Тарихрал ва культуралул гьайкаллу дуручлай

Ларгсса нюжмардий МахIачкъалалив, Р. ХIамзатовлул цIанийсса Национал библиотекалул конференц-залдануву, хьунни Дагъусттан Республикалул Культуралул ирс буруччаврил агентствалул коллегия. Ванил давривух гьуртту хьунни республикалул сайки циняв муниципалитетирттаясса вакилталгу.

Агентствалул ларгсса шинал дурсса давурттаясса доклад бувунни ванил каялувчи МахIач Мусаевлул.
– Культуралул ирсирал объектирдал паччахIлугърал Цасса реестрданийн (ЕГРОКН) бувну, Дагъусттан Республикалул аьрщарай бур федерал агьамшиву дусса 1953 ОКН (объект культурного наследия), региондалул агьамшиву дусса 4442 ОКН ва муниципал агьамшиву дусса 10 ОКН. Мукунма бур ялун личин бувсса 2306 объект, – увку­нни МахIач Мусаевлул.

Дагнаследиялул каялувчинал бувсунни ларгсса шинал цIуну ялун личин бувсса культуралул объектирдацIун бавхIусса иширттая, цифровизациялуву ва паччахIлугърал хIалушиннардаву дурсса давурттая, паччахIлугърал тарихийсса ва культуралул экспертизалийн бувну кьамул бувсса хIукмурдая, низам лиян давур­ттая, дирхьусса аькIрая. Ларгсса шинал ЕГРОКН-луву (Единый государственный реестр объектов культурного наследия) ххи хьуну дур региондалул агьамшиву дусса 17 гьайкал. Аьмну ЕГРН-рал (Единый государственный реестр недвижимости) сияхIрай бур 226 объект (55 – федерал агьамшиву дусса, 168 – региондалулсса ва 3 – муниципал агьамшиву дусса). ЛивчIми ОКН паччахIлугърал кадастрданул сияхIрай бакъар, вай объектругу ЕГРН-лувун ласаврил ялув зий бур.
Къачансса давуртту дурну дур Агентствалул ларгсса шинал культуралул ирсирал объектирдал аьрщарал дазурду рищавривугу, вай тIайла дурккун дур ЕГРН-луву регистрация дуван.

ЦIуну ялун личин дурсса хьуну дур 10 гьайкал. Ца гьайкалданул статусгу даххана дурну дур, региондалулмунива федерал агьамшиву думи объектирдавун дуртун. Бувсунни культуралул ирсирал объектру машгьур баву мурадрай дурсса давурттая, вайннувух бур дуклаки оьрчIахь ва студентътурахь бувккусса лекциярдугу, бувсса экскурсиярдугу.
Ларгсса шинал 3 ОКН ябаврил ялувсса ремонтрал ва реставрациялул давуртту щаллу хьуну дур: Избербаш шагьрулийсса «Аьралий хIатталу» (региондалул агьамшиву дусса объект), РутIуллал райондалийсса Шиназ шяравусса «Минара» (федерал агьамшиву дусса объект) ва Ахттиял райондалийсса Хрюг шяравусса «Минаралущалсса мизит» (федерал агьамшиву дусса).

Мукунна щаллу хьуну дур Дарбантлив «Орта-Капы» къапурдал реставрациялул давурттугу.
Жул тавакъюрайн бувну лавай кIицI лавгсса Агентствалул хIадур бувантIиссар лакрал шаннагу райондалийсса ОКН-рдал хIакъиравусса информация, вагу ишла бувну, кказитрал цания-ца номерданий бусанну миннуя.

Бадрижамал Аьлиева