Жул захIмат бакIуйн бувккунни

dyt_5Цумацагу лаккучунал оьрмулуву хьусса хьхьичIуннайшивурттая ххари хьуну, жу мудан хIарачат буллан бикIару минная жула кказитрайхчIин цинявннахь бусан. Ва ххуллухгу фейсбукраву бавунни хъинну ххарисса хавар. ДР-лул композитортурал союзрал председатель, машгьурсса композитор, пианист Рамазан Фаталиевлул ученица Москавлив ПаччахIлугърал Театрданул Искусствалул Институтравун дуклан бувхсса. Щалагу Аьрасатнавасса хъинну гьунар бусса 300- хъайсса оьрчIава, увагу 33 инсан кьамул уллалисса ГИТИС-равун жула лакку душ, ЦIуссаккуллал шяравасса АхIмадова Аьзиза Ибрагьимовна кьамул баву, му пахру бан лайкьсса ишри. Ва институтравун буххан цуксса захIмат хьуссарив, цукун хIадур хъанай бивкIссарив бусан «Илчи» кказитрал редакциялийн бувкIунни Аьзиза АхIмадова ва ванил ххувшаврия дазу-зума дакъа ххари хьусса учитель Рамазан Фаталиев.

Рамазан Фаталиев:
Аьзиза АхIмадова на дарс дихьлахьисса музыкалул искусствалул 8-мур школалийн бучIаннингу дуклай бивкIссар шагьрулул цаймигу музыкалул искусствардал школардай. Ва мяйжаннугу оьрчIниява музыкалул чулухунмай итххявхсса, гьунар бусса душ бушиву чIалан бикIайва. Му гьунар тIурчарив хъиннува аьлтту бан, цил чулийнмай тIайла буван хъунмасса бияла буссар цала даву кIулсса лавайсса даражалул, учиннуча «профессионалнаща». Мукунсса педагогнан аьркинссар хъинну хIисав ларсун, ялув авцIуну, балайлул такьва аьркинсса куццуй дачин дан. Нажагьлий мукун гьунар бусса оьрчIайн профессионал акъасса педагог бакIрайн агьарча мунаща бюхъайссар гьунар бусса, дахьва балай тIий байбивхьу­сса оьрчI-душваврал чIурду пана бангума. Аьзиза АхIмадова ттун цалчин балай тIий ххал хьуссар нава «Первый шаг» тIисса республикалул конкурсрал жюрину усса чIумал. Ва конкурсрай ва хъинну гьунар бусса, ялун буккантIисса душ бушиву хIисав хьуна ттун. Гихунмай ва конкурсрава язими бувчIлачIисса турдавухгу Аьзиза АхIмадова гьур­тту хьуншиврул ттущава шаймур бувссия. Конкурсрал кIилчинмур турданий Аьзиза гьуртту хьусса чIумал ттун хIисав хьунни душнил чIуниву цукуннивсса тIааьн дакъа­сса шилтагъшиву. БувчIунни мунищал музыкалул лавайсса даражалул профессионал зий къаивкIшиву. Му иш ттун хъинну асар хьуна. Конкурсрал ахирданий на Аьзизал ниттичIан гъан хьуну, бувчIин бувссия мунин чара бакъа цала даву кIулсса лавайсса даражалул педагогнащал зун аьркиншиву. Цинявннан бувчIин бан захIматсса зат бур, багьайсса куццуй балай учиншиврул чIу бюхъан буллай цуксса захIмат бишин аьркинссарив педагогнал.
КIилчинсса Аьзизащалсса хьунабакьаву ттул хьуна «Щунудагъ» фестивальданий. Тания шихунмай Аьзиза ттучIан школалийн кьамул бува тIий цуппа бувкIуна. ХIасил кIа фестивальданийри ттун кIул хьусса Аьзиза лакку душ бивкIшивугу. Муния шихунмай на нара хIасул дурсса концертирттавух ччя-ччяни мугу гьуртту байссия. Нара дарс дихьлахьисса школалийн Аьзиза кьамул байхту, хьхьичIва-хьхьичI тIайла бувкссия чIу цил кIанайн бутайсса пишакарначIан (фонеаторначIан). ТтучIан школалийн занай байбишайхту шагьрулул ва республикалул конкурсирдай гьуртту хьуну Аьзизал бувгьуссия цимилгу цалчинми кIанттурду. Мукунма кьамул бувссия му «Камерата» тIисса вокалданул ансамбльданувун. Ансамбльданувун занай байбишайхту Аьзизал сахIналийсса зана-кьулушинна даххана хьуна. Ва ансамбльдануву ттущал архIал зий буссар ттул кулпат Фаталиева Виктория Владимировнагу. Виктория цуппагу «Камерата» ансамбльданул каялувчигу, хормейстергур. ХIасил Аьзиза хIадур буллалисса кутIасса чIумул мутталий жуща бювхъунни эстрадалул балайчинал даражалия классикалул ва опералул произведениярду учайсса артIистка вания буван. Ванил балайлул