Ален Делоннул хIарчIун дур одеколон

Кьадарданул ттун хъамакъаритансса хьунабакьавуртту бахшиш дурссар. Вайннувасса ца 1997 шинал на Москавлив, Литературалул институтраву дуклакисса ппурттуву хьуссия. Кьинирдал ца кьини жучIан аудиториялувун увххуна институрал ректор Сергей Есин ва кIива гьантлува палангнал машгьурсса актер Ален Делон учIантIишиву бувсуна. Артист та чIумал Красноярскалийн увкIун ия, амма жучIана учIанссар тIисса вихшала дакъая. Дакъанугу унгу-унгуну хIадур хъанай буру, хIаят марцI дурну лази-лакьи дуварду, янна шюшай порошок бивчуну щинавун шюшлай марцI дуварду Герценнул гьайкал, ваца Александр Иванович пьедесталдания увчIуну, утта увккуну, язисса хъамаличу хьунаакьин аьркинсса кунма. Актер учIантIиссар тIисса кьини институтрачIан миксса агьлу бавтIун бияхха, гьивч багьансса кIану бакъая.

Циняв курсирдай дуклакисса студентъталгу, преподавательталгу, семинардал хъунимигу бия. Телевизионщиктал, «Литературалул кказит», «Аргументы и факты» ва цаймигу кказитирттал корреспондентътал. Гуржу-кьютIу, ккучунну дия. «Най ур!» тIисса лахъсса чIу баянсса мугьлат бакъа, агьали дарвазалучIан ххявххуна. Та гуржу-кьютIулуву акъагьан, на муххал чапарданийн лавхъссияв, ттул хъирив цаймигу чапарданийн гьаз хьуна. Вана ахиргу кьатIаллил билаятирттал машинардал кьюкьа дурккунни. Циняв ссавур дакъа ялугьлай бия, цумур машиналува уккайривав тIий артист. ЧIявуминнан тамаша бивзуна артист аьрасатнал «Волгалува» уккаву, цувагу тамур чулуха.

Та данна тIий дурсса даву диркIун дия, хъярчираннив, агьали байщун буваннив. Артист ккаккайхту, душваврал мугьали таначIан ххявххуна, къаралданий бавцIуминнаща, ацIния кIия-шама къаралчи ия, душру байгьин хъанай бакъая. Ален Делон модалувусса чаннану михакIрангсса плащраву, дагьан дурну уту дурксса оьру­сса хIажакраву ва кIяласса ттуплаву ия. Ссурссулийн кавну дия хъахъи дирщусса михакIрал рангсса кIюласса шарп. Актернал лях-карах гъунзсса кIяла хьусса кIиз ка дурккун махъунмай бувну бакьин байва. Ганахьхьун суаллу булун къисттасса чIявусса бия, гассят суаллал гъарал ларчIуна. Артист ва кIия таржумачи жавабру дулун ка хъирив къалаллай бия.
– Ина аьрасатнал автомобильданий циван увкIра?
– Оьрус машиналул тIин бувчIин ччай бия.
– Вин Москва ххуй бивзурив?
– Ххаллилсса шагьру бур. Шикку чIявусса, бакIрал ххуйсса хъами бур.
– Ина Красноярскалийн циван лавгссияв?
– Ттула дус Александр Лебедьлул чIарав ацIаншиврул. Жу Парижлив цIакьсса дустал хьуру.
– Ина уттигу кинораву роллу дугьлан дакIний урав?
Актернал бакI кIутIу дурна.
– КъакIулли. Бюхъай дугьлангу роллу. На кинораву ттущава шаймур бувссар, ххимургума бувссар.

