Даргиял дянивгу сий ххисса жула лак

к1ия уссияту – Бархъаллал шяраватусса МахIмудов ЯхIъяная ва Чараклуя, ца-кIива махъ учин, чичин ччан бивкIунни ттун вайннал аьпалул ххуллийгу, къакIулнангу кIул шаврил мурадрайгу.

Айишинна чIивима уссу Чараклуя. На ванащал кIул хьуссияв 1962-ку шинал ттула буттал шяраву Хьурив. Ва увкIун ия цащала дуклакисса жул шяравучу Маммаев АьвдурахIманнущал. АьвдурахIман физикалул факультетрай, Чарак математикалул факультетрай, Дагъусттаннал университетраву ккалакки­сса студентътал бия.
Яла навагу мува университетрал физикалул факультетрайн увххун, 1963 шинал общежитиялий ялапар хъанай уссияв. Га чIумал му общежитие бу­ссия Бакуйннал 26 комиссарнал цIанийсса кучалий, хьхьичIва пограншкола бивкIсса къатраву.

Дахьва гиккун бивзун, кувннащал кув кIул хъанахъисса чIумал жул, цачIу яхъанахъисса 4 оьрчIалгу, мукунма цачIу яхъанахъисса цайминналгу дянив, чIири-хъунсса къалмакъал хьуна. Гай бия цивппагу лавайми курсирдай дуклакисса студентътал – цамур корпусравусса.

Къалмакъал къуртал хьуну чансса хIаллава баллан бивкIуна «Чарак най ур, Чарак най ур», – тIисса чIурду. Урувгра: ттун най унува увчIуна га. ЖучIангу гъан хьуну, лахъсса чIуний: «Чув бурар ми, жула оьрчIахун бахчилачисса бучIибакъулт?!» – кунни Чараклул. «ЦичIав бакъар, къуртал хьунни, леща-лекьа хьунни», – учарду жу. Чарак жущал гъалгъа тIиссаксса хIаллай гай къалмакъалданул заллухъру хIаллих бакъа хьуну бия. Яла Чараклул миккува ххигу бувна: «Мукунсса иш багьсса чIумал, ттуйнгу хавар булувара», – куну.
Мукун сивсусса, чувшиву ххисса оьрчI ия га чIумала Бархъаллал Чарак. Мунияр махъ жу дустал хьунав сайки уссурвал кунмасса. Ва му дусшивугу ядурссар жу Чарак дунияллияту гьаннин. Чараклул арс Загьиди ттул арсвавралгу цала уссуну ккалли айссар, гьарца иширттаву кувннал кув чIарав бацIайссар.
Чарак хъунмасса хIаллай Бархъаллал школалул директорну зий ивкIссар ва му школагу ккаллину бивкIссар ца яла хьхьичIунмунин. Хьурттал совхозрал директор Бариев АхIмад ва управляющий Сулайманов Зиябуттин лавгун бивкIссар Бархъарав комбайналул запчасть ласун. Бархъарав Чарак акъа кIулсса акъар куну, ганачIан школалийн лавгун бия. Танал ми шаппай бувцуну, ххаллилну хъамалу бувну бия, запчастьгу шардайнна ларсун бувкIун бия.

Чараклуя на оьрмулуву ттунма хъинну лявкъусса, эбратрансса ва инсаншиврунсса ишру цимигу лалавсъссар. Уссу ЯхIъя аьпалухьхьун лавгсса чIумал, цуксса къащинугу, ттуща Бархъарав гьан къавхьуна, нава буниялану къашавай хьуну. Ца кьини ттучIан шавай увкIунни Чарак. На лап аьжаив хьунав, ттуйва тахсиргу хьуну бунува, ва ттучIана увкIуннихха тIий. «Ина ттула къумашивруву ттучIана къаувкIукун, гьич вил циниягу ца иш хьуну бикIантIиссар тIий, увкIра», – куна Чараклул. Цувагу Бархъарату увкIун ия ЦIуликъяниятусса, жуна чIявучин кIулссар, Маммаев Мяммал арс ивкIуну, мунах жижара бан. Муния махъ, хъунма хIал къалавгун, Чарак цувагу дунияллия лавгссар.

Хъунама уссу ЯхIъянащал на кIул хьуссияв мукуна нава дуклакисса чIумал, Чараклул кIул увну. Му ппурттуву ЯхIъя ия Бархъаллал колхозрал председательну.
КIилчин ЯхIъянащал хьунаавкьуссара Хьурив. Му духьунссия 1972-ку шин.

Му увкIун ия 10 шинай Ахъушиял больницалул хъунама хIакинну зий ивкIсса, яла МахIачкъалалив Центральный больницалий травматологиялул отделениялул каялувчину ивкIсса Вагьабов ЩайхмурадлучIан. Ттулагу маччачу, чIаххувчу, Щайхмурадлул, цала дус хъамалу увкIукун, ттуйнгу оьвкуна. Ттун кIаксса нахIу-хIалану, кувннан кув бувчIуну щябивкIсса дустал чанну къавкссар. Щайхмурадлул нину-ппу му чIумал Лаккуй бу­ссия. Мунал бивххун хIайвангу, бивчуну ххаллилну ххункIгу, чIал чIумалнин щябивкIун буссия дугърисса ссупралух. Муния махъгу ЯхIъянащал чIярусса хьунабакьавуртту хьуссия. ЯхIъянал чIявуну тикрал байва: «Жу, бархъал, даргиял дянив лакрал цIа хъун дуллай буссару», – куну. ХIакьну тIайласса махъру.

Ца базилух Бархъарав бувкIсса чIумал ЯхIъянал куну бивкIсса махъругу ттул дакIния тачIав къалагай. ЯхIъянал ва Чараклул ппу ахиратрахьхьун лавгун, нагу, Щайхмурадгу, жула шяравучунал, Мусал, машиналий Бархъарав лавгссияв. Жу шяравун бувкIсса чIумал, арамтал ккурчIав ссукIуврай щябивкIун бия. Ялун бувкIсса жуща жижарагу лавсун, зана-кьулу хьуну мукьах ЯхIъянал увкуна:
– ХIакьину ттул къумашиврийн ттул дус Щайхмурадгу, ттул уссил Чараклул дус АьвдуллатIипгу бувкIун бур. На бивкIу хъатIуйн кIура баен буллай ура, – куну.
КIиягу уссил бунагьирттал аьпа баннав. Вайннал оьрчIайгу, оьрчIал оьрчIайгу лирчIун ля­къиннав вайннахара лархьхьусса дугъришивугу, чувшивугу, чумартшивугу.
АьвдуллатIип АьвдуллатIипов,
ш. Хьур