чулухунмайсса гъира-шавкь ялу-ялун магьир хъанай бавчукун, жун пикри хьуна ГИТИС-равун Музыкалул театрданул факультетравун дуклан буххан хIадур буллан. Шиккува кIицI лаган, ГИТИС-равун Музыкалул училище къуртал къабувну дуклан сайки кьамулвагу къабай­ссар. Мивун дуклан бухлахиминнаясса чарабакъасса тIалавшиннагу Музыкалул училище къуртал бавур. Мукун гихунмай на таваккул бувтун, ттула бакIрайн ласав Аьзиза ГИТИС-равун дуклан буххан хIадур буллан. КIира шинай Аьзиза занай буссия на дарс дихьлахьисса 8-мур искусствалул школалийн. Гьай-гьай, ва ттучIанма школалийн занай байбивхьусса чIивисса манзилданий музыкалул аралувусса цимурца кIулшивуртту лахьхьин дангу хъинну бигьану бакъая. Нава гихунай ссая айишинтIиссарив хIисавравун ларсъсса план дурссия. Мунийн бувну на так ца педагогналми къайгъурду бакъагу, ттула бакIрайн лавсъссия режиссер-продюсернал къайгъурду. Нава хъирив ивзун Дагъусттаннал ПаччахIлугърал Университетрал актерский факультетрал педагогначIа актершиврул дарсирдайн занази бувссия. Мукунма хореографиялул магьиршиву исвагьи дуллай буссия цIадурксса хореограф Тарият КъапиевачIа. ХIадур хьун багьлай бия хъинну хъунисса тIалавшиннарду биттур дурну дулун аьркинсса шанна экзамендалийн: 1-мур экзамен дия балай учаврил усттаршиврун кьимат бишлашисса, 2-мур актершиврул магьиршиву ххалдигьлагьисса ва 3-мургу аьмсса музыкалул ва щалвагу искусствалул тарих кIулшиврун кьимат бишлашисса. Му бакъассагу, экзамендалийн итабакьин ихтияр дулайсса дия кIира прослушиваниялух вичIи дирхьуну махъ. Ми циняв экзаменну дулун Москавлий, Аьзизащал архIал гьан багьуна ттунгу, ттул кулпат Виктория Фаталиевангу. На цукуннив дакI дарцIуну ивкIра Аьрасатнаву ххишалабакъа гьунар бусса оьрчIру бакъа кьамул къабайсса институтравун Аьзизагу дуклан бухханссар тIий. Шиккува кIицI лаган, хIадур дурссия на экзамендалийнсса программагу. Экзамен кьамул дуллалисса комиссиялул ттул программалунгу лавайсса кьимат бивщуна. На хъунмасса барчаллагь учин ччай ура Москавлив ва иширал хIакъираву чIарав авцIусса ттула учитель, машгьурсса композитор Ширвани Чаллаевлухь. Жун пахру багьлай бия жула ватанлув тайнначIа такссава бусравну, сий дуну ушаву, танал махъ тайнначIа хъинну хIурмат-кьиматрай бушаву. Экзаменнайн хIадур хъанахъисса ппурттувугу жун цаппара масъаларттал хIакъираву Ширвани Рамазановичлуйн буккан багьлай бия. Таксса хъунисса аьлимтурал дяниву жула ватанлув тукун бусравну ушиврия жу хIайран хъанай бивкIру.
Ширвани Рамазановичлул хъинсса гьалмахчу, САЦ — театр­данул хъунама режиссер, мукуна ГИТИС-раву зузисса профессор Рябов Виктор Борисовичлулгу жун бувчIин бунни Щалагу Аьрасатнава шиккун дуклан буххан бучIайшиву ххишала бакъа гьунар бусса оьрчIру. Миннал цинявнналагу душиву Музыкалул училище бувккусса кIулшивуртту. Мунияту цуксса гьунар бусса душ ва бухьурчангу музыкалул хасъсса кIулшиву дакъашивугу ванихун дахчинтIишиву. БувчIин бунни республикалул чулухасса кIану (целевое место) тIалав бан аьркиншиву. На чялиш увккун ДР-лул Композитортурал союзрал чулуха цIакусса кIану тIалав буллалисса чагъар чичав Культуралул министерствалийн. Минналгу жул мурад щаллу бунни. Ва иширавугу барчаллагь учин ччай ура жулва чIарав бавцIусса Бадрижат Набиевнахь.
Та институтраву актершиврул магьиршиврун кьимат бищайсса бия режиссернал. Режиссернал язи бугьайсса бия гьунар буминнавагу яла гьунар буми. Актершиврул магьиршиврун кьимат бишлашисса экзамен кьамул дуллай ия Аьрасатнал халкьуннал артIист, режиссер Дмитрий Александрович Бертман. Мунал цала сияхIравун Аьзиза кьамул байхту жул ххаришиврул ахир дакъая. Ттун бувчIуна ттула захIмат бакIуйн бувкшиву.
