Аьрщарал участок ягу къатри машан ласайни документру щаллу баврил хIакъираву

r39_6«Обеление экономики» тIисса ДР-лул приоритетсса проект лядуккан даврин хасну тамансса давуртту дуллай бур аьрщарал участокру ва къатри машан ласаврил документру щаллу баву мурадрай. Амма ччя-ччяни шай юриспруденциялул даву къакIулну, пашмансса ахир хьусса ишру.
Цуксса хIайпнугу, чIявуссаннан къакIулли аьрщарал участок ларсун махъ ци бан аьркинссарив, цанчирча къакIулну тIий мунин хасъсса кьяйда-кьанум.

ХIасан Аьдилов
Агарда зун ччай бухьурча аьрщарал участок ласун, зун аьркин­ссар кIул бан ганил бунияласса дазурду чув дуссарив. Ми кIул даншиврул аьркинссар кIул хьун аьрщи дахлахиманачIасса аьрщарал документирттащал. Къулагъас дувара, объектрал характеристика яни ганиясса бусаву цинярда документирттай цасса дикIан аьркин­ссар. Участокраясса бусаву ххал дан шайссар Реестерданий.
Яла мукIру хьун аьркинссар иширайну кIа участокрал лагру (площадь) ва дазурду документир­ттай ккаккан дурминнуцIун даркьуну душиврий.
Му даву дан шайссар хасъсса пишакарнал (геодезистнал даву дуллалиманал) кумаграйну.
Яла кIул бан аьркинссар, цумур категориялийн дагьлай дуссарив му участок: шяраваллил хозяйствалул­ссаннун ягу къатта байссаннун.
Агарда зун ччай бухьурча машан ларсъсса аьрщарай къатта бан, му бан шайссар:
— къатри дан ккаккан дурсса аьрщарай;
— шяраваллу дусса аьрщарал дазурдацIухсса аьрщарай;
— дачарду дан ккаккан дурсса аьрщарай;
— хъудугьул-фермернал хозяйствалул аьрщарай бучIиссар фермер яхьунсса къатта бан.
Гьарзат цила кьяйдалий душиву кIул бувну махъ, аьрщи ласай­сса чIумал аьркинссар аьрщи дахлахишиврул ва ласласишиврул хIакъиравусса кьутIи (договор) чичин. ТIайласса кьутIи чичиншиврул, аьркинссар кIанттул МФЦ-лул филиалданийн гьан. За кIулсса пишакартурал зухь бусантIиссар цукунсса документру аьркинссарив ва тиккура чичинтIиссар зун кьутIи.
Яла аьркинссар дузал бан зува заллухъру хъанай бушиврул хIакъиравусса документру (оформление прав собственности).
«О регистрации права собственности на недвижимое имущество» тIисса Аьрасатнал 122-мур Закондалийн бувну аьрщарал залуннан аьркинссар дуван дазурду рищаву (межевание), аьрщарал участок цалла цIанийн лахъан дан, цува заллу ушиву сияхIрайн ласун (зарегистрировать права на земельный участок). Амма дазурду рищуншиврул заллухъруннан аьркинссар харж буккан буван.
Харж буккан буван къаччарча, цамур куццуйгу шайссар мулк цалвашиврий бацIан бан – «дачная амнистиялул» кумаграйну.
Аьрасатнал 122-мур Закондалуву хьусса дахханашивурттайн бувну, ихтияр дуссар аьрщарал участок ягу къатта цалашиврий бацIан буван хьхьичIра дурну диркIсса дазурдайну, цIунил дазурду къарирщуну. Мунияту му чIумал арцу харж дуван къабагьантIиссар. Му вариант ишла дан хьунтIиссар, агарда му аьрщарал хIакъиравусса чичру ГКН-далий духьурча, миннул кадастрданул номерду бухьурча, мунил лагру (площадь), багьа, кка­ккан бувну бухьурча, амма залуннал хIакъиравусса ккаккияртту дакъахьурча.
Буссар цаппара документру, ми аьркинссар ккаккан бан сияхIрайн ласай органнан аьрщарал заллушиврул ихтияр ласуншиврул: заллушиврул ихтияр паччахIлугърал сияхIрайн ласаврил хIакъиравусса заявление, паччахIлугърал пошлина дулаврил хIакъиравусса документ (сайки 350 къуруш), залуннал документ, микку бикIан аьркинссар аьрщарал участок пулансса инсаннал ларсшиврул хIакъиравусса акт.
КутIану бусан, цания ца документ бикIан бюхъайссар муниципал сакиншинналул администрациялул хIукму аьрщарал участок пуланкаснан личIи дуршиврул хIакъираву ягу ирсирай оьрмулухун дуркIшиврул хIакъиравусса свидетельство ягу похозяйственная лу­ттираватусса выписка (шяраваллаву бикIайссар мукунсса лу).
Ва масъалалул ва цаймигу укун­сса масъаларттал хIакъираву чивчуну буссар «Приоритетные проекты развития» тIисса ДР-лул Минэкономразвитиялул сайтрай.