Аьрасат – театрал билаят

Дагъусттаннайн « Бо­ль­шие гастроли» федерал проектрал лагрулий гастроллай бувкIун бур Санкт-Петербург шагьрулиясса Театр-фестиваль «Балтийский дом».

Театр жучIава кьамул бунни А. Къапиевлул цIанийсса Лакрал музыкалул ва драмалул театрданул.
Ва цуппагу цалчинсса аьрххи хъанай бур билаятрал хьхьичIунсса театрданул жула республикалийнсса.
Оьруснал театрданул конф­е­ренц-залдануву хьунни «Балтийский дом» Театр-фестивальданул хъунама директор Сергей Григорьевич Шублул пресс-конференция.
Муний гьуртту хьунни Дагъусттаннал культуралул министрнал хъиривчув Мурад ХIажиев, Лакрал театрданул каялувчи Бадрижат МахIаммадхIажиева, хъунама режиссер Аслан МахIаммадов, «Балтийский дом» театрданул хьхьичIунсса артистътал Дарья Юргенс ва Егор Лесников.
«Росконцерт» ФГБУК-рал сакин дурсса гастроллал лагрулий Дагъусттаннал тамашачитуран ккаккан бунни кIива спектакль – Р. Томлул «Восемь любящих женщин» ва А. Островскийл «Женитьба Белугина».

Бадрижат МахIамма­дхIажиевал кIул бунни журналистътал Санкт-Петербурграя бувкIсса хъамаллуращал. Бувсунни «Балтийский дом» театрданул оьрмулия.
«Театрданул творчестволул оьрму байбивхьуну бур 1936 шинал, сакин бувну бур Ленинградрай «Лениннул комсомолданул театр» тIисса цIагу дирзун. Гьамин, ва театрдануву 1949 шинал творчестволул ххуллу байбивхьуссар хъунасса режиссер Георгий Товстоноговлул. ХIакьину театр билаятрал цIанихсса театрдал ххуттай лайкьну дачин дурну бур хьхьичIунсса аьдатру. Театрданул сипталийну ва сакиншиндарайну жула билаятрай дузрайн бувккун бур мукьра хьхьичIунсса фестивальданул проект. Вай проектирдавасса цанний, «Театральная осень» тIисса Аьрасатнал миллатирттал театрдал фестивальданий, лув-ялув кIийлва гьуртту хьунсса тIайлабацIу хьуссар Лакрал театрданунгу. Мичча наниссар «Балтийский дом» театрданул Дагъусттаннащалсса дахIавугу», – увкунни Бадрижат МахIаммадхIажиевал.
«Жу мяйжаннугусса Ленкомрал театрданул варисталлу. ХIакьину жул театр зий буссар Театр-фестиваль «Балтийский дом» тIисса цIанилу. Шинай жу ккаккан бару 200 спектакль, вайннува 5-6 премьера. Му бакъассагу, жул театрданул сакиншиндарайну билаятрал шагьрурдай шайссар хъунисса фестивальлу: «Балтийский дом», «Встречи в России» ва Аьрасатнал миллатирттал театрдал фестиваль «Театральная осень», – увкунни Сергей Шублул.

