Мархри цIакьсса чIумал

13_photo_4Гьунарданул ликри лахъиссар учай жула. Гьунар бусса духтур-ортодонтнал, ххаллилсса инсан Мусаев МахIаммадлул цIа хIакьину машгьурну дур Дагъусттаннай.

Гумбетуллал райондалия­сса Исмяилова Мариям бур буслай:
«Ттул арснал ккарччив дия лап ххялтIасса, цирдагу дар­ккусса. Райондалул поликлиникалия жу тIайла бувккунав МахIачкъалаливсса Республикалул оьрчIал стоматологиялул поликлиникалийн. Ги­чча жу тIайла бувккунав Мусаев
МахIаммадлучIан. ЧIявуя, жу кунма, ваначIан бувкIми, мунияту биялсса хIал шайва ваначIан бухханнин, иржа бияннин бавцIуну. Ванал жухь бувсуна ккарччив тIайла хьуншиврул брекет лаххан аьркиншиву. Гьай-гьай, на рязи хьуссияв, амма дакI дия вихшала дакъа: «Циричала, му кIюласса муххал ххалулгу кумаг байссарив», — тIий. КIира шин ххишалагу хьуна арснал брекет лавххун. Ккарччив, мяйжаннугу, кувнничIан кувгу дирну, тIайла хьуна. Гай жангри куннасса арснал ккарччацIун бикIара утти на ххарину, зукьлайнма бикIара Мусаевлухагу».
Укун МахIаммад Мусаевлуя цIарду дуллалисса, ваная рязисса чансса бакъар.
МахIаммад Мусаев увну ур ЦIуссалакрал райондалий. ЧIи­виния шинай ялапар хъанай ивкIун ур Хасавюртлив. 1976-ку шинал къуртал бувну бур Да­гъусттаннал медакадемия. Гагу къуртал бувну, МахIаммадлул цимирагу шин дурну дур Харьковрай военврачну зий. Гьашину тIурчан, ва гьунар бусса хIакин Республикалул оьрчIал стоматологиялул поликлиникалий зий 40 шин хъанай дур. Ва ур республикалий цалчин ортодонтрал элму лархьхьусса лавайсса даражалул духтур.
— МахIаммад, бурив вилва оьрчI-душ, мува пиша язи бугьлагьисса?
— Ттул душру бакъассар. Бур арсру.
— Цими арс ур?
Циваннив МахIаммад анавар къаувккуна му суалданухьхьун жаваб дулун. Чурххалгу битавсса, сахIибулхайр дусса хIакин поликлиникалул жанахIравух най цалчин ккавкнива, ттун пикри хьуна га дакI хъунасса инсан ухьунссар тIисса. Уттирив ттун къаччангума бивкIуна, ттухьхьунна жаваб къадуллай урхха ва тIий.
— Шама, — ахиргу ливчуна ганава.
— Шама?! Инания талихI бусса инсан ура! Шама-шама арснал бутта! – ххари хьунав нава ганал арсурваврацIун, ттула арсурваврацIун кунма. Амма микку МахIаммадлул яру хьхьичIун бурувгун бия.
— Вил арсру жагьилтал бухьунссар… Чув зий бур?
— ЧIавама арс, нава куна, медакадемиягу къуртал бувну, ттущала зий ур ортодонтну. Уттигъанну Москавлия увкIунни ортодонтнал специализациялия. КIилчинма арсналгу Москавлив кулпатращал ялапар хъанай 10 шинни. Италиянал ца фирмалий ур зий экономистну…
Цалчинма арс Ибрагьин-Халил, оьрмулул 26 шинаву, заданиялийн лавгсса кIанай, муруллуйх агьну, ивкIуссар. Цалла цIа дирзсса арс уссар Ибрагьим-Халиллул, гьашину ганан 12 шин хьунтIиссар…
Гьай-гьай, цума-цагу нитти-буттан, цивппа сагъну бунува, цала лякьлул оьрчI ивчIавунияр кьурчIисса бивкIугу бакъахьун­ссар дунияллий.
«На хIакьину ЦIунтIиннал райондалийн командировкалийн най ура», — куну, оьрчIах хьусса цалла жагьилсса щарссанийнгу, нитти-буттайнгу хъямала агьну, Ибрагьим-Халил лавгуна. Гукунсса дия ганал даву, кIюрххил лавгун, хьхьудяризал зана шайсса, командировкарттайн заназисса, яни га ия генерал ОьмаровлучIа 2-мур ОМОН-далул командирну зий. Дахьра 26 шин хьусса жагьил, чурххалгу битавсса, зирангсса, Ибрагьим-Халил бусраврай ия цащала зузиминнангу, дустурангу, чIахху-чIарахнангу. Ганал командалул мурад – Гилаев угьансса бия.
Цума-цагу зунттал чувнан кIулссар бюхттулсса зунттурду, ххяллу ва ратIру, душман ххявхсса чIумал, ттиликI рищунну, цIакьсса ттарцIру кунна, дарцIусса. Шагьрулий хъуна хьусса, зунттал тIабиаьт хъинну къакIулсса, ца зун­ттул ххяли кунасса Ибрагьим-Халиллуйн къаршину бавцIуну бур ЦIунтIиннал зунттурду. Гилаев угьанна тIий, ганал хъирив агьсса Ибрагьим-Халил, зунттуя ччех ивкIун, куртIсса кьакьалувун агьну ур. Ххассал ансса пик­рилий, ванайн хъап кусса ванал гьалмахчугу, гуж къалавну, ванащала архIал агьну ур. Дахьра оьрмулул аргъ дирзсса, кIия-кIия ххаллилсса виричу укун аьпа­лухьхьун лавгун бур. Гайннал цIарду дур чирчуну МВД-лул хьхьичI дацIан дурсса мармарчарил улттуй.
Мусаев тIисса фамилия ччя-ччяни хьунадакьай жула да­гъусттаннал миллатирттал дянив. Хасавюрт шагьрулий бур Увайс Мусаевлул цIанийсса куча. Гьай-гьай, бюхъайссар чIявуминнан къакIулну бикIангу га жула лаккучу Увайслул – МахIаммадлул буттал цIанийсса куча бушиву. Цала чIумал Увайс Мусаев зий ивкIун ур Хасавюртуллал милицанал начальникну. Хъинну гьунар бусса, тIайлашиву хьхьичIунсса майорнал цIа хIакьинусса кьинигу бусраврай кIицI лагай Хасавюртуллал шагьрулул халкьуннал. Цалва пишалухсса ччаву Увайс МахIаммадовлул арснайн тапшур дурсса кунна, ганал чIавама арс АхIмад жула Дагъусттаннай яла жагьилма полковникну ккалли хъанай ур. ХIакьинусса кьини, тIурча, га ур дарс дихьлай милицанал школалий. МахIаммадлул мюрщими ссурвалгу бур зий хIакинталну ЦIуссалакрал райондалий. Циняннан кIулсса зат бур, мурхь бюхттулссаксса, ганил мархралгу куртIшиву. Гай куртIсса мархралли мурхьгу бугьайсса. КуртIну, ццунну ххяв­ххун бур Увайс Мусаевлул бувгьусса мурхьгу, щалагу Да­гъусттаннайх гьаннарал мархри итабавкьуну. Ттулва пикрилий, вания тиннайгу никирая никирайн Мусаевхъал кулпатрал цIа бусраврай дикIанссар жула зунттал халкьуннал дяниву, цанчирчан ва бур хIакинтурал ва хIаписартурал кулпат. Цикссагу хъинбалартту бувхьун­ссар вайннал инсантуран, уттигу банссар.
Барча дуллай буру МахIам­мадлул цалва пишалий зий гьашину хъанахъисса 40 шингу. Ттигу цимирагу шинай зунсса цIуллушиву дулуннав вихьхьун! Ибрагьим-Халиллул кьадарданул пашман дурсса вил кьинирду шад дуллай лякъиннав арснал арснал Ибрагьимлул!
Сиянат ХIажиева