Ина жул дакIурдиву мусил мугьру бивщуссар

Бюхттулсса культуралул даражалул заллу, интернационалист, патриот, цаятура тIалавшинна хъуннасса, инсантуращал авкьусса, рахIму-цIими бусса инсан, кутIану, бюхханну, инсан ассанну ихтилат байма, ккашилнал лякьагу, мякьнал кьакьаригу кIулсса, ссавур хъуннасса коллективрал бакIчи ия ХIажи Шиллаев.

МарцI ххювардай институт къуртал бувну тIий, на гьан бувнав Буйнакскалийн Хъаннил училищалуву дарс дихьлан. Та чIумал училищалуву зун уцайссия ххюра шинаяр чансса стаж ба­къасса, дуклакиминнангу, лагмаминнангу бусравсса учительтал.
Жула шяравасса душнил биян бувунна училищалучIан. Дарваза лавкьуну, чулухсса калиткалувух бувхра, ттучIан биявай хIаятравух най бия ца абурсса хъамитайпа.
-Здравствуйте, директор чув лякъин бюхъайссар?
-Вана нара директор, циванна?» — цIувххунни, кIукIлусса пишгу куну. На бусав документру булун бувкIшиву. -Тикку цайми душругу буллай буссарча, инагу була, — увкунни, ттул хъачIрай кагу дирхьуну. -На абитуриентка бакъара, на зучIан зун тIайла бувкра министерствалул, — учав.
-Ина ХIусайнаева ПатIи­матрав? Вия институтраву хъинну цIарду дуллай бия. Жу лап ххари­ссару вия. Бачу коллективрачIан, — тIий бувцура хъунмасса, дахьа отпускалия зана хьусса коллективравун, цуппа нанисса ххуллиягу зана хьуну.
-Буругияра цукун ххуйсса инсан ххи хъанай урив жулва бавкьусса учительтурал кулпат­раву, — увкунни, дуцири цIардугу дурунни.
-Ванил шикку къатта-къушгу, мачча-гъангу бакъассар, ванин жува нину-ппугу хьун аьркинссару, — куну къуртал бувна ихтилат. Мукун хьугу хьуна.
ЦIана чув лякъинссар мукун­сса директор. Му бия РСФСР-данул Верховный советрал депутат, ЧIятусса Гъаранова Асият ХIайбуллаевна, ЧIяйннал бур чинсса тухумраясса хъамитайпа. Аьпа бан цил.
Ца-кIива гьантлува цайми педагогтуращал на тIайла бувккунав августовский совещаниялийн. КIикку докладчик ия бюхттул­сса, ккаккан абурсса жагьилсса адамина – Буйнакскаллал Горонорал заведующий Шиллаев ХIажи Сяидович. Оппонентътурахьхьун ссавурданий аьщуйн щусса жавабру дулаву, дуккаврил шинал му­тталийсса тагьар усттарну ккаккан даву ттунгу, ттул чIаравминнангу хъинну ххуй бивзуна. Аьлтта чIалай бия га хъинну шагьрулул интеллигенциялун бусравсса, цалла даву курт1ну кIулсса инсан ушиву.
Ттун ХIажи Сяидовичгу, ганал га кьинисса давугу ххуй дирзсса бувчIуну, чIаравсса щарссанил увкунни: «Та лаккучури, цинявннан ххирассар, тарбиялул даражагу лавайссар, цаманал цIуцIинийгу ка дишин анавар­ссар. Винмагу бувчIинтIиссар, та цуксса ххуйсса инсаннив», куну. «Жул Горонорал заведующийну Шиллаев ХI.С. тIисса ккаккан ххуйсса, авурсса адамина ур, — увкукун, ттул уссил Абачарал тIива, — Гъумук ттущал дуклай аваданссагу мискинссагу кулпатирттавасса оьрчIру бия. Так ца ХIажи икIайва жуву цIусса костюмраву ва пар-пар тIисса ттуплаву. Лап лази-лавкьуну, узданну ларххун икIайва. ЧIивинияцIа цIу буну янна лахлай вардиш хьунал иш личIиссар»,- куну.
Лахъи къалавгун ттун ХIажи Сяидович ххал хьунни училищалуву, дарс дишин най. Дуниял ттунна дуллуссаксса ххари хьура, таксса инсантуран бусравсса лаккучу ттущала зий лявкъуну. Му педагогика дихьлай ия. Студенткахъан му ххирашиврул дазу – зума дакъая.