– Жул фестивальданул команда Дагъусттаннащал кIул хьуссар ларгсса шинал Владиккавкказрай. ДукIу сентябрьданий тикку хьусса «Театральная осень» Аьрасатнал миллатирттал театрдал фестивальданий хьхьичIунну гьуртту хьуна Лакрал театрданул коллектив. Фестивальданул жюрилул лавайсса кьиматрай кIицI лавгуна ва театрданул бивхьусса Гогольлул «Ревизор», мунияту жу хIукму бувссия гьашинугу оьвчин вайннайн, хIатта фестивальданий цава-ца театр лув-ялув гьуртту хьунсса ихтияр дакъахьурчагу. Ттигъанну Саранск шагьрулий хьусса фестивальданийгу Лакрал театрданул артистътурал жу хъиннува хIайран бунну. Расул ХIамзатовлул произведениярттаясса ххаллилсса спектакль «Последняя цена» ххал бувния махъ, жун ччан бивкIунни ва гьунар бусса коллективращал уртакьну зун, опыт кIибачIаврийну куннал куннащалсса дусшиву ва творческий дахIаву цIакь дан. Мунияту жу хIукму барду «Большие гастроли» тIисса ляличIисса проектраву гьуртту хьуну, Дагъусттаннал тамашачитал жула спектакльлащал кIул бан.
– Гастроллу дакъа театрдануща яхьун къашайссар, мудан аьркинссар цIу-цIусса асарду. Гьарца шагьрулий хIасул шайссар артистнал тамашачинащалсса цIусса диалог. Мури театрданул оьрму. Жу ххарину буру хъамал ххирасса Дагъусттаннал аьрщарайн бучIан нясивну лякъаврия. Умуд бур Дагъусттаннал агьалинан жул спектакльлу ххуй бизанссар тIий.
– Цумур-цагу спектакль гастроллай асар шайссар премьера кунма. Му ккаккан буллай бур цIусса сахIналий, кIулбакъасса тамашачитурал хьхьичI, залдануву бур цамур гьавас. Гьамин, гастроллай кьамул байссар тамашачитурал артистал лавай бивзун, «Браво!» тIий кьакъабагьавай хъатругу ришлай. Мукунсса чIумал асар шай жунма жула билаят – театрал билаят бушиву, жула билаятрал агьалинангу театр ххирану бушиву. Жунгу зу мукунма ххирассару, жул тамашачитал!
Гастроллайн хIадур хъанахъийни, жу язи бугьайссар яла итталуми спектакльлу. Цалчин, ми бикIан аьркинссар ттизаманнул «Балтийский дом» ккаккан буллалисса цIусса спектакльлу. КIилчин, жу хIисаврайн ласайссар шагьрулул ягу региондалул хасшивуртту, тамашачитурал хасият. Шикку, гьай-гьай, жу вичIидишайссар кьамул буллалисса чулухгу, гайннан цала тамашачи ххуйну кIулну уну тIий. Ва шамилчингу, сакиншиндарайн багьайсса суаллу. Театр гастроллай буссарча, куну, жуща даву дацIан дан къашайссар. Мунийн бувну, щалла техника, декорация, артистътал ва службарду зун аьркинссар спектакльлу гастроллайгу, жучIава сахIналийгу архIал бачинсса куццуй.
Ца хасшиву цамургу, жу зий буссару Санкт-Петербург шагьрулул ца яла хъунмур драмалул сахIналий. Гастроллай бувкIукун, жун багьай декорация чIивисса сахIналий дакьинсса кьаралданул хIадур дан ягу жува буккан тIисса сахIналий дакьинсса декорация аьркинсса постановка личIи бан.
Театрданул ва кинорал актриса Дарья Юргенслул бувсунни Дагъусттаннайнсса аьрххилиясса асардая:
– Караматсса агьлу ялапар хъанай бур Дагъусттаннай. Мукун ххарину кьамул буннухха жу шикку, тти тамашачитурал хьхьичIун буккангума хъювсулну буру. Гастроллай заназиссаксса хIаллай, жун хьунабавкьунни мукунсса шагьрурду, кIилчин гьан къабагьния тIисса. ЗучIан тIурча, гъирарай бучIавияв ттигу цимилагу», – увкунни Дарья Юргенслул, тавакъю бунни «Балтийский дом» театрданул хъунама директорнахь, чIал къавхьуну цIунилгу тикрал дан Дагъусттаннайнсса гастроллу.

«Балтийский дом» театр-фестивальданул тарихрава
1971 шинал театрданий каялувшиву дуллай ивкIун ур режиссер Геннадий Опорков. Ваналли бивхьусса бусалардавун багьсса спектакльлу: «С любимыми не расставайтесь», «Утиная охота», «Последние», «Чайка» ва чIявусса цаймигу. Театрдануву зий бивкIун бур Оьруснал театрданул тарих ва цIа чирчусса цаймигу цIанихсса режиссертал: Владимир Кожич, Михаил Чежегов, Павел Хомский, Ролан Быков, Кама Гинкас, Генриетта Яновская. Ва театрданул сахIналий зий бивкIссар машгьурсса артистал: Юрий Толубеев, Евгений Лебедев, Татьяна Доронина.

Театрдан кабакьулунсса «Большие гастроли» проект щурущи бувну бур 2014 шинал ряхра программалий: хьхьичIунсса театрду, оьрчIансса ва жагьилтурансса, студентътурансса, кьатIаллил билаятирттал, регионнал дянивсса ва цивппа заллусса театрдал гастроллал даврин кабакьулунсса. «Ведущие театры» программалувун духлай дур Аьрасатнал хьхьичIунсса театрдал билаятрал мяйцIаллий ххювагу субъектрал шагьрурдайнсса гастроллу.

«Гастроллал цасса система хIасул даврил пикри хъинчулий кьамул бунни щалагу билаятрал творчестволул коллективирдал. «Большие гастроли» ва «Мы – Россия» тIисса Щалагу Аьрасатнал гастрольно-концертный программалул кIункIу буллай бур шиная шинайн чIявусса гьурттучитал. Ттуршлийсса артистътураща бюхълай бур жула билаятрал личIи-личIисса кIанттурдайн гьан, пишакаршиврул опыт лахьхьин ва творчестволул гьавас ласун, Аьрасатнал мюрщиссагу, хъуниссагу шагьрурдал агьалинаща тIурча, бюхълай бур язими спектакльлу ва концертру ххал дан», – куну бур Аьрасатнал культуралул министр Ольга Любимовал.

Зулайхат Тахакьаева