Жунна къалмакъаллу къааьркинни

ostto_13Август зурул 21-нний Къараманнай (ЛухIи Чартту) лакрал ва къумукьнал жагьилтал данди бувксса ишру хьунни.

Лакрал ва къумукьнал миллатирттал арардал дянивсса микI бассан бувашиву исват хьуна жун март зурул 26-нний МахIачкъалалив Журналистурал къатрал хьхьичIун митинграйн буккайхту къумукьнал агьлу. Митинграй ихтилатру буллалими рязийну бакъая Тарки зунттул ухнилусса, хьхьирил зуманицIухсса къумукьнал аьрщив цайминна­хьхьун дуллуну душиврия.
— Жунгу ччиссар Дагъусттаннай дакьаву ва паракьатшиву, миллатирттал дянивсса дусшиву, амма властрал органнал тIайлабакъасса хIукмурдайну къумукьнал ихтиярду ссуссукьу хьусса кIанттурду хъанай бур, хьхьирицIухсса аьрщи къумукьнал аьрщир, — тIий бия миллатрал вакилтал.
Цайми миллатирттал инсантал цалла аьрщарай «къутI бивкIсса» кунма чIалачIиниярив дачай къалмакъаллу ва тIааьндакъашивуртту. Мукунсса тIааьндакъашивуртту хьунни вай гьантрай Новостройрайгу. Август зурул 21-нний Къараманнай (ЛухIи Чартту) лакрал ва къумукьнал жагьилтал данди бувксса ишру хьунни. Шинал хьхьичIвагу Таркилиясса, Кяхулайраясса ва Альбурикентлиясса къумукьнал агьали сукку хьуну буссия 1944 шинал цалла колхозирттаща зер­ххусса аьрщив зана дувара тIисса тIалавшинна дуллай. Тания махъ тиккува мизитгу бувну, республикалул хъуниминнайн буклай буссия тикку цалва жагьилтуран къатри дуллансса ихтияр дулара тIий. Гужирдал структурардан хIала буххан багьсса ишру хьуссия, му аьрщи цIубутIуйра Новостройрайн бизан буллалисса лакран ккаккан дурсса аьрщи духьувкун, ЦIуссалакрал райондалул администрациялунгу диялсса бакIцIуцIаву дан багьуна, суд-диваннайн буккан багьуна. Краснодардал судрал хIукму був­ссия му аьрщи, 195 гектар, ВацIлул хозяйствалул федерал агентствалун (Рослесхозран) дагьлай душиву. Мукунсса хIукмулия я лак, я къумукь ххари къахьунссар, гьай-гьай. Лакрангу циван кьурчIи къабизави ЦIуссалак цIусса миналийн бизан ккаккан дурсса аьрщарайнсса тамахIру ххи хъанай бушиву.
Цимилли лакралми, гьамин, лакралми ихтиярду ссуссукьу дуллантIиссагу? «БувцIумурди кьатIув урша хъяучайсса» тIисса кунмасса иш хьунни. ОМОН-далун паракьат буллан багьунни сситтучIа ссавур хъамаритавайсса лакрал ва къумукьнал жагьилтал. Къа­ххуймур къеппул бугьан чялишнувасса СМИ-рдал вайксса-тайксса щавурду дирсса хьунни тIисса информациярдугума ппив бунни. Миллатирттал арардая ихтилат нанини, Дагъусттаннайрив хьумур ягу хъанахъимур лахъа-хъун буллай пайда къашайссар. Мунийнни учайсса цIу ягин даву кунугу. Жу му тарапрая архссару. Мурадгу цамурди: миллатирттал дянивсса нахIушиву ядаву. Хьумур ххалуйх къалахлахаву.
Балжисса информация бу­ккултрачIан дияншиврул, цIу­ххаву дуварду ЦIуссалакрал райондалул хъунаманал хъиривчу, Новостройрал хъунама, Анвардул арс Аьли Исрапиловлухь. Мунал укун бувсунни:
— Хъунмасса хIал хьуссия Къараманнай къумукьнал лагерь бивщуну, мунияту жулва халкьгу рязий бакъа, циванни гай жунна ккаккан дурсса аьрщарай лагерь бивщусса, букьан бувара тIисса тIалавшиннарду дуллай бия, ихтилатгу аьратталсса бия. Ялу-ялун кIири бичлай бия агьали, цукунчIав паракьат буван къахъанай, му масъала Президентнайгу бивхьуссия, амма ца чулийн къабувккуна. Жулва оьрчIругу му масъала ца чулухун бутаннин бацIлай бакъая, жагьилтурал дянив къалмакъаллу хьуссар чан-кьансса. Жула оьрчIал чартту бивщунни тIий бия, щинчIав зарал къавхьуссар. Райондалул бакIчи ХIажи Айдиев, ХIукуматрал вице-премьер Рамазан Жяъпаров, Дагъусттаннал Президентнал виваллил политикалул управлениялул хъунама Артур Исрапилов, Дагъусттаннал полициянал хъунама Василий Салютин бувкIссия Къараманнайн, маслихIатрайсса ихтилатру бувссия миннал. Къумукьнал вакил Залимхан Валиевлул ва масъала ца чулийн бутавриха зунтIисса комиссия буваву тIалав бувна. Делегациялулгу Республикалул Президентнал администрациялий мукунсса комиссия хIасул бувну, ми 195 гектарданул масъала ца чулийн бутансса хIукму буванну увкунни. Жугу жулва жагьилтал паракьат буварду. Республикалул президент увчIинтIисса бувчIавуртту гъан хъанай дур, ми бувчIавурттаяр махъ ва масъалалуха зунтIиссар, бурганну цукунсса хIукму байрив, жулва агьалинан къулаймур хьуннав тIий ура…
Уттигъанну жул редакциялийн увкIсса Москавлиятусса хъамаличу, профессор, цалчинмур ранграл капитан, Аьрали академиялул преподаватель, ЧIаратусса ХIусман-хIажи Аьлиев ия Аьрасатнал Федерациялий куртIсса, хъирив лавсса миллатрал политика дакъашиврувур аьрасатнал агьалинал алши бакъашиву дусса тIий. Хаснува чIяву миллатру бусса Дагъусттаннай му личIинува хIисавгу, асаргу хъанай бухьунссар. Шикку жун тикрал буван ччива СССР-данул Элмурдал академиялул Совет социологиялул ассоциациялул юристнал Э. А. Паиннул «Дружба народов» журналданучIа хIасул бувсса Миллатирттал арардалсса буллалисса Советрал цалчинмур сессиялий увкумур: «Центральное правительство должно признать свою ответственность перед гражданами, депортированными в годы репрессий, и их наследниками, за причиненный им физический, моральный и материальный ущерб со всеми вытекающими последствиями в плане имущественной компенсации льгот, помощи на переселение и обустройство в местах возвращения».
Жувагу умуд бишинну бизан буллалаврия чунчу кусса лакрал агьалинал масъала миллатирттал арардай къурхъру къадагьланну щаллу баншиврийн. Жунма, укунмагу чIивисса миллатран, я мукунсса «къурхъру», я тIааьндакъашивуртту, я къалмакъаллу къааьркинни.