– Вин Роми Шнайдер ххирассияв?
– Ххирассия. Амма, цуксса хIайпнугу, жун личIи хьун багьуна. Яла оьзру хьуну му дунияллия лавгуна. Ттун ччя-ччяни дакIнийн багьай цуппагу.
– Мунин ина ххирасса ияв?
– Ухьунссияв тIисса умудрай ура.
Суаллахьхьун жавабру дуллалисса артистнахьхьун душваврал автографрансса лу, даптар бириян бувайва. Ганал пиш-пишгу тIий, ссавурданий къулбас дувайва. Ца хъамитайпалул ганал хьхьичIун сурат дургьуна. Актернал пишгу куну, га шакил лахъну гьаз дурну, «ттун ххира­сса шакилли, ваний на жагьилсса ва ккаккан ххуйсса ура» увкуна. Институтрал къапулучIан гъан шайхту, ректорнал артистнан маслихIат бувна хъунмур залданувун ачин. Пресс-конференциялун 40 минутI ккаккан дурну дия. Актер ва таржумачитал щябивкIсса столданий циван дирхьуну диркIссарив шампанскийлул кIира шюша дия. Амма миннуйн щилчIав ка къарщуна. ЦIуницIа суаллу буллай булувкьуна.
– Палангнал цума артистнащал дусшиву дуну ура?
– Ттул хьхьичIунсса дус Бельмондори. Бусанна ванал нава ца ппурттуву ххассалгума увшиву. На ваначIан хъамалу лавгсса чIумал, жу гъинттул тIаннул къатлуву щябивкIун хавардай буссияв. Цакуну цIигьурнай тахсир хьуну цIу ларчIуннихха къатлуцIух, Бельмондол цал ка щуну на увтунна чIавахьулттих, яла ттул хъирив тIанкI дурна цалагу. ТалихIиннан, щинчIав зарал къавхьуна, цIигьур-щарссагу ххассал дурссия.
– Ина авадансса инсаннав?
Делоннул рихшантрайсса пиш куна.
– Къахьунссар аваданссара учин. Ттул цаппара ресторанну ва киностудия бур. Парижлив шанма квартира бур. Нава жагьилсса щарссанищал ва кIива дунищал Швейцариянаву яхъанай ура. Тийх ттул хъуннасса коттедж дур.
– Аьрасатнал актёртурава вин цу кIулли?
– «Тегеран 43» кинораву гьуртту хьуми. ЦIанакул, цуксса хIайпгуну, миннал цIарду дакIнийн дагьлай дакъар.
Актер фамилиярду дакIнийн рутансса хIарачатрай пикрирдавун лавгуна. Ганан кумаг буллай цIарду тIун бивкIуна.
– Костолевский…
– Ди, ди.
– Белохвостикова…
– Гьамин муна му. Актриса ттун дакIний ливчIунни, хъунмурчIин мунищал уртакьну дуссия съемкарду.
– Уттигу цумур-дунугу аьрасатнал киносуратраву гьуртту хьун ччай акъарав?
– Хьун бюхъайсса ишри. ЧIал къавхьуну Аьрасатнал цаппара шагьрурдайн иянтIиссара на гастроллай.
– Цуми шагьрурдайн?
Артист кIиссурттай ккалан ивкIуна таржумачитурал кумаграцIух.
– Петербург, Къазан, Саратов…
Ва лахIзалуву нагу суал булун сивсунав:
– Ккавкказнавун, Дагъус­ттаннайн иян къаччивав?
Таржумачитуравасса ца кьус ивкIуну, Делоннул вичIилухун щурщу бувна. Делоннул увкуна:
– Ккавкказнаву дяъви най бусса бурхха…
– ЦIанакул бакъассар дяъви, – учав цахъи гьанавиххи хьусса куна нагу.
– Бакъахьурча, бюхъара учIангу, – дакI къадарцIусса чIуний жаваб дулай артистнал.
– Яла ва каний дагьай ссятрахгу урувгун, чIун чIирисса лирчIун дур, ца суалланухьхьун жаваб дулунуксса дакъа чIун дакъар учай. Къабулуннав ми­кку цалчинмур курсирай дуклакисса Ерошиннул (укунминнайн аьмал бакъу учайхха) суал:
– ЖучIа Аьрасатнаву машгьурсса рок-группа буссар, му группалул учайсса балайлуву бур «Ален Делоннул къахIачIайссар одеколон» тIисса хха. Буси, лажиннича, ина мяйжаннугу хIачIарав одеколон?
Ванал суалданул хъирив лев­ххуну нанисса зимизрал чIу хIисав хьунсса пахъдагьру дагьунни, чIучIитI бакъар. На ректорнах урувгра, ганал лажин дукъарчIинну даххана хьуну дия. Актерма таржумачинал тIутIимуних личIлулну вичIи дирхьуну ия. Таржумачи кьаагьайхту, циняв махIаттал бувну, ар-ар тIий хъян ивкIуна артист. Ганал хъирив циняв хъян бивкIуна.
– Мяйжаннугу, цал хьуссар мукунсса иш. Та чIумал ттун 17 шин дия. ттучIа арцу дакъая. Дустурал цащалва цахъи одеколон хIачIи увкуна. Бусанна тIайлану: на кIийла дуснакьравугу щяивкIссара: цал – ттучандалул витрина гъаргъунутIий, кIилчин-ивнутIий. КIийлагу кIи-кIива барз бувссар дуснакьраву. Актер залданухгу урувгун пиш-пиш тIий ия:
– Вих къахъанай бурув? Мяйжаннугу хьусса ишрур. Ми иширттая махъ на аьралий бурж биттур буллан лавгссара. Индокитайнавун агьунав . ЗахIматну бия. Амма ччяни аьдат хьунав. ЦIуницIа каний дагьай ссятрахгу урувгуну, ванал пресс-конференция къуртал хьушиву баян бувна. Зал утта бувккуна, Ален Делон тIайла укан ванал хъирив дарвазалучIан бавчуна. Цахъи чулинайну авцIусса ттун хIисав хьуна декан сситтуй студент Ерошиннуйн дяъвай­сса куц. Ерошин нигьавххусса куна деканнахгу вичIи дирхьуну курчIилну бакI кIутIу тIий ия. Ттун пикри хьуна, студентнан ректорналгу бакьай банссар тIисса пикри. Цуппа суалнияча мукссава ахIмакьссагу бакъая. Ялунгума, хIаз бизансса бия.

Жабраил Аьлиев