Инсаннаща мунал тIимур къабувну къашайва. Дарсру дихьлай кIива-шанма барз шайхту, ттухь увкунни: «Ина ц1ана цичIав дуллай бакъануккара. Ттуйн Горкомрайн оьвтIий бурча, вана ва тема дурчIин дува 4-мур «б» курсираву. Вана лугу», куну. КъюкI пIякь чавай лирчIунни: ттущала чIун архIалсса, ттуярвагу хъунисса душру чансса къабикIайва тикку дуклай та чIумал. ХIакьинугу та дарсирая ихтилат бувай та 4 «б»-луву дуклай бивкIсса Уммусапиятлул. На оьванмасса инсан бакъашиву, ттаку учитель бакъашиву тасттикь бувна, зун байбишайхтува.
1966 шинал ХI. Шиллаев ивтуна 2-мур Буйнакскаллал педучилищалул директорну. Мунал сий, аьжитма дирхьусса иникIма кунна, лахъ хъанай дарчуна. ДР-лул ва РСФСР-данул лайкь хьусса учительница, цуппа бивчIаннин ацIа адаминаксса даву дурсса педагог Якобсон Раиса Владимировна чичлай бур: «Директорну ХI.Шиллаев учIайхту жул училище тIутIайх бичлай байбивхьуна. Анаварсса чIумуй 4 этажрайсса учебный корпус бувну, Губернаторнал къатлуву къуману бивкIсса учебный корпус бизан бувуна. Ганилва хъирив, столовая, актовый ва спортивный заллу бувуна. Дарсру ца сменалий дихьлахьи бувна. ЦIусса кабинетру ТСО-рал щаллу бувна. Училищалул методический кабинет тIурча хьуна училищалулгу, щалва шагьрулулгу методический центрну. Щалва Дагъусттанная занан бивкIуна учительтал училищалул методкабинетравун аьркинмунил хъирив, учительтурал опыт лахьхьин», тIий.
Училищалуву бикIайва тти­гъаннунин байбихьулул классирттал учительтурал дарс дишаврил даража лахъ буллалисса щалва Дагъусттаннал районнаясса ва Буйнакскалиясса учительтурансса курсру. Яла педучилищалун кьисмат хьуна 1975 шинал цIадурксса I педучилищалул ххюра этаж дусса общежитиягу. ЦIакь хьуна училищалул материальный базагу, лахъну дия сийгу. Республикалул цалчинминнавух ХI. С.Шиллаевлул цIагу гьарца шаттирахун зумух ласайва бусраврай».
Училищалия творческий учительтурал творчествалул къала хьуна. Мунил бакIчи, рухI ва ссихI директор ХIажи Шиллаев ия. Мукунсса гьавас, гъира бия зун коллективраву, ччима руководитель мяш хьунсса. Ттун къаккавккуна цалвагу коллективраву т1ааьн дакъашиву хьуну, щил бунугу ва даву къаданна, му ттухун къадагьайссар куну. Хъунмасса оьрму лавгун бур ттул, амма ттун мукунсса рязийшиву зузалтрал ва хъунаманал дянив къаккаркссар, циняв жан дулун хьуну бикIайва цала директорнахлу.
Ва макьала чичиннин, цIу­ххав мунаяту муначIа дук­лай бивкIминнахьгу, зий бивкIминнахьгу. Ца зумату кунма, цинявннал увкунни: «Аллагьнала каялувчину икIан ляхъан увсса инсан ия ХIажи куну. Бюхттулсса культуралул даражалул заллу, интернационалист, патриот, цаятура тIалавшинна хъуннасса, инсантуращал авкьусса, рахIму-цIими бусса инсан, кутIану, бюхханну, инсан ассанну ихтилат байма, ккашилнал лякьагу, мякьнал кьакьаригу кIулсса, ссавур хъуннасса коллективрал бакIчи. Аллагьная иман-инсапрал хъунмасса бутIа бивма. Хъинну тIааьнсса ихтилатчи ва дакI тIайласса дус. ЛухIи михьирансса къаччан бикIаву щинч1ав къабувсса директор. Цинявннал дус, ихтиварчи, банбитанмунил тIайласса ххуллу ккаккан буву, ва м.ц.
А.О. ХIажиев, ДР-лул лайкь хьусса учитель, чичлай ур: «50-нияр ххишаласса шиннардий училищалуву зий ура. АцIниясса директортал баххана хьунни, цивппагу лавайсса даражалул инсантал ва даврил усттартал. Амма ХI.Шиллаев директор­сса чIумал кунма зун тIааьнну тачIав бакъая. Шиллаев ХI.С жучIан директорну увкIсса чIумал чIявусса инсантурал увкуна: «Зу талихIрал заллухъруру: аькьлу ва эрудиция дусса, хъинсса ва культурныйсса директор итаву зул талихIри зувагу ччяни муний мукIру хьунтIиссару», куну. Мукун хьугу хьуна. Коллективрахь цIухху-бусу къабувну цичIав къадайва. ЦачIана увхсса преподавательнал мурадгу щаллу байва гацIана. Директорнал авторитетгу лап анаварну лахъ хьуна».
ХIажи Сяидовичлул выпускница, яла коллега ХIусманова Г.О. байкъалит1авай буслай бур ваная. «Кислова Зоя В., аьраличунал щарсса зий дуссия жучIа педагогика дихьлай. Архну ялапар хъанай бия . ОьрчIру садикрайн биян бан багьлай бия. Ца кьини га чIал хьуна даврийн. Директорнал ссихI къадурккуна. Гьунттийгу мукунма чIал хьуна. Зояйн ХIажи Сяидовичлул кабинетравун оьвкуна, цIувххуну бур ласная, кулпатрая, оьрчIая, ци захIматшиву хьунадакьлай дуссарив. Ххуйсса махъругу куну, гьан бувну бур. Ца ссихI чIал шавриягу къадурккун. Зоя тания мукьах чIалгу къавхьуну бур. Цамур кIанайн воинская часть бизан бувну, Зоягу лавгун бур училищалува. Амма директорнал инсаншиврул асар гужсса бивкIун, ласгу службалия укьан увну, цIунилгу бувкIун бур училищалувун.
Аьлиев АьвдулхIажинал учайва мудан: «ЧIал хьуманан нач къахьун ХIажи Сяидович хьхьичIа лихъайва, туну яла, ивкIлай унугу, чIал хьун шай­ссияв? Караматсса инсан ия га. ХIаятраву бацIан бувну чIал хьуну начну бак1ру хьхьич1ун дирчусса дуклаки оьрчIру – душру «Здравствуйте! Зу кIюрххилсса дукардув?», куну цIуххайва. Яла оьвкуну кабинетравун тайннахь заявление чичинсса куц буслай ия директор. Туну му магьлуха лахьлай бакъарив?» — тIива.
ХI.Шиллаев пенсиялийн хъинну бусраврай тIайла уккайсса мажлисрай оьрчIру ва душру аьтIий бия: жун ина дазу-зума дакъа ххирассара, малагара, тIий. Ина кунмаминнахь увкухьун­ссар Н.А. Некрасовлул: «Сейте разумное, доброе, вечное!». Мы преклоняем перед вами колени».
Пенсиялийн увккун махъгу ХIажи Сяидович миннат буллай увцуна Педуниверситетравун педагогика ва психология дихьлан. Ганащал га кафедралий зузисса Ханум Дамадановна, ва цайми ванищал бувк1сса педагогтал ца конференциялий хьунабавкьуну, буслай бусан къахъанай бия Шиллаевлул ххуйшивруя: «ХIал бавкьусса инсан, усттарсса гъалгъалул заллу, бусаймур цIу буну, бюхханну, бусайсса, цинявннаву авкьусса, аькьлу бусса, за кIулсса инсан ур. Жун, преподавательтурангу, студентътурангу хъинну ххирар га», -тIий.
Цуксса кIану чаннугу, РСФСР-данул ва ДАССР-данул лайкь хьусса учительница А.Р. Подгорнаял ттучIанма чивчусса чагъарданий бакъавцIуну къахьунссар «Много лет Г.С. был моим директором. Работать под его руководством – это большое счастье. Это человек высокой культуры, эрудит и интеллигент. Простота и скромность, доброта и человечность, необыкновенное внимание к нуждам каждого работника, уравновешенность и мудрость – вот какими качествами снискал к себе уважение Гаджи Саидович. В коллективе о нем говорили так: «Слишком самокритичен, открыт людям. С ним можно было поговорить по душам, он всегда выслушивает, дает нужный совет и обязательно поможет. Его любили, ценили и уважали все преподаватели и студенты. Когда он возвращался из какой-нибудь командировки, студенты, увидев его, радостно кричали: «Ура, Приехал Гаджи Саидович», — и все ему рукоплескали. Гаджи Саидович- талантливый педагог, работал творчески, стремился делать процесс обучения интересным и увлекательным. Он говорил «Я уверен в том, что каждый урок должен приносить не только звания, но и радость познания, общения, уверенность в себе». В моем становлении как педагога большую роль сыграло общение с таким руководителем и учителем, как Гаджи Саидович. Это учитель и руководитель от Бога! Гаджи Саидович получал много писем, открыток от своих выпускников. И он говорил: «Высшей наградой для меня является подпись на открытке» «Любящие Вас Ваши выпускники». Ва чагъарданий къулбас къадансса ганачIа зий, дуклай ивкIма, га кIулма цучIав акъассар.
Учительтуран дарсру циваньяв чан хьусса чIун дия. Жул ахIвал зия къахьун, учительтурахьхьун воспитательнал ссятру дуллуна ХIажи Сяидовлул. Нагу миннавух даврий бура ахттая махъ. Ттул душ бувкIунни: «Чара бакъасса соб­рание дурча школалий, анаварну нану», — тIий. Лавгра директорнахь цIуххин, ХIажи Сяидович акъая. Гьунттий буххансса пикрилий, най бура душнил собраниялийн. Площадьрайн чурттайх лахълахъиний, ттун ккавккунни Х1ажи Сяидович. Горкомрал хъуниминнащал. Яла га цала къатлул чулухунай гай 9-10 адаминагу увцуну лавгунни. Гьунттий бувхра кабинетравун. Лавай ивзун хIурматрай, на ссихI дукканнин цIувххунни оьрмулия, ласная, оьрчIая гьарзад. Яла увкунни: «Гьу, ккуру рити вилла гурга! » На дахьва кьацI тIитIав, нава лахьхьу цIукъавххуну даврия лавгсса бусан. «Вар, вин мугу хIисав хьурив? Вин къаккаккан, нач къаданьяхха, гайксса арамталгу бувцуну шавай лавгсса» т1ива. Ганал кулпат ПатIиматгу му ч1умал сагъчаннугума бивкIун бур. Мукун уздансса тIуллал заллу ия га.
Цуксса цува чIун дакъа унугу, ас-ламус щяв къабишайва, бивкIулий, буккулий, хъатIуй, кьюртIилий мудан икIайссия, гьарнал чIарав ттарцI куна, ацIайссия.
Жул хъаннил училищалуву зий буссия арула адаминал багьасса хъамитайпа, Дагъусттаннал лайкь хьусса учительница, аькьлулул кьулла хьусса Ахккуева Шуаьнат МахIмудовна. Му Гъумучиял педучилищалул директоргу, хъинну бусравсса учительницагу, инсангу бивкIун бур. ЖучIагу хъинну сийлий буссия. Пенсиялийн бувккун махъ, ганил юбилей, щинчIав кIул хьуннин, ганичIа дуклай бивкIсса Айдаев А.А. ва Шиллаевлун дакIнийн дагьну дия. Учительскаялуву кIиягу бия хъинну машхулну, дакIнихтуну пикри буллай ганин ласунмуния. На махIатталну бивкIра гайннал дак1-мазрал, пикрилул ххуйшиврий, цалва вкусрайгума рязий бакъа, гай бия тIий, пулансса гьарзадраву итххявхсса хъамитайпа буцинну Шуаьнатлунсса сервиз язи дугьан тIий. Ттула уссин Абачарангу, ттучIан Буйнакскалийн увкIсса чIумал, Шуаьнат МахIмудовна инжитсса бавну: «Яр кIа хъинну ххаллилсса, чувнал багьасса хъамитайпарихха», — тIий, яла ххирами нах1у –нац1угу ларсун лавгуна к1аних уруган.
Ци хъунисса давурттив дурнур дагъусттаннал халкьуннал образованиялуву Шиллаевлул цIа варакьрай чирчусса тIисса суалданухьхьунсса жаваб бувс­му­нивугу, га директорсса чIумал дурсса давурттавугу дуссар.
1968 шинал РСФСР-данул ва ДАССР-данул лайкь хьусса учительница Раиса Владимировна Якобсоннул хIарачатрайн бувну тIивтIуссар училищалул музей ва «Красная гвоздика» т1исса гуж­сса клуб. Директорнал ва музейрах хъуннасса аякьагу дайссия.
Дагъусттаннал циняв машгьурсса шаэртал, чичулт, композитортал, аьлимтал жул цIакьсса хъамалъя. Расул ХIамзатов, жул выпускник, чIявуну учIайссия жуч1ан хъамалу. «На хъамаличу акъарача, муданасса студентра ва дазу-зума дакъа ттунма ххирасса дуккаврил идаралул» — куну, чивчуну буссар ганал жучIа. Ширвани Чаллаевлул алвагьсса балайлул чIунил ва музыкалул гюргу тIутIи бувссар цимилвагу Буйнакскаллал «Губернаторнал» къатри. Циняв хьунабакьавурттугу дакIния къадуккансса байраннуя.
Совет Союзрал республикардая жучIангу хъамал бучIайва, жул «Красная гвоздика» гайнначIангу чIявуну лагайссия. Студентътуран дуниял ккаккан дан ссайчIав мяш къашайва директор чил хIукуматирттаягу цикссагу бучIайссия Вьетнамнал поэт, таржумачи Фан Хонг Званг, оьруснал литературалул исследователь, профессор, элмурдал доктор ГЭ БАО Цюан – китайчугума буссия жучIа. Таджикис­ттаннавасса делегациялущалсса хьунабакьаву хъамаритайссарив? Циняв хьунабакьавурттая бусан щаллусса лу чичин аьркинни.
1942 ш. Буйнакскалий бувну бивкIссар 328 битултрал дивизия. Микку Дагъусттаннