасатлувтураясса суаллу билаятрал вив хъанахъисса иширттацIун бавхIуну бивкIхьурча, гьашинумур эфирданул диапазон гьарта-гьарзасса дия. Шикку УкраиннацIун, ЕвропанацIун, аьмну щалла дунияллуцIун бавхIусса суаллу бия. Укунми суаллан Путин кьянкьасса, балжисса жавабру дуллай ивкIнугу, билаятрал вив хъанахъимуния цIухлахими суаллал къухъна ацIан уллай, учинмур бакъа личIлачIи уллалисса куннасса тагьар дия. Масалдаран, Москавлиясса ца хъамитайпа оьвтIий бия, Дагъусттаннаясса Амина тIисса душний оькки азар дуну, ганил къювурду хьхьара дансса морфий итабакьлай бакъар, ци бан аьркинссар ганил тIисса. Президент хIала къаувну, Минздраврал ва цаймигу хIукуматрал къуллугъирттал щаллу бан аьркинсса укунсса иширттал ганал бусрав-сий яларай дуллалисса куннасса тагьар дия. Азарданул мукьилчинмур стадия дусса га душ шанма гьантлува къуртал хьунни тIий баян бунни яла махъ. Президентнащагу цикIуй кумаг буван къавхьунни. Ттухь цIувххуну, ва иш ганан ххуйсса дарсну хьун аьркинссар, миллиардру арцул хъямала буллалисса, коррупциялул къатIухьхьун биривсса билаятрай низам дишиншиврул.
ХIадур бувссар
З. АьбдурахIмановал