Балай учаврин кьимат бишлаши­сса экзамендалий Аьзизал увкусса программалувасса балайрттава яла-яла комиссиялийн асар биян бувну бия Ширвани Рамазановичлул бакьин бувсса лакрал халкьуннал балайлул. Нажагьлий цамур балайгу уча учирчагу тIий хIадур бувну буссия «Агь, ттул буттал кIануй»…. тIисса лакрал гимн учингу. Гьай-гьай, цуппа Аьзизагу гьунар бусса къабивкIссания жул захIмат бакIуйн къабукканссия.

Аьзиза АхIмадова:
Жул кулпат Нугъайнал райондалийсса Терекли-Мектеб тIисса шярава МахIачкъалалийн бивзун бувкIсса чIумал ттун дия 7 шин. Ттул нитти-буттал бусласаврийн бувну, ттун маз лахьхьиннин балай учин лавхьхьуна тIун бикIайва. 5- мур классрава байбивхьуну на занай бивкIра шагьрулул музыкалул личIи-личIисса школардайн музыкалул ва фортепианолул дарсирдайн. Ттуву музыкалул чулухунмайсса гьунар тIабиаьтралва бухьунссия на чIаванияцIава балайлул, къавтIаврил ансамбльлайн занайнма бикIайссияв. КъавтIаврил магьиршиву лахьлай «Акташ» тIисса ансамбльданувун занай бивкIра. Му ансамбльданущал жу цикссагу Аьрасатнал шагьрурдайн ва чил билаятирттайн бивссару, конкурсирдаву гьуртту хьуну цимилгу хьхьичIунсса кIанттурдащал зана хьуссару. Ва ансамльданувун занай байбивхьуния шихунмай сахIналий къавтIавурду дуллан на тамансса сивсунав. Мукунма на 5 шинай занай бивкIра оьрчIал творчествалул къатравун. Миккугу на лахьлай бивкIра эстрадалул балайртту учин. Гьуртту хьуссара на цимилгу жунма цинявннанмагу ххира хьусса Лакку билаятрай шай­сса «Щунудагъ» фестивальлайгу.
Ттунма оьрмулуву хъунмасса талихI хьушиврун ккалли буллай бура шагьрулул 8-мур музыкалул искусствалул школалийн дуклан нава бакIрайн багьаву. Яла-яла талихI хьунни миву зузисса гьунар бусса, цала даву лавайсса даражалий кIулсса педагогтал: Рамазан ва Виктория Фаталиевхъул бакIрайн багьаврийну. Му школалий ттухь (вокалданул) балайлул дарсру дихьлай бия композитор Рамазан Фаталиев ва 8-мур Дагъусттаннал искусствалул школалул завуч, хормейстер Виктория Фаталиева. На кIира шинай дуклай бивкIра вайнначIа ва школалий. Училищалуву дулайсса музыкалул кIулшивуртту ттун кIира шинал мутталий дулун, на хIадур буван вайннал буниялагу хъунмасса захIмат бивхьуссар. Му школалий на кьамул бунна «Камерата» тIисса вокалданул ансамбльданувунгу. ГИТИС-равун дуклан буххан бувкIминнал къуртал бувну бия Музыкалул училищарду. Ттун мунияту кутIасса чIумул мутталий Рамазан Фаталиевлущал лахьхьин багьлай бия миву дулайсса кIулшивуртту. Рамазан АбутIалибовичлул хIадур дурсса институтравун буххансса программалул репертуар хIасул хьуну дуссия 12 балайлуя, миннувагу кIива шеъри, кIива проза ва кIива басня. Экзамендалийн итабакьайсса бия кIирагу прослушивание дурну махъ. Экзаменну кьамул дайсса комиссиялуву бия СССР-данул халкьуннал артIистка Тамара Синявская ва режиссер Дмитрий Александрович Бертман. Миннангу ттул программалувасса балайрттава яла-яла асар биян бувна Ширвани Рамазановичлул бакьин бувсса лакрал халкьуннал балайлул. ДакI гьавасрал дуцIлай, пахру багьлай бия жула ватанлув цIанихсса композитор Ширвани Чаллаев Щалагу Аьрасатнавугу машгьурну, бусравну ушиврия. Хъиривмур экзамен дия актершиврул гьунарданун кьимат бишлашисса. Мура кьини ва факультетрайн бухлахисса студентътуращал бихьлай бия опералувасса чIивисса сахIна. Му экзамен цурдагу ссят 12-нния хьхьунил ссят 1-ннийнин най дия. Му сахIналийгу жун жулва гьунардан лавхьхьусса кьиматру бивщуна. Шамилчинмур экзамен дия аьмну щалва музыкалул, искусст­валул, живописрал тарихраясса кIулшивуртту ххалдигьлагьисса. Ва экзамендалийнгу на хIадур бувунав Рамазан АбутIалибовичлул. Хъунмасса барчаллагь учин ччай бура ва институтравун дуклан буххан нава хIадур буллай бивкIсса, Москавлив нара экзаменну дуллалиссаксса хIаллай ттулва чIарав бавцIусса педагогтурахь: Рамазан ва Виктория Фаталиевхъахь. Му бакъассагу, Рамазан АбутIалибовичлул хIарачатрайну Москавлив экзаменну дуллали­ссаксса хIаллай жу Аьрасатнал композитортурал къатраву яхъанай бивкIру.
Имара Саидова