Хъарас щаврил байран ЧIарав

Инт дучIаврищал лакрал щархъаву байбивхьунни Хъарас щаврил байранну дуллай. Ларгсса алхIат кьини Хъурдуккаврил байран дунни ЧIарттал шяравугу. Щалва Аьрасатнавух кIама бивщусса ЧIарттал агьлу бавтIун бия буттахъал аьпа дакIнийн бутан. МахIачкъалалив ялапар хъана­хъисса Аьлиев Мусанниплул ужагърай ва кьини хъуннасса уттарашинна дия. Ванай бия гьашину хъарас щаврил кьуру.

Зулайхат Тахакьаева
Аьрасатнал лайкь хьусса учитель, бусравсса хъуначу Мухтар МахIаммадовлул бусласимунийн бувну, 1938 шинал дурсса переписьрайн бувну ЧIарттал шяраву бивкIун бур 478 къатта, Гъумучиял хъирив кIилчинсса шяраваллин ккаллину диркIун дур ЧIарттал шяравалу Лакрал райондалий. Шяраву бивкIун бур 6 махIла. Ца яла сий дусса, лахъа-хъунну дувайсса байрангу, зунттал гьарца шяраву кунна, вайнначIагу диркIун дур Хъурдуккаврил байран. Яржа бивхьуну, гьарца шинал ца-ца махIлалул харжлухрацIух дайсса диркIун дур байран. УвчIайсса ивкIун ур хъунама хъузала, ливчIминнал ганан кумаг байсса бивкIун бур.
Колхозру сакин дурну махъ Хъурдуккаву дуллай бивкIун бур колхозрал харжлухрацIух, амма мива 6 махIлалийх бавчIуну, къурнил бригадиртурал каялувшиннаралу (къурнил бригадарттугу сакин хьуну бивкIун бур тайва 6 махIлалия). Колхозру ппив хьуну махъгу, ппухълуннал аьдат духлаган къаританшиврул, цанная цаманайн кьуру тапшур буллай дуллай бур байран. Амма хIакьинунин шяраву ливчIун бакъар я ницру, я дучри. ДукIу-кIурссану дучрай гъай учирча, гьашину Хъарас щунни духсса тракторданий.
Байран дайдирхьуна колхозрал склад бивкIсса хIаятраву. ХьхьичI, буттахъал аьдатрайн бувну, бивчуна ккунукрал ва урттул ххункIру. Малланал дуаьрттугу дурккуну, ххунчIая бисмиллагьгу бувну, цинявппа лавгуна щарнил бакIрацIсса къурув. Тракторданий хъунил парчагу гъай куну, цинявппа лавгуна школалул майданнив. Ги­кку хьуна спортрал личIи-личIисса бяст-ччаллу: ка дишаврил, лечаврил, волейболданул, пут личаврил, турникрай гьаз шаврил.
Муния махъ тава складрал хIаятраву цIунилгу тIивтIуна ссуп­ра. ЧIарттал сайки бачIи агьлу ялапар хъанай бивкIун бур Дянивмур Азиянаву. Мунияту цIара-цIа дикIай узбакI-пулав вайннал ус­ттарну байссар тIий. Пулав бакъасса, ссупралий дия дукьрахIангу, цайми-цайми дукрардугу.
Мажлисрал сий дан бувкIун бия Дагъусттаннал лайкь хьусса артистка Луиза Шагьдилова ва жагьилсса музыкант Саддам АхIмадов. Мажлисрай махъру лахълахъими кIицI лаглай бия буттахъал аьдат гихуннайгу дуруччин аьркиншиву. Амма хIакьинусса шяраваллил администрациялул бакIчи Микьдар Аьбдулмажидовлул бусласимунийн бувну, цала-цала ахъуву чан-кьансса нувщи бугьарча бакъасса, цайми шяраваллаву кунма, вайнначIагу хъуру дугьлай бакъасса бур. Шяравугу, оьрмулул бугьарасса ба­къасса, жагьилтал ца-кIива кулпат бакъа ливчIун бакъасса бур. Цува шяраваллил бакIчину зузисса 4-5 шинал дянивгума 5 жагьилсса кулпат шагьрурдайнмай бивзунни тIар. ХIакьину шяраву кIина-гъина ялапар хъанай бусса бур 47 кулпат. Гъинттул бигьалаган бучIайми хIисав бувну, шяраву хIисав хъанай бусса бур 96 кулпат.