Гъурбатрайгу машгьурну

26_ilchi_12Хъинну хъуннасса роль дугьлай ур Азирбижаннал хIукуматрай жула лаккучув Сулайман Набиев, тайннал оьрчIру-жагьилтал тимар буллай бяст-ччаллил тIуркIурдаву. Цувагу цIадурксса спортсменни. 1996 шиная шихунай цIанасса чIумалнин Азирбижаннал хIукуматрал спортрал ххюва журалул (современное пятиборье) президентну зий уссар. Муниннингу биялсса захIмат бивхьуну бур Сулайманнул спортраву хьхьичIунсса кIанттурду бугьлай.

Сулайманнул нину-ппу бивкI­ссар, Гьуйннал шяравату тихун бивзсса, Билал ва ПатIимат Набиевхъул. Уттигъанну на чивчуссия Сулайманнул ппу Билал Набиевлуя. Ва Билаллул кIилчинма оьрчIри. Ва цувагу увну ур 1943 шинал Бакуй. Вайннал кулпатраву бивкIун бур мукьа оьрчI, ца душ, нину ва ппу – хъинну куннан ку бувчIайсса, нахIу-хIалимсса, чил эбрат ласун бучIисса. Буттал тарбия бувну бур вай, оьрмулуву цалла цIа щяв къарутанну, пахрулий ларсун бачинну. ХIакьинусса кьини, нину-ппу аьпалувух ччянива бивхьуну бухьурчагу, уссурссу хъинну хIалану, куннал зумату кув канай яхъанай бур цалва оьрчIащалгу, цанна бу­ттал дуллусса тарбиялий къуццу тIий. Лакку мазгу цинявннан щин кунма кIулну бур, буттал шяраваллихсса ччавугу ягинну дур.
001Машхул хъанан ивкIун ур му журалул бяст-ччаллихун (современное пятиборье) 1958 шинал. Ларсун дур чемпионнал цIа рес­публикалул хъуниминнал ва жагьилминнал дянив буллай бивкIсса бяст-ччаллаву 1959 шинал, СССР-данул жагьи-жугьултрал дянив – 1961 шинал. 1963 шинал ивкIун ур СССР-данул халкьуннал дянивсса спартакиадалуву ххув хьуману. Шикку хьхьичIунсса кIантту бувгьуну тIий, тIайла увккун ур Токиолий хъанахъисса олимпиадалийн СССР-данул командалувух 1961 шинал. Ванан дуллуну дур «Мастер спорта» цIа Совет хIукуматрал.
1993 шиная шинай зий ур заве­­дующийну Азирбижаннал хIуку­матрал экономикалул университетраву «Спортрал ва гражданский обороналул» кафедралий.
2003 шинал 5-мур июльданий бувксса «ЭХО» кказитрай чивчуну бур: «1963 шинал Москавлив хьу­ссар СССР-данул халкьуннал шамилчинмур Спартакиада. Азирбижаннан му Спартакиада хьуссар тарихравун дагьсса. 1963 шинал 16-мур августрай жулла командалул бувгьуссар цалчинмур кIану ххюва бяст-ччалливу (пятиборьелуву). Ми ххюрагу хъанай диркIссар: дучрай гьунарду ккаккан байсса бяст-ччал, фехтование, чIатIаракI ритаву, щинаву гьузузаву ва лечаву. Муниятур, ми ххюва бяст-ччал цачIун бувсса буну тIий, му спорт хъинну захIматмунин ккалли байссагу.
50-ку шиннардий хъинну лащинну бивкIун бур му бяст-ччал Азирбижаннаву. Мунияту хьхьичI хьусса кIира Спартакиадалийн цучIав тIайла увккун акъар цалла республикалия. Мигу диркIун дур 1956-1959-ку шинну. 1958 шинал му спорт хьхьичIунмай баншиврул Москавлия Бакуйн командировкалий тIайла увккун ур Москавуллал физкультуралул институт къуртал бувсса Станислав Новицкий. Мунай бивхьуну бивкIссар, хъиривмур Спартакиадалийннин, хъинну ххуйсса ккаккияртту чIалачIи дансса команда хIадур дуван. Ми­чча Станислав айивхьуссар «Нефтчи» тIисса спортобществагу дурну, итххявхсса, хIарачат бусса жагьилтал тимар буллай, кIункIу буллай, спортрал тIуркIурду нахIу лачIун буллай. Станиславлул захIматрал ахъулсрину хьуссар 2 шинава сакин хьусса команда пятиборцев – 4 спортсмен усса, цивгу хъинну хIадургу хьуну, республика хьхьичIуннай дантIиссар тIисса хъунмасса умуд бивхьусса. Миннавухсса цагу ивкIссар жула ла­ккучу Сулайман Набиев.
Азирбижаннал спортсментал шамилчинмур Спартакиадалий гьуртту хьуну, хьхьичIун ливчу­ссар дучрайсса бяст-ччаллаву, фехтование ва стрельбалуву. ЧIявуми бивкIун бур му хар-хавар бакъа хьусса ишри тIий махIатталну. Сулайман Набиевгу, ванал дусталгу хъиривми спортрал тIуркIурдавугу дакI кьянкьану, ххаллилну гьур­тту хьувкун, кIайннан бувчIуну бур спортсментал хъинну ххуйну хIадур хьушиву. СССР-данул халкьуннал шамилчинмур Спартакиадалий гьузузавривугу, кроссравугу, кIай хьхьичI кIицI бувминнувугу чемпионтал хьуну бур. Спартакиада тIитIлатIисса чIумал Азирбижаннал ттугъ лавсун най ивкIун ур жула лаккучу Сулайман Набиев. Та чIумал Сулайман ивкIун ур яла жагьилма спортсмен, 20 шинаву­сса. Тимар хъанай айивхьуну ур 15 шинаву. Хъиннува хIарачат байсса бивкIун бур фехтованиялуву. Цалва дакIнил лавсъсса бяст-ччалливу цимилгу бувгьуну бур хьхьичIунсса кIанттурду республикалул чемпионатирттай.
Цалчинсса яла хьхьичIунмур, лаваймур, цалчинмур кIантту бувгьуну бур Сулайманнул 1961 шинал СССР-данул жагьи-жугьултрал первенствалий.
Гания махъ чIярусса шинну ларгунни Сулайманнул спорт­рахсса гъира-шавкь жагьилтуравун рутлай, ми тимар буллай. Вана 20.12. 2014 шинал «Наср» кказит­рай чивчумур: «Спортрал аксакалнал бугьлай бур хIакьинусса кьинигу хьхьичIунсса кIантту жагьи-жугьулт тарбия бавриву, спортрахун бичавриву. Сулайман Набиев хIакьинугу гьуртту шайссар жура-журасса спортрал тIуркIурдавух, чIярусса мероприятиярдай. Мигу дуллай уссар цува яхъанахъисса хIукуматрал цIа хьхьичIуннайну дикIаншиврул, жагьилми спорт­рал тIуркIурдахун бичиншиврул. Ми хьхьичIуннайшивурттахлу Сулайманнун цимилгу дуллуссар ХIурматрал грамотартту, бахшишру. Сулайманнун дуллуну дур медиа награда цалла Азирбижаннал хIукуматрал «Азербайджан байрагы» («Знамя Азербайджана»), медаль «Тарагги» («Прогресс»).
На шикку спортсменнал сурат ккаккан дуллай, му чулухунмайсса масъала хьхьичI бихьлай бакъара, на учин ччимур мура, цува яхъанахъисса кIанттай дакI цIий, цалла дакIнил куртIнива нанисса спорт­рахсса ччаву, хьхьичIунайну къу­ццу тIий, тIитIаларду дуллай, рес­публика, хIукумат хьхьичIуннай дуллай ивкIсса захIмат ккаккан бан ччайра чув-унугу чан акъа­сса жула лаккучунал. Къашай­ссар чемпион-победительнал сурат хьхьичI дацIан дан. Гьарца спортсменнал дуссар цанналу­сса хасият, тIабиаьт, цалла-цалла ляличIисса ккаккияртту.
ЛяличIисса ккаккиярттая ув­сса, хъинну хIал бавкьусса, пахру-ххара бакъасса, интеллигентныйсса инсан ур Сулайман. Мукуна ва ур ххуйсса ппугу цалва ца бакъа-бакъасса душнин. Ца бакъа-бакъасса бур увкуну мунал душ цIанилну ябувну ба­къар, захIмат ххирану, язи дургьумур бакIуйн дуккан дан хIарачат бувай­сса инсанну тарбия бувну бур. Лайла бур банкрал зузала, кIулну бур тамансса чил хIукуматрал мазру, хьхьичIунминнавух марцIсса ххювардай къуртал бувну бур Азирбижаннал хIукуматрал экономикалул университет. Магистратура къуртал бувну бур США-наву. ЦIана зий бур Азирбижаннал Центральный Банкрал Департаментрал начальникну.
Сулайманнун яла ххирамур чIивитIу, душнил душ, цIана чIивир цукунсса букканссарив буслан, амма учин бюхъанссар вагу букканссар цила ниттил буттал, ниттил буттал буттал цIа лайкьну ларсун бачинсса, дурккусса, итххявхсса душ куну.
СалихIа Аьлиева, ш. Баку
Таржума Загьрани Аьбдуллаевал