КIилийнусса байран хьунни

togo_9Ларгсса бигьалагай кьинирдай, сентябрьданул 15-нний щаллагу республикалул кIицI ларгунни Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул кьини.

Бадрижамал Аьлиева
ДакIнийн бутан, ва байран республикалий гьашину шамилчинни дуллалисса. Ва Кьини кIицI лаглансса пикригу бувссар 2010 шинал хьусса Дагъусттаннал Халкьуннал III съездрай. 2011 шинал июльданул 6-нний ДР-лул Президент МахIаммадссалам МахIаммадовлул буккан бувссар ва Кьини кIицI лаглансса ХIукму. Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул кьинигу хьунадакьлан пикри бувссар 1741 шинал ираннал хъунасса полководец Надир-шагьнал аьрал Дагъусттаннал халкь цинявппагу цачIун хьуну ххит бувсса сентябрьданул 15-сса кьини.
Ва ххуллухмур байран хьунни кIилийнусса — Дагъусттаннал халкь буттал кIанттухсса ччавриву, му буруччавриву цану бушиву бакъассагу, спортравугу, цIуллу-сагъсса оьрмулухлугу, Дагъусттан цIулагаврихлугу бушиврул лишанну хьунни, цинявппагу миллатирттал вакилтал бавтIун, стадион «Труд» шадлугърал тагьарданий тIитIавугу.
ЦIубуккан бувсса «Труд» стадиондалий республикалий махъ тIивтIусса Аьрасатнал Халкьуннал аслийсса культуралул центрдал сакин бувну бия Дагъусттаннал миллатирттал 14 майдан. Байрандалийн увкIнаща миннуй ххал дуван бюхълай бия миллатирттал лаххияртту, хьхьичIра ичIура ишла дайсса диркIсса тIахIни-кIичIу, ичIаллил матахI, дуки-хIачIия, канил дурсса давурттив. Лагмавагу баллай бия личIи-личIисса миллатирттал музыкалул, балайрдал чIурду, ххарисса аьлагъужа.
Ва байрандалийн увкIсса ДР-лул Президент Рамазан АьбдуллатIиповгу цал миллатир­ттал майданнайх увккунни, ссалам буллунни миннуйсса республикалул районнал вакилтурахьхьун. Рамазан ХIажимурадович бакIчисса делегациялувух бия ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал председатель Хизри Шихсаидов, ДР-лул Президентнал ва ХIукуматрал Администрациялул каялувчи Рамазан Аьлиев, ДР-лул ПаччахIлугърал секретарь Шахабас Шахов, ДР-лул ХIукуматрал Председательнал цалчинма хъиривчу Анатолий Карибов, хъиривчутал Абусупиян Хархаров, Шарип Шарипов ва чIявусса цаймигу.
Ца чулух миллатирттал майданнай кIантту-кIанттурдай мини-спектакльлу куннасса батIавуртту дуна, стадиондалий най бия спортралми бяст-ччаллу: алхъан кIункIу дуллалаву, 100 ва 800 мет­ралул лахъишиврий жагьилтал ва душру лечаву, пут личаву, ка дишаву (армрестлинг). Ми бяст-ччаллаву хьхьичIун ливчуми Рамазан АьбдуллатIиповлул каруннива лайкь хьунни грамотарттан ва кубокирттан.
Хъирив, стадион тIитIлай, аьдат­райсса ятIул лиссугу кьуркьуну, Рамазан ХIажимурадович бакIчисса делегация гьуртту хьунни му иширан хас дурсса шадлугъравух. Щалвагу стадиондалийх бувккунни республикалул шагьрурдаясса ва районнаясса делегациярду, гьарцагу миллатрал цIарду чирчусса хъуни «калпуширттащал». Ми циняв цачIу бивхьуну, хьунни «Дагъус­ттаннал Цашиву». Ва кIанттуйнугу ва кьинилийнсса шадлугъ хIадур дуллалими цал ххишалагу бацIаву дуллай бия чIяву миллатру бусса Дагъусттан нахIуну, бавкьуну цачIу оьрму бутлай бакъа, цамур куццуй бикIан къабюхъайшиву.
Ва шадлугъ тIитIлай, Рамазан ХIажимурадовичлул увкунни:
— Ххирасса дагъусттанлувтал, ххирасса хъамал! Хъамаллив жучIанма бувкIун бур Москавлия, Кьиблалул АьсатIиннава, жучIара инвестициярду дихьлан хIадурсса Туркнавасса хъамалгу бур. Да­гъусттанлувтуран яла багьлул ххирами инвестициярдурив му Дагъусттаннал халкьуннал дянивсса дусшивур. Хъунмур никирал мудангу тикрал байва: «Дусшиврийри дуниял дарцIуну дусса, дусшиврийри Дагъусттан бавцIуну бусса», — куну. Жуйнма учай ярусса, дарги, лак, къумукь – кIюрххилнин хьунссар ва сияхI дачин дуван. Амма жулла ватан цар – Дагъусттан. Жулва оьр­му, жулва гьунар булун аьркинссар Дагъусттаннан. Зун кIуллив ттул дакIниву циксса хьул-умудру бу­ссарив Дагъусттан цIулагаврийнсса, уттава буккаврийнсса?! Зулми дакIурдивугу му цIулагаврийнсса, буллугъшиврийнсса умудру къачансса бухьунссар, цанчирча Да­гъусттан жулва аьмсса къатта буну тIий.
Вай махъсса зурдардил дянив жува цIулаган барду «Дусшиврул къатта», «Труд» стадион, барду азарханарду, школарду, республикалул шагьрурдай ва районнай Аьрасатнал Халкьуннал аслийсса культуралул къатри тIитIарду, кIицI лагарду Расул ХIамзатовлул 90 шинал юбилей, ТIагьир Хрюгскийл, Данияловлул, Умахановлул, Авшалумовлул юбилейрду.
Ва кунцIуллуву ххаллилсса стадион цIулаган бувсса куццуй, щалларагу республикагу цIулаган дантIиссар. Ми давурттугурив жущара анжагъ цачIур дуван хьунтIисса.
Дагъусттаннал тарихрал кьадаргу хьуну бур Аьрасатналмур кьадарданущал цачIусса. Жува хъанай буру Аьрасатнал паччахIлугърал бутIану. Гьашинурив жува кIицI лаган най буру Аьрасатнавун був­ххун 200 шин шаврил шадлугъгу. Аьрасатнащал жува бахIлай буру чIявусса затру. Жува, дагъусттанлувтал, куннащал кув гъалгъа тIий буру оьрус мазрай. Жува ца агьлуру, ца билаятру. Дагъусттан цIулаган бавугу му АьФ-лул Президент В. Путиннул бигарди. 1999 шинал дунияллул халкьуннал къачагътал жуйнма ххявхсса чIумалгу циняв дагъусттанлувтал Аьрасатнал аьра­луннащал, махъ билаятрал президентну увчIинтIисса В. Путиннущалъя Дагъусттан, Аьрасат ххассал буллай бивкIсса. ХIакьинугу жува бацIантIиссару жулла республика, жулва билаят буручлай. Жува Дагъусттан тархъан буллантIиссару дукъаккаврия, фанатизмрая, цуркинтрая. Дахьра уттигъанну кунна дуссия чIунну цинявппагу ца-кIия инсаннал ццаххандарал буллали­сса, щалва Дагъусттан ширишилун бувгьусса. Мукунсса чIунну ххишала дучIан къааьркинссар. Жува цинявппагу ихтиярду цасса халкьру, ихтиярду цасса тархъансса, бюхттулсса билаятрал гражданталлу. Жува нахIуну бавкьуну республика цIулаган дуллантIиссару, оьрму бутлантIиссару. Мукунма жулва чIаххувращалгу – чачан-ингушнащал, кабардин-балкарнащал, ставрополлал казактуращал, азирбижаннащал ва цайминнащалгу. Цанчирча Да­гъусттаннан, щиннияргу ххуйну, кIулну тIий гуж цашивруву, дусшивруву бушиву. Жува цачIу бухьурчанни Дагъусттангу тIутIайх бичинтIисса. Бюхттул хьуннав Дагъусттаннал ва Аьрасатнал халкьуннал дусшиву! — увкунни Рамазан АьбдуллатIиповлул.
Хъирив республикалул шагьрурдая ва районная бувкIсса фольклорданул коллективирттал ккаккан дунни концерт. Миннувух сахIналийн бувккунни Ккуллал райондалиясса «Бартукь» ва Ахъушиял райондалиясса «Бархъал». Концерт къуртал хьунни фейерверкрайну.