Дукиялул багьри лахъ хъанайнма бур

gtas_13Дагъусттаннал Промышленностьрал, машлул ва инвестициярдал министерствалул дурну дур дукиялул продукциялул багьри лахъ шаврил анализ. Аьрасатнал Минпромторграя бувкIсса чагъарданий республикалулмур министерствалия тIалав буллай бур мукунсса анализ дуллан гьарца нюжмардий (оперативный мониторинг).

Республикалул шяраваллил хозяйствалул бакIлахъиялул ва дукиялул продукциялул багьри баххана хъанахъаврил анализ дурну, февраль зурул багьрал тапават, январьданулминнух бурувгун, укунсса хьуну дур. Аьмну лавсун февральданий муштаритурал дукиялул багьри лахъ хьуну бур 103,4 процентрал (3,4 %). Чан-кьансса лахъ хьуну бур ахъулссаннул ва ахънил­ссаннул багьри – 7,2 процентрал, миннувату нувщи – 5,6 процент­рал, ятIул чимус – 10,2 процент­рал, чавахъ – 8,7 процентрал, калан – 5,5 процентрал, къур – 5,5 процентрал, накI ва накIлия дурмур – 4,6 процентрал, ххяххиярттал аьгъушиву – 4,7 процентрал, лагаву – 1,2 процентрал, макIарунну – 4,3 процентрал, качар-писукI – 2,4 процентрал. ЛирчIми продуктирдалсса ба­ххана хьуну бакъар.
Шиккува чичин бур цамургу иширал хIакъираву. Дуки-хIачIиялул багьри лахъ хъана­хъаврил темалия чичлайгу ухьувкун, укунсса иширал чIарах уккан къахъанай бур. Цаппара дукиялул багьри дагъусттанналсса ххирану дур жучIанна республикалул кьатIату дучIайминнуяр. Масалдаран, ласунну помидор. Туркнавату, Азирбижаннавату, Ираннавату дучIайсса помидорданул кило дикIай 80-100 ягу 120 къурушран, опталий жулва машачитурал ми дахлай бур 120-150 къурушран. Амма шиккура, МахIачкъалаллал теплицардаву, Учккант, Аданак, Ленинккант ва цаймигу шяраваллаву мукунна теплицардаву ххяххан дайсса помидорду дур 250-300 къурушран. Туркналгу, Иранналгурхха гай теплицардаву дугьайсса, тайнналсса циванни сайки 100 къурушрал кьюркьусса, ххуллух харж буккан буллайгу бунува, жулласса циванни вакссара ххирасса?
Мура тагьар дур цаймигу продуктирдал багьрал. Учиннуча, нисиралсса. ЦIанасса ппурттуву нис чансса кьюркьуну дахлай бур – 200-250 къурушран килону. Амма кIинттул жулла укуннасса барт дуркьун дурсса нисирал кило дия 300 къурушран, Белоруссиянава дучIан дурсса нисирал кило дия 250 къурушран. АьсатIиннал аьгъу­сса нис дия 300 къурушран розницалий. Бартгу жулла­сса ххирану дур, масалдаран, Кабардин-Балкарнал респуб­ликалия дучIан дурминияр. Ва ялагу, Дагъусттаннал ницIал кило дур 700-1000 къурушран, Ставрополлал, Ростовуллал машачитурал жучIара ярмукIалий дахлай бур 300-350 къурушран килону. 3 литралул балон ласурча цахъисгу кьюркьуну дулай. Жулламур ницI чIяруну къалп­сса дикIайшиврия гъалгъавагу бакъар.
Махъсса ппурттуву жулла республикалий аьнакIал фермарду гьарза хъанай дур, муния жугу чичарду. Амма я ккунукру, ягу цивппа аьнакIив къакьювкьунни, ххира хьурча бакъасса. МахIачкъалаллал лагмара дур аьнакIал фермарду, амма жулва Буйнакскаллалгу, Къизлардалгу, Къаяккантуллалгу, Щамххаллалгу фермардая бучIан байсса ккунукру январьданийгума бия 180-190 къурушран ца клетка. Яла, Волгоградуллал областьрая, Ставрополлал, Краснодардал областирдая ккунукру бучIан буллан бивкIукун, жулвами чансса кьювкьунни, цIана бур 160-170 къурушран 30 ккунук.
Белоруссиянавату дучIайсса лагаву жулламиннущал (МахIач­къалаллал ва Къизлардал) ар­хIал­сса багьлий дахлай бия – 220-250 къурушран. Махъсса ппур­ттуву тайнналсса чансса ххирану дахлай бур 280-300 къурушран. Белоруссиянал нагь жулламурнияр ххуйссагу дурхха.
ЖучIара дикIгу ххирану дахлай бур. Опталий 200 къурушран ларсъсса дикI розницалий 250-270 къурушран дахлай бур, яни ца килорая 50-70 къуруш духхин хIарачат буллай бур.
Махъсса ппурттуву жулла республикалия дикI Азирбижаннайн ласайссар тIий бур, тийх ххирану даххан хъанай тIий. КъакIулли му цуксса тIайлассарив, амма дикI жулва базардаву ххира шаву муницIун дархIуссар тIий бур машачитал базардаву.
Махъсса ппурттуву чил билаятирттал дукиялул продукция къадукIлай тIий жулламур гьарзану дуккан дуллан аьркинссар тIий бур (мунийн импортозамещение тIий бур). Амма жу­лламур жунна чилмурнияр ххирану дацIан къааьркиннихха. Циванни жулва нувщи 35-40 къурушран ласун, Ростовуллалсса, Ашттарханналсса 30 къурушран бунува. Ростовуллал областьрая жучIанма кьювкьусса ппиринж къаласайсса бур, жулвассагу ххирану бахланшиврул. ДукIу Къизлардал ппиринж бия 30-35 къурушран кило, гьашину – 45 къурушран. Ппиринж доллардах ласлай бакъархха, му циван ххира хьун аьркинссия 10-15 къурушрал?
Гьаннайсса, жулва машачитал хIарачат буллай бур жучIара ласайсса, дуккан дайсса хъуслил багьри республикалул дазул кьатIату дуркIминнущал архIал бацIан бан. Яла циванни жулламур ласун, жулланияр ххуйсса цайми субъектирдалсса ласун бюхълай бунува.
Шиккува бусан, февраль­данул 21-22-нний хьусса ярмукIалий дукия ва бакIлахъия базаллувунияр кьюркьуну дахлай бия. Тукунсса ярмукIартту ччя-ччяни дуллан аьркинни, агьалинал оьрму бигьа баншиврул ва захIматсса чIумал.