Жагьилтурал суаллу

Уттигъанну на бакIрайн агьунав арула-мяйя жагьил цачIун хьусса Вихьуллал ккурчIав. Ттун багьуна жагьилтурал гьаз буллали­сса суаллан жавабру ляхълан.

ЦукунчIав чан хъанай дакъар шяраваллава шагьрурдайн нани­сса жагьилтурал сияхI. Вайннал зумату нанимурну хъанай бия: «Жула ший жагьилтуран зунсса давурттив дакъар. Думигу кулпатирттайх, тухумирттайх дарчIуну дур», — тIисса. Ва масъала ца Лаккуйсса шяраваллавусса иш бакъарча, щалва Да­гъусттаннал республикалий­сса, Аьра­сатнал хIукуматрайсса иш бур. Мунияту ва масъала жува цуппа битанну. «Лагма вайксса дукъаргьусса аьрщив дунура, зу циван къадугьлай буру?» — куну, суал булайхту: «Жухьхьун аьрщи къадуллалир. Вай дарчIуну дур, ишла къадулларчагу, инсантурайх», — куна. «Баранбал жухьхьун аьрщи дула тIий бавчусса чIумал, чIалан бивкIунни чIаххувращал, гъанссаннащал, дустуращал къалмакъаллу дуллан багьлай бушиву. Мунияту жун, рагьавуртту, къалмакъаллу къахьуншиврул, махъаллил хъанан багьлай бур», — куна.

Французнал ца пьесарду чичул буссар «Ххулуврайсса кка­ччи» тIисса пьеса.Та пьесалул мяъна дур, ккаччил ххулув къабукай­сса бунува, гайннуй уттубивхьуну, ятту-гъаттаран букан къабуллай бикIаву. Мукунсса иш хъанай бур цIана Лаккуйсса хъу-лухччалгу. Ши­ккува на жагьилтурахь цIувххуссия: «ЦIана Аьрасатнал законнайн бувну тIалавшинна дурхха инсантурахьсса аьрщарал га цалла душиврул чагъар (зеленка) бикIан багьлай бушиву, бурив миннахь ми чагъарду?» — куну. Жаваб: «Жун къакIулли», — тIисса дия. Шиккува гьаз хьуна цамургу масъала. Ятту-гъаттара ябуван, КФХ шяраву дуван банкирая арцу ласласийни, вайннан кумагран хIукуматрал булунну увку­сса арцул процентру цила чIумал ва дузалну къабуллалишиву. Гьаз хьуна шиккува мукунма шяраву хIачIайсса щин дузалну да­къашиву, ччянира Щуну-Зунттуя дурцусса шинал бургъурду аьвну, пIякьа тIий бушиву. Гьаз бувна Бабаюртливсса, Бажиганнай­сса колхоз дунира ишла дуллан дуллуну диркIсса аьрщи цу ишла дуллай уссарив, щихь дуссарив къакIулну бушиву. На буллуссия вайннахьхьун укунсса суал: «Зу, ягу зул нину-ппу бурив колхозирттая СПК-ду дурну махъ гайннуй зузисса?». Жаваб дакъая.
КIулсса куццуй, Бабаюртлив­сса, Бажиганнайсса колхозирттахьхьун дуллуну диркIсса аьрщи къадухлахиссар шяравусса администрациярттавун. Вай дакъа­ссар вайннал канилугу. Гай хъана­хъиссар Госфондрал аьрщину. Мунияту, ттун кIулссаксса, гай аьрщи дуссар нукIура шяраву диркIсса колхозрал «правоприемникну» хъанахъисса СПК-лухь. Респуб­ликалий цIана най бур чIявусса бяст-ччаллу, ихтилатру, гай аьрщив зунттавусса шяраваллал дузалну ишла къадуллалаврийн бувну, аьрщив районнахьхьун зана дитан багьлагьишивриясса. Гай аьрщарай къабучIину бивкIун бур муданма инсантал яхъанан­сса къатта-къуш бувангу. Мукунсса 26 шяравалу дусса дур Дагъусттаннай. Гикку яхъанахъисса инсантурал прописка дакъашиврийн бувну, чIявусса социал чулуха дузал буван къахъанахъисса масъалар­тту гьаз хъанай бусса бур.
ЧIалай бия жагьилтуран, шяравугу яхъанай, цала буттал улча ябуван ччишиву. Вихьуллал школалул директор МахIаммадов Аьлиллул бусласаврийн бувну, школа къуртал бувсса оьрчIал 90% бухлай бур тIива дуклан. Ванийну бувчIлай бур бушиву кIулшиву ларсъсса жагьилтал шяраву. Амма вай цачIун буван, вайннахь ци дулланссарив бусайсса бугьарасса аькьилтал шяраву бакъашиву аьлтта чIалай бур.
На цакьнивагу кIицI бував, утти­гу тикрал буллай ура, дакъар низам ятту-гъаттара ябуллалисса инсантуралгу. Гай цала гъаттара-ятту хъуруннайх, ххалазаннайх итабакьлай, хъу дугьан ччисса ухьурчагума, гиккусса затру дияннинна зия дуллай бур. Масалдаран, дукIу ттун ттула хъув бувгьусса калан ттукрал ва балчантрал хьхьувайния кIюрххилнин бувкуну лявкъуна. Мунияту бикIан багьлай бур къурайзалт.
Нанияра пикри буваннуча вай жагьилтурал гьаз буллалисса масъалартту биттур буван ци чулий хьун тIий бурив. Му чIумал, шяраваллаву яхъанахъисса инсантал чан къахъанай, ца сияхIрайвагу личIан бюхъайхха. Дакъассар жулла цамур Ватан, Лакку кIану бакъа.