НакIлил дукия дай завод – Ххюлусмав

imag_10Лакрал райондалий цин лархьхьуну оьрмулувун духлай дур Дагъусттан Республикалул бакIчинал хьхьичIххуттавун ласун ккаккан дурсса проектру, программарду. Хаснура шикку гьартану дачин дан къулайшиву ва каши дур шяраваллил хозяйствалун дагьайми.
Вай шиннардий райондалий чIяву хъанан бивкIунни цивппа заллусса, щалва кулпат ятту-гъаттара ядаврил давурттахун бичин­сса фермарду дувулт, ризкьилухун багьми. Ялун личлай бур цIуну ишбажаранчишиву дан машхул хъанахъимигу, паччахIлугърал грантру ласун ччими ва ласласимигу.

Вай давурттан хIукуматрал чIалансса кумагру буллайгу бурхха. Анжагъ ссаха бунугу зун ччиминнан щурун, цIумунил хъирив лаллан, хIакьсса захIмат буллан багьлай бур. Гьай-гьай, хIукуматрал кьутIилий бакIрайн лавсмур цила чIумал, щилтагъшиву дакъа биттур бан, цала буржлувшиву хъама къабивтун къуццу тIун, хъунмур бияла миннуя дучIаймур мюнпат лавайну харж даврихь бур.
Зунттал шяраваллаву диял­сса тIюварду дур тамансса оьллу, ризкьи ябуллалисса. Оьллу ябу­л­лай бухьувкун, миннул накIлия багьайсса мюнпатгу ласун аьркинни.
Амма цукун хъанай бия му масъала?
ЧIявуми оьллахун бярчру итабавкьуну, ттивагу къаттизлай, ттизлазиминнуягу хъунмурчIин нис дуллай, дахлай бия. Цан учирча накI цирда гьарца кьини да­ххан бюхълай бакъатIий, ччяни кьурчIи лаглай дунутIий ва м.ц..
Оьллу ттизайнан кIулссар накI мудан даххансса каши духьурча, мюнпат хъунмасса шайшиву. Гьаманки, мукунсса каши райондалул оьллу ябувултра­хьхьун дулунсса агьлу бувккунни Ххюлуссуннал шяраву.
Буршиял шяравалличIасса лухччи арендалий ларсун, цIусса ппаллугу бувну, оьллал ферма дачин дурну бур МахIаммада МахIаммадовхъал кулпат. Президентнал грант ларсун итадаркьусса арцу ишла дурну чIяву буллай бур микку ябуллалисса гъаттара, хаснува оьллу, хъуни хъанай дур ризкьилул минарду. Му масъалалия мюнпат хъанарча агьалинан оьллу чIяву бан ччанссар. Ххюлусмав ялапар хъанахъисса Илияс ХIадисовлул бакIрайн лавсун бугу бувну зузи бан хIадурсса даражалий бур накIлил продукты дай завод. Мунан кабакьулий бур МахIаммадахъал, Илиясхъал кулпатругу, хIалану бур дуллалисса давурттавух. Шамиллул ва завод баншиврул харж дурну дур сайки 40-нин бивсса миллионну арцул. Ва цувагу Москавлив ишбажаранчишиву дуллалисса, укунсса журалул заводру Аьрасатнал цайми регионнайгу, Дагъусттаннайгу бан чIарав авцIусса ва даврия кIулшиву дусса специалист ур.
Ци даражалул бур учирча Ххюлусмавсса накIлил завод.
Цил багьайкун дурсса даву дур учин бюхъанссар.
Завод бан шяраваллил администрациялуща ижаралий ларсун дур хьхьичIара школалухь, интернатрахь диркIсса, хъинну дух хьусса къатри, гьануцIакул тIиссакссагу цIудуккан дурну, заводрал проектрайн бувну дур­сса . Цехрурив 7 журалул бур, аьркинсса шартIру дузал дурну дур, специалист-технологтурал тIалавшиннайн бувкIун. Шиву чIярусса ххирасса приборду, оборудование дирхьуну дур. ХIатта цехирдаву гьава цIу байсса, накIлил кьанкь гьан дайсса ва цайми системарду хIадурна дур. Ва заводраща бюхъайсса бур гьантлун 3-4 тонна накIлил зана-кьулу дан. Чансса накI дунугу зузи бан бюхълай бур.
Яла хъунмур захI­матшиву: чари миксса накI дузал дантIи­сса?
Ва суалданун жавабран спонсорнал бувчIин бунни райондалул шяраваллаву зунтIишиву агьалинаща накI машан ласлансса заводрал вакилтал. Миннал биялдаралу шяраваллаву бишинтIишиву 2-3 гьантлий накI зия къашайсса «охладительлу», ишлану дикIантIишиву накIлил аьгъушиву, качество ххал дайсса кьай-кьуй. Заводрал накI духхай машиналий гьарца шяраваллава накI ххилантIишиву Ххюлусмав.
Утти накIлихсса багьа булаврия
ЦIанасса ппурттуву завод тIитIин цимурца хIадурну дур, мюрш-кьюршсса масъалартту личIаннин. Вай гьантрай заводрал цалчинсса продукция итадакьинтIишиву тасттикь буллай бур М. МахIаммадов ва И. ХIадисов. Микку зунсса, хIадур хьусса технолог-зузалт бушивугу бувчIин бунни.
ХIасил, уттинин дурсса давурттах, дуккан дурсса харжлугърах бурувгукун, щак бакъа учин бюхъанссар, Ххюлусмав цил багьайкунсса накIлилсса буллалисса завод зунссар, куну.
ЗаводрачIан накI дачин дан­сса кашигу хъанай, цила чIумал багьагу булларча ичIува ябуллалисса оьллу гьарза банну тIисса агьалийгу къачансса хьунабавкьунни.
Кабакьиннав, тIайлабацIу баннав. Райондалул агьалинан мюнпатмур банну тIий сукку хьуминнан!
М. Мусалаев