МахIачкъалалив ЕГЭ-рдал хIасиллу ххуйсса хьунни

29_foto_9Ларгунни экзаменнал ца яла аварасса, дуклаки оьрчIалгу, нитти-бутталгу, учительтуралгу буруккинну гьарзасса чIун. ЦIанагу муниярдагу къабигьасса, Аьрасатнал цайми регионнал ва жулла республикалул вузирдавун чагъарду буллусса, миннул хIасиллах ялугьисса чIун дур. Ва шинал ЕГЭ дулаврил иш-тагьардания ва миннул хIасиллая МахIачкъалаллал КIулшивуртту дулаврил управлениялул хъунама ТIагьир Мансуров буслай ур.

— ТIагьир Мухтарович, цукун ларгри хъуншагьрулул школардай экзаменну дулаврил кампания?
— Аьмну шагьрулул школардай экзаменну дулаву оьккину къархьунни, техникалул чулуха цукунчIавсса дайшишру ва цичIав аварашиву къархьуну.
ПаччахIлугърал экзаменну МахIачкъалалив най диркIссар 9 школалий. Экзаменну дуллай ия гьашину 11 класс къуртал бувсса 2178 дуклаки оьрчI ва, ми ба­къасса, ларгми шиннардий школа къуртал бувсса 160 оьрчIгу. Аьмну ия 2161 инсан.
СКФО-рай ца яла хъунмасса жулва шагьрулух дия Рособрнадзорданул чулухасса лап ялув ливк­сса къулагъас. Гьар шаттирахун жул даврил ялув авцIуну ия мунил каялувчи Сергей Кравцов. Республикалий цила багьайкун, цукунчIавсса хIилларду дакъа ЕГЭ кьамул дан тавакъю бувну буссия жула БакIчи Рамазан АьбдуллатIиповлул, кIулшивуртту дулаврил ва элмулул министр Шахабас Шагьовлул ва шагьрулул бакIчи Муса Мусаевлул.
Шагьрулул школардай нанисса экзаменнал ялув авцIуну ивкIссар 300 федерал-наблюдатель. 1128 учитель хIадур увну ивкIссар экзаменну кьамул дуллалисса кIанттурдай ялувбацIаву дуван.
— ЕГЭ дулавриву хаснува зул управлениялул ци гьурттушинна дурну диркIссар?
— Ттул сипталий, жул управлениялий мониторинграл отдел тIиртIуну диркIссар. Му отделданул пишакартал дуклаки оьрчIал кIулшивурттал, кьиматирттал ва ми хIадур буллай бивкIсса учительтурал даража ххалбигьлай бивкIссар. ОьрчIал кьиматирттах бурувгун чIалай дур ми дуклакисса школардал, микку зузи­сса учительтурал пишакаршиврул ус­ттаршиву.
Ларгсса дуклаки шинал, ттул тавакъюрайну, дайдирхьуссар байбихьулул классирттавусса оьрчIру ЕГЭ-райн ва ОГЭ-райн хIадур буллалисса даву. Мунил кумаг буллалиссар оьрчIру экзаменнал чулухунмай сасан бан, кьянкьа-кьурчIи бан.
— Цукунсса хьур экзаменнал хIасиллу? Ларгмур шинах бурувгун гьашинусса дянивсса балл гьаз хьуну бурив?
— ХIакьину кьянкьану, дакI дарцIуну учин бюхъанссар, ЕГЭ дулавричIан хъинну жаваблувну гъан хьуну бур куну цивппа дук­лаки оьрчIругу, миннал нину-ппугу. Бакъар вана-таначIан ххуллурду ласласисса, икьраллу дур­сса ишру. Шинал мутталий нитти-буттал хIарачат бур цала оьрчIал кIулшивурттал ялув бацIан, миннан репетитортал бугьансса. Мунийн бувну, дянивсса баллал тагьаргу къулай хьуну дур. Хаснува 10 % лахъ хьуну бур ­оьрус мазрал дянивсса балл, 2-3 % лахъ хьуну бур вайми-вайми дарсирдал баллугу. МахIачкъалаллал дуклаки оьрчIал язи дургьусса дарсирдал яла лахъми баллу бур оьрус мазрал. КIия дуклаки оьрчIал лавсун бур 100 балл – ­оьрус мазрал ва химиялул.
— Гьашину дуллалисса экзаменнаву чIявусса оьрчIал язи дургьумур дарс цумур дия?
— ЧIявуминнал язи дургьумур экзамен гьашину дия обществознание, мунил хъирив – химия ва биология. Ттул пикрилий, ми дарсирдал экзаменнал хIасиллая хъарну бухьунссар ми язи дургьусса оьрчIру вузирдавун буххаврил масъалагу. Жува ттинин аьдат хьуну буру жулва оьрчIал хIакиннал, юристнал, экономистнал пишакаршивуртту язи дугьлай бивкIсса иширайн. Гьашину тIурча чIявусса оьрчIал язи бувгьуну бур педагогикалул вузру.
— Яла лагьми баллу ласун къабювхъусса дуклаки оьрчIал хIакъираву ци хIукму бантIиссар? Экзамен дулайни низам лиян дурсса оьрчIру циксса бия?
— Гьашину яла лагьми баллувагу ласун къавхьусса дуклаки оьрчI бур 281, мигу ЕГЭ дуллалисса оьрчIал 12,9 % хъанай бур. Мукунсса чIявуми оьрчIру най бур ссузирдавун. Муниятугу дур ца ххаришиву. ХIакьинуния рес­публикалулгу, хъуншагьрулулгу бакIчитурал тавакъю бур зузалтрал пишакаршивуртту язи дугьлан. Дагъусттаннай буссар строительствалул, политехнический, шяраваллил хозяйствалул, медициналул, автодорожный ва цаймигу пишакартал хIадур буллалисса колледжру.
Вай бакъасса, 26 дуклаки оьрчIан къадагъа дирхьуссар экзаменну дулун телефоннащал ва шпаргалкардащал бувгьуну махъ. Утти вайннахь ихтияр дуссар экзамен дулун так хъиривмур шинал.
Шиккува кIицI лаган, ларг­мур шинал мукунсса оьрчIру бивкIссар 57.
— Ци чIа учинна ина гьашину хъуншагьрулул школарду къуртал бувсса ва цIана 11-ми классирттавун наними оьрчIан?
— Цалчинма-цалчин, тIай­лабацIу чIа учин ччива школа къуртал бувсса, жула шиккусса ва тийх-шийхсса вузирдавун дук­лан нанисса оьрчIан. ЧIа тIий ура, мигу ххуйсса, лахъсса кьиматирттащал къуртал бувну, ватандалийн дакI ххарину зана шаву. Дагъусттан ва МахIачкъала хъинну мюхтажну бур лахъсса даражалул кIулшивуртту дусса пишакартурах. Шагьрулул бакIчи дуклаки оьрчIащал хьунаавкьу­сса кIанттурдай, цимилгу тикрал бувссар мукунсса пишакартал дайшишру дакъа давурттайн кьамул буван кабакьу буллантIишиву. Гьашину 11-ми классирттавун нанисса оьрчIахьгу тавакъю бан ччива, цалла кIулшивурттал ялув цив­ппа бавцIуну, унгу-унгуну экзаменнайн хIадур хъанан аьркиншиву.
— Барчаллагь бувсса ихтилатрахлу.
ХIадур бувссар
З. АьбдурахIмановал