Лахъи ларгсса азардануща ххассал къавхьуну, Германиянаву дунияллия лавгунни оьрмулул 87 шинаву Азирбижаннал халкьуннал артист ХIажи Мурад Ягизаров.
Ванал ппу ХIажи АхIмад Гъази-Гъумучатуссар. Бакуй хIакьинусса кьинигу ялапар хъанай бур Ягизаровхъал агьлу.
ХIажи Мурад увну ур 1939 шинал июльданул 18-нний Бакуй. Дуклай ивкIун ур Азирбижаннал магьирлугърал институтраву Театрданул ва кинорал актертал шайсса факультетрай. 1962 шиная шийнай зий ивкIун ур Азирбижаннал паччахIлугърал Оьруснал драмтеатрдануву. Азирбижаннал ва дунияллул классиктурал ва уттизаманнул автортурал спектакльлаву ттуршунниха лирчусса рольлу дургьуну дур.
Ягизаров гьуртту хьуну ур зувинниха лирчусса киносуратирттаву, Азирбижаннал кинематографрал тарихраву яргсса ша кьабитанну. Миллатрал кинорал ттиркьюкьан ккаллисса «Аршин мал алан», «Дачный сезон», «В одном южном городе», «Большая опора», «Звезда», «На дальних берегах» тIисса ва цаймигу машгьурсса кинордаву.
На ванащал кIул хьуссияв 1971 шинал, «Главное интервью» тIисса кинораву ванал журналист Заурдул роль дугьайхту. Ва «Азирбижанфильмрал» ларсъсса кинори цурдагу. На та ппурттуву зий буссияв «Новости кино» тIисса кказитрал ва укуннасса цIа дусса журналданул редакциялий. Журнал зуруй цал, кказитрал приложение хIисаврай, итабакьайссия. Кказитрал щалва номергу, мукунма журналгу хас бувссия та премьералун. Кказитрай киноравасса лахIзардал суратру дулурча, журналданул мужаллатрай агьамма геройнал сурат дулун багьлай бия. Редакторналлив кIа киносуратращал цичIав иш бакъасса цама актернал сурат дулунсса пикри бия, цала ватанлувнал. На редакторнахь цIувххуссия: «Циванни цама актернал сурат дулун мужаллатрай, Ягизаров агьамма герой унува? – куну. Редакторнал: « На мунах чув луглава? – увкуна. Микку нагу, ссибивзун, увкуссия: «На лякъиннахха! Интервьюгу ласунна, суратругу лякъинна!».
Бакуйннал лакрайхчIин лявкъуну телефондалул номергу, оьвкуссия. Та хъинну ххари хьуна, цала ниттичIан оьвкуна. Жу ниттичIа хьунабавкьуссияв, ихтилат бувссия. Дуцирив суратругу дуллуна кинордавасса ва спектакльлавасса. Вай суратру на ттулва архивраву ядуллай буссара.
Жул творчествалул дусшиву дякъалирчIссия га дунияллия гьаннин, на га гьурттусса циняв премьерардайн лагайссияв театрданувун, юбилейрдай ва хьунабакьавурттайгу гьуртту шайссияв.
Азирбижаннал паччахIлугърал Оьрус драмтеатрданул 75 шинал юбилейрайн «Артист ва ганал ххют» тIисса спектакльданул премьера хьуссия. Ванил геройтал, артист ва ганал ххют, хъиншиву ва оьшиву кунма, луглай буссар тIайламуних, цур мяйжаннугу артист, циванни му дунияллийн лявхъусса, цир мунах ялугьлагьисса: халкьуннал ччавурив, машгьуршивурив ягу ссувайсса, ялгъузсса оьрмурив? Вайгу , укунмасса цайми суаллугу гьаз буллалисса спектакль. Ва спектакльдануву ссятраяр лахъисса артистнал монолограх тамашачитал чIу-чIитI бакъа, личIлулну вичIидирхьуну бия. Цайми артистъталгу гьурттуну бия, гъалгъа буллай тIурча, так ца артист. Спектакль къуртал шавривух гурсса хъатурдил чIу лахъину кьакъабагьлай бия. Артист тIутIавун ахьлаган увна, циняв лавай бивзун, барча увна ХIажи Мурад Ягизаров. Яла ванал «По волнам моей памяти» луттирал презентация ва автограф-сессия хьуссия.
Ва луттираву нитти-буттая укун чичлай ур автор: «Ттул оьрмулул иш мукун багьну бия, дахьра шин хьусса чIумал ттун, нину ва ппу личIи хьуну бия. 1941 шинал ппу дяъвилийн лавгссия ва дяъви къуртал хьуннин талай уссия. 1945 шинал, дяъви къуртал хьуну махъгу, шин ва дачIинний Германиянаву уссия, ца шагьрулул комендантну. 1947 шинал ппу Германиянава зана хьуна, ва Бакуйннал комендантнал хъиривчуну ивтуна. Яла махъату ппу зий уссия жаваблувсса давурттай – Совминнай ва республикалул Автомобильный транспортрал министерствалий».
– Ттун ххирассия буттащал бульварданий сайр буллан, яла хъунна бавачIан лагайссияв ххункI букан. Лакку зумуну учин, гьавккури. Ва дукра ттун оьрмулухун яла ххирамурну лирчIссар. ХIакьинусса кьинигу, хъамалу уван, хъин итан нахIу дукрардал сияхI дурну, учиннуча, пулав, дурмарду, шашлык дикIантIиссар учирча, на ялагу пикри бантIиссар, гьан урвав, акъарвав. Агар «ххункI» тIисса махъ бухьурчарив, чара бакъа гьантIиссара, – дакIнин бутлай ур Мурад цала луттираву.
Балжину буслай ур ва цала творчествалул оьрмулия, репертуардания ва гастрольлая. Гъилину буслай ур кулпатраягу. «Ттул ххирасса нину-ппу», «Ттул душ», «Ттул уссу Расул ва ванал кулпат», «Ттул ссурахъал» тIисса бутIри бур луттираву. Цува театрданущал гастрольлай Дагъусттаннайн увкIсса чIумуя буслай ур «МахIачкъала» тIисса бутIуву. Циняв мачча-гъанми цува гьуртту хъанахъисса спектакльлу ххал буван бавтIшивугу кIицI лаглай.
Азирбижаннал халкьуннал артист Мурад Ягизаровлул искусствалул дунияллий цалчинсса шаттирду ласайхтува, ванай ябавцIуну бур. Критиктал ванал феномендалул хIакъиравусса темарду гьаз дуллай бивкIун бур.
Оьвхъусса, ччимур оьрмулуву ябацIансса ва цувагу гъирарай буслан икIай актершиврул ххуллия. 1958 шиная шийнмай С. Вургуннул цIанийсса театрданул сахIналий ккаккан буллалисса Азирбижаннал автортурал циняв пьесардавух ва гьурттуну уссия. Гьамин, циняв дургьуцирив рольлу ванал личIиссара «миллатрал колоритрал» дюхъан дайссия.
Журналисътуралгу лахъсса кьимат бивщуну бур азирбижаннал драматургия машгьур даврил ххуллий ванал бивхьусса захIматран. Театрдануву зузисса 35 шинал мутталий ванал кIиттуршунниха лирчусса рольлу дургьуну дур. 60-ку шиннардий ва сайки циняв спектакльлаву гьурттуну ур, оьруснал, магърибуллал ягу миллатрал классика бикIу, уттизаманнул автортурал пьесарду бикIу 80-ку шинну – ванал творчество сахIналий аргъирайсса чIун дур. Диялсса аькьилшиву, куртIшиву, профессионализм, актернал техника магьир шаву, рувхIанийсса нур – вай цимур-цаннул кабакьаврийну ваная лавайсса даражалул артист хьуну ур.

Оьрус мазрай Г. Жавидлул «Щайх Санан» пьесалуву цалчин щайх Сананнул роль дургьумагу Мурадри. Ва спектакль агьалинан хъинну дакIний личIансса хьуссар. Укунна магьирну дургьуссар кIива спектакльдануву Сталиннул рольлу, Мопассаннул Жорж Дюруал, Ибрагьимбагьовлул Рауф Надировлул ва цаймигу рольлу.
АрхIала ва 1958 шиная шийнай зий ивкIссар киноравугу, зувинниха лирчусса кинордаву рольлу дургьуссар. Азирбижаннал студиялущал акъагу, Чехословакиянал ва Гуржисттаннал студиярдащалгу зий ивкIссар. «Спираль» ва «Антим Ивериано» (режиссер Гиули Чохонелидзе). Вай цаппара кинордал цIардур.
Цала юбилейрал хIакъираву ванал учайва, дурмунил хIасиллу дувайсса чIун дучIайссар, 75 ва 80 шинал юбилейрдугу мукунсса чIунни куну.
Махъра-махъмур юбилей дуллалисса ппурттуву ва захIматну къашавай ия. Махъа-махъ Бакуйн учIавугу хьуна. Тания махъ Германиянавун лавгун, тийх 20 шин дурссия. Амма пашманну икIайва цанма ххирасса шагьрулия лагаврия.
1982 шинал ванан дуллуну дур? Халкьуннал артистнал цIа, 1986 шинал лайкь хьуну ур ПаччахIлугърал премиялун. Лайкь хьуну ур орденнангу: «Шохрат» – 2009 шин ва «Шараф» – 2019 шин. Арийла лайкь хьуну ур тамашачитурал язи увгьусса «Апофигей» премиялун. Мукуна Азирбижаннал театрал ишккаккултрал «Золотой Дервиш» премиялун.
Ва ия оьрму ххирасса, оьрмулия ххарисса инсан, ххуйсса арс, уссу. Ппу ва лас. Ванан ххирая лак. ХIажи Мурад Ягизаров увччуну уссар яла хьхьичIунми буччайсса Бакуйннал аллеялий. Ва мукьилчинсса лаккучури та аллеялий увччусса. Чичу, аьлимчу Курди Закуевгу, уссурвал Анвар ва Нариман Жабраиловхъулгу (вай Азирбижаннал компартиялул ЦК-лий зий бивкIссар) бувччуну буссар тикку.
СалихIат Аьлиева,
ш .Баку
Суратру авторнал архиврава
Таржума
ПатIимат Рамазановал

