Жува хансса халкь буру

ДР-лул БакIчи журналистуращал хьуна­авкьуну махъ загьир хьусса ца-кIива пикри

Руслан Башаев
Жува, зунттал билаятрал халкь, ххишала бакъа хансса халкь буру. Му хасиятгу махъа-хьхьичIа хIасул хьусса хасият дакъар. Му цимирагу ттуршукулул лахъишиврий загьир хъанай диркIсса зунттал агьалинал менталитетрал ца яла ягинмур, язимур лишан дур. Ва «хан­сса» тIисса мукъул мяъналувунгу на шикку цинияргу хьхьичI ласлай ура щилчIав кьюкьин ан, щийнчIав мютIи хьун къаацIайсса тIисса мяъна, цала тархъаншиву жандалияргу ххирасса ушиву тIисса мяъна.
Ва зат на чунна бувцуну нани­сса учирча, махъсса ца-кIира шинал мутталий Дагъусттаннай хъанан диркIсса ххуй-хъинмунийн вихшала дишин буллалисса дахханашивурттайнна. Сайки цинявппа бур укунсса процесс рес­публикалий ччянива сукку бан аьркин­ссия тIий, яни низамрал бурмарду цакьнива чIувин буллан аьркин­ссия тIий.
Цалчин, низамрал бурмарду тачIаввагу хIура буккан битан бучIину къабикIайхьунссар. КIилчин, Владимир Васильев учIаннин цанни жула республикалий жущара му даву дан къа­хъанай диркIсса? Дагъусттаннал бур учинсса арсруния зий бия му къуллугърай – шамагу-мукьагу. Миннангуния къачIалай ба­къахьунссия, къабувчIлай ба­къахьунссия Дагъусттан сайки щалва коррупциялул ххяппур­ттахьхьун лавгун бушиву, федерал центрданиясса дотациялул (дагьияндарал!) зумув ялугьлай ялапар хъанай бушиву. Циван къачIалай бикIавича, хъинну ххуйну чIалай бивкIссар. Так къабиял хъанай бивкIссар миннал таваккул, къасислай бивкIссар «Пандорал къуршилул» кьалакьи тIитIин. Муния мукьах сукку хьунтIисса мугьалттул цивппагу инжит бан най буну тIий, мунища ххассал хьунгу яла бюхъантIиссарив ягу къабюхъантIиссарив къакIулну буну тIий.
Хъинахха, му «къуршилувугу» ми спрутрайн кIура дарсса оьшивуртту цагу, кIирагу дакъа къадиркIссания. Корруп­циялуцIун мивунна цачIун хьуну дакъарив: ххюцIаллахъул, арулцIаллахъул шиннардий, чара бакъа дуруччин аьркин­сса шартIру хIисаврай, миллатир­ттал аьдадрах бурувгун квотардай бачIлачIисса къуллугъру, лахъа-хъуншиврул постру; так кIива миллатраясса вакил акъа Дагъусттаннал каялувчину цама итан цукунчIав къабучIину бивкIшиву, кIира бакI дусса ухьурчагу; ми хъуни къуллугъир­ттай бивтминнал яла цала тайпа-тухумирттал агьлугу ххуй-ххуйми, «аьгъу-гъилими» кIанттурдайн кIункIу буллалаву. Ва мукунма цанницIун ца бавхIусса, ххававххусса цайми-цаймигу хъинну чIявусса ва чIувусса затру.
Жува шикку кIицIвагу къабарду налогру дулаврицIун ва къадулаврицIун бавхIусса ма­съала. Мунил тагьар тIурча, Да­гъусттаннай лапра баявурсса, оь цIуцIавуну хьусса душиву къачIярусса кIулшивуртту думанангу аьлтта чIалай дия.
Ва ттула макьалалул дайдихьулийгу на нахIакьдан кIицI къадав зунттал инсантурал хасиятрал ца яла хьхьичIунмур лишан – ханшиву, ци ялун ликкарчагу, яхI буру­ччаву. Амма мува ххуллий мува яхI-къириятрал виувцIуссара тIисса инсаннал биттур буллай акъар цала граждан зумунусса бурж, паччахIлугърал цIакьшиврул ва саргъунну зузаврил гьанулий чара бакъа дикIан аьркинсса принцип – налогру цила хIакъирай ва ххуллу-ххуттай дулаву, датIаву. ЯхI-къириятрал заллухъруру тIисса биялсса да­гъусттанлувтал, сагъ-саламатсса инсантал, лявкъунни инвалидтал хьуну занай.
ХIасил, жула ялапаршиндарал ялув жухьва жува цIухлансса, жуятура жура тIалавшиннарду дуллансса кIанттурду ххинугу чIявусса бур. Мичча ливчуну махъри жухьрасса ихтиярдугу ххишаласса дикIайсса – ялув бивтминная багьайсса тIалавшиннарду дуллансса, халкьуннаха къазузисса власть къааьркинни тIунсса.
ЧIявуссаннан даши бизлай бур цува увкIсса кьинилия шинай Владимир Васильевлул буллай айивхьумур, буллалимур: дацлацими танмихIрайн кIункIу буллалаву, экономика ххютула чаннайн дуккан дуллалаву, налогру дукIлакIи даву, школарду, ххуллурду буллалаву, агьамсса ишир­ттал ялув халкьуннайн лаизлай ушиву, миннал чIарахбацIу чIа тIий ушиву.
Ттун ттунма, тIайланма учин, ми цинявппагу иширттаву яла ххуй-хъин бизлазимур ци бур учирча, му бур – инсантал давурттай, къуллугъирттай, миллатирттах урувгун бакъача, миннал бюхъулух ва гьунарданух урувгун битлай ушиву. Ши­­кку къаувкунугу цукун кьабитави, уттинин хъунмурчIин хъунаманал хъиривми давур­ттай бакъа къабитлай бивкIсса лак цаннал хъирив ца хьхьичIу-хьхьичIунсса къуллу­гъирттайн личлан бивкIунни, хIатта жунма кIулссагу, къакIулссагума. Ца цамургу цал махIаттал хьуну кьабитан къахъанахъисса зат: республикалул БакIчи инициаторну Дагъусттаннай баян бувну бивкIсса жагьилсса лидертал язи бугьлагьисса «Мой Дагестан» тIисса проектрал конкурсрай финалданийн увксса, ххув хьусса 54 инсаннава 11 ия лаккучу. Баллай бурив хавар: щалагу Аьрасатнавасса жагьилтал гьуртту хьу­сса, жюрилун так миннал номерду бакъа къакIулну бивкIсса конкурсрай ххув хьуну увккунни 11 лаккучу – оьрчIругу, душругу. Ва чIиви-кьивисса зат бакъар, ва ххишала бакъа хъунмасса затри.
Ча, жула аьзизсса Дагъус­ттаннай махъсса ца-кIира шинал дянив хъанай дайдирхьу­сса дахханашивуртту вихшала дишин буллалисса дусса уххай буру. ЧIалну чантI увкуну, чIалну байбивхьусса кунма чIалай бухьурчагу, жула халкьуннал хIа­кьинумунил ва бучIантIимунил цIанийсса цIушиннарду дайдишин тачIаврагу къачIалссар. Так миннул лябуккулул мурад дяххуллий бяливчIун къалякъиннав.