Совет халкьуннал геноцидрал хIакъиравусса суд сукку буллай бур

Жулва тарихраву ца агьам­сса кIану бугьлай бур Хъун­масса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул. Амма махъсса шиннардий дяъвилуцIун бавхIусса тарих баххана бан кьаст лархIусса кIанттурду хъанай бур.


Мунияту чIявусса бур, хаснува жагьилминнаву, Хъунмасса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилия тIайламур къакIулсса. Ца чулуха, му бувчIлайгу бур. Гьантта бувккуну чан хъанай бур дяъвилул участниктал, миннал хъирив лаглай бур къинттуллух захIмат буллай бивкIми ва дяъвилул оьрчIру – хIасил, инсаниятрал ялун чIявусса баларду бувцусса Хъун дяъвилул бардулт. ЧIумул цумурцагу иширал лажин даххана дай­ссар, агана жула лавгмур кьадрулий ябуллай, ирсирай нани бувну бакъахьурча.

Жува мукун къазун, жула ня да­ххана дан хъунмасса хIарачат буллай бур баргълагавал чулий­сса цаппара хIарачатчитал. Миннал диялсса арцу харж дуллай бур Хъунмаcса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилул тарих ба­ххана бан, тIайламур хъамабитала хьун бан. ХIатта жува мукIру бангума ччай бур та дяъви аьркинну къабивкIшиврий, тайксса инсантал бат къахьуншиврул, най буна канийн бучIан, мютIи хьун аьркинну бивкIшиврий.

Жува мукIру буллай буру блокадалуву бивкIсса Ленинградуллал агьулданийх та кьини немец сававну къадуркшиврий, та балаллун багьана партиялул каялувчитурал къуркъашиву хьушиврий. ДурчIлай дур цанма ччимур бацIан баву мурадрайсса Западрал политика. ХьхьичIва-хьхьичI жула нярава, дакIурдива лиххан бан ччай бур щалвагу Европанал аьрали машина цащавалу гъагъан бан бювхъу­сса бюхттулсса Ххувшаврил кьимат. Ялагу, Запад хIадур хъанай бур дунияллул халкьуннал дянивсса институтру, хьхьичIва-хьхьичI ООН-далул Совбез, ба­ххана бан.

ЦIана Новгородуллал областьрай байбихьлай бур Совет Союзрал халкьуннал геноцидрал хIакъиравусса Аьрасатнал тарихраву цалчинсса судрал процесс. Дунияллун кIулну бур Холокострая, Руандалийсса геноцидрая, Хъунмасса Буттал кIанттул цIанийсса дяъвилий оьруснал халкь бухлаган баву тIурча, махъмур пландалий, «гражданские потери» тIисса ххуттай дур. Ахиргу, ва масъала сукку хьунни. БикIувча цалсса ва ца бухьурчагу процесс. Ихтилат Жестяная Горка шяравусса укуннасса цIа дусса лагерьданияр. 1942-ку шинал шикку чIявусса халкь аьщун бивзссар.

Ми аьщун бизан ччимур багьана лякъайсса бивкIун бур. Партизантуращал дахIаву душиврий, партиялул члентал бушиврий ва цаймигу багьана-сававрттай тахсирлув байсса бивкIун бур. Халкь аьщун бизайсса бивкIун бур оьруснал чулухунмай зид бусса латышнал националистътурал, немецнал так каялувшиву дайсса диркIун дур.
Ларгсса шинал интту поисковиктуран ляркъуну дур ти­кку 500-нния ливчусса инсантурал ттаркIру.

Миннава 188 мюрщисса оьрчI бивкIун бур, яла мюрщиминнан ряхрарагу шин къархьусса. БувчIлачIисса зат бур, партиялул кьюкьраву бушиву ягу партизантуран кумаг буллалаву оьванмасса багьантту бивкIшиву. Тарихчитурал бусласимунийн бувну, аьмну Жестяная Горкалийсса лагерьданий бат бувну бур 2,6 азаруннийн бивсса инсантал.

Ми цивппагу литIайсса бивкIун бур, къуннагъ бакIрайх ришлай ягу чурххай дархIусса граната пIякь учин дурну. Дяъви къуртал хьуну махъ, ва иш трибуналданул хьхьичIун лавсун, немецнал генерал Курт Херцог дуснакь увну ивкIун ур. Мунийну къуртал хьуну бур. Жалладталгу жавабрайн къабувцуну ливчIун бур. Щин кIулссар, бюхъайхха ми 90-ку шиннардийнин ливчIун, Прибалтикалийсса эсэсовцынал парадирттай гьуртту хьунугума бикIан.

Ва процессрал хъирив цаймигу хьун аьркинссар тIий бур. Жавабрайн буцин аьркинссар тIий бур гьарицагу ччурччусса шяраваллихлу, оьрчIал лагерьдахлу, ливтIусса аьраяллил ясиртурахлу. Ашкара дан аьркин­ссар тIий бур нацистурал цIарду. ТIайламур аьч буллай сукку къахьурча жува, ца ацIра-кьура шинава хIатта Хиросималийн бувтсса атомрал бомбагума Совет Союзрал бувтшиврий бацIан буллай буккан бюхъай.