Хъузалал байран Бархъарав

Untled-7Хъузалал байран Бархъаллал жяматран яла ххирамурди. Цурдагу дурсса дикIан къадувайча, хьхьичIазаманнай кунна, цинярдагу муницIун дархIусса аьдатругу дурну, лахъа-хъунну тIайла дуккай.

Андриана Аьбдуллаева
Цикссагу шиннардий даргиял дянив яхьуну бунугу, аслийсса лакку аьдатру лакравусса лакралнияр кьадрулий дуручлачисса Бархъаллал шяравурив цIанагу хъуру дугьлайнма бур.
balhar_13Даргиял дянив бунурив, хъу-лухччинул кьадру ххишалану бунурив ягу цивппа захIмат ххирасса бунурив къакIулли.
Къалмул, нувщул, хъюруврал хъуру дургьуну, ххуйсса бакIлахъия дучIан дувай бархъаллал, нахIушиврул цIа дурксса бархъаллал нувщуйн бияннин. Гьай-гьай, хъуру дугьлагьисса жяматрачIа Хъурдуккаврил – Хъузалал байрангу ляличIинура сий дуну, гурну лагай.
Хъузалал байран Бархъаллал жяматран яла ххирамургур. Цурдагу дурсса дикIан къадувайча, хьхьичIазаманнай кунна, цинярдагу муницIун дархIусса аьдатругу дурну, лахъа-хъунну тIайла дуккай. Хъузалал кьини хъун дан Бархъарав бучIай архсса шагьрурдаягума. Му хьунадакьин ччянива хIадур хъанан бикIай. Хъуннасса хъар дуссар цува хъузалай, мунал гъан-маччанай дакъассагу, шяраваллил администрациялийгу. Бархъаллал щар хъуннасса духьувкун, му 3 бутIуйх дарчIуну, ца-ца шинах ца-ца махIлалия уккайссар хъузала. Гьашинусса хъузала ия шяраваллил пучрал хъунама Даудов Оьмар.
Аьдатравун багьсса куццуй, кIюрххил ссят мяйра хьуну махъ Хъузалал махIлалияссаннал хъамалу буцайссар цанма-цанма ккаккан бувсса вайми кIивагу махIлалиясса инсантал. Хъунмур хъатIирив хъузалачIари бусса. Хъузалал хIаятраву тIивтIуну бу­ссар авадансса, лакку дукрардал чIюлу бувсса ссупра. ДукьрахIан, хьхьахьхьари, нагьлий ини бархъаллал хъиннува нахIуну бай­ссар. Хъузалал ссупралухун малла ягу дин дусса инсан хьхьичIну шярава ччима лагайссар. Дуркуну, хIарчIун махъ къатлул залуннаха дуаьртту дайссар.
Цала ссупралухун бувкIсса хъамал кьамул бувну махъ Оьмар­дул ларххунни Хъузалал янна – вихчIин кIурабаен бувсса рахIу ва къутта кьяпа. Хъузала хьхьичIну, щарнил жямат був­ккунни хъарас щун. Хъарас щаву – му личIиссара, хIазсса ва мяъна куртIсса аьдат дур. Хъузала, мунал гъан-маччами хъарас щун хъув буккайхту, хъу дюхъаннав, къур бюхъаннав, баргъ-гъарагъи дакьиннав, бакIлахъия ххуйсса дучIаннав тIисса дуаьртту баллан бивкIунни гьарица чулуха. ЧIивиналгу, хъунаналгу хъунма­сса хIаз лавсунни хъузалайх аьрщарал къуркъив бишлай, ялтту щин рутIлай. Яла-яла, му къуч уллай щяв утан хIарачат буллай.
Хъузалама цукунчIав агьан ацIлай акъая. Туну, му цуксса цIакьну авцIурив, мукссава цIакьсса мярагу бикIантIиссар.
Хъурдуккаврил байрандалул гьарица аьдатрал цилла мяъна дур: Хъузалал ялтту щин рутIай къурагьшиву къахьун тIий, ппиринж, кканпIитIру дичай, гьарица ужагърайн барачат кIункIу бансса ниятрай. Укун дуаьртту ва хъярч-хъяхъавуртту дуллай хъарасгу щуну, жямат щарнил дянив бавтIунни. Шадлугърайн бувксса хъами-оьрчIая ябатIин бюхълай бакъая. Арцулссаннул чIюлу дурсса бузмардавусса жагьил душру, никIалай лачакру дирчусса цаннияр ца ххуйсса къартту, буттахъал зумувну ларх­сса къужри.
Шикку цинявннал хьхьичI хьунни лечаврил бяст-ччал. Бястлий левчунни дуклаки оьрчIру, жагьилтал, механизатортал, хIухчалт. Гьарица хьхьичIун увк­манан колхозрал яттил хIайван буллалиссар тIий бия.
Яла хъуннамур ва бусравмур призрив жагьилтурансса ссихьур, барта кунна нахIу-нацIу рирщуну, чIюлу дурсса ччатIул ссихьу. Ва шинал щар дуцин дакIнийсса жагьилтал лечин бувну, хьхьичIун увкманан дулайссар. Гагу ссихьугу ларсун цала гьалмахщарничIан лагайссар. Гьашинусса байрандалий цалчин дурну дия Бархъаллал къутандалийсса жагьилтуран­ссагу ссихьу. Гайми призру личIи-личIисса дур. Левчуну хьхьичIун бувксса дуклаки оьрчIан дулай кьярчив, хъузалтран – чутту. Чуттурду бувну бия миха-тиха бувкIсса хъамаллурангу. Хъамаллив вайнначIа мудангу чIявусса бикIай. Гьарица шинах дувайсса дия кIира хъярчийсса призгу. Гьашину мукунсса приз ца дия. Му ласун бястлий левчунни духтуртал ва механизатортал. Циняв­ппагу призру ларсминначIан ми барча дан, шюшин лагайссар дустал, гъан-маччами. Шяраваллил ккурчIайсса дялахъру, тяхъашивуртту къуртал хьуну махъ, дучри ххяххан бан щарнил зуманивсса къурув лавгунни.
Хъузалал байран Бархъарав гьар мудан кунна тяхъану, ххарину ларгунни. Кьинибархан му цилла низамрай дачин дан ялув авцIуну ия шяраваллил администратор Аьвдулжалил Абакаров. Байран бюхттулсса даражалий тIайла дуккан ххуйсса кумаг бувну бия шяравусса гьарицагу иширал чIарав ацIайсса Расул Кьаландаровлул, мукунма «Агрофирма «Дружба» СПК-лул. Цинявнналагу хIарачатрацIух байран буниялагу яргсса, дакIний личIансса хьунни. Бюхъайхха мудангу лахъа-хъунну кIицI лаглай, хъамаритала хъун къаритлатисса ва байрандалул ялун нанисса никиравунгу хъу-лухччинуха зунсса гьавас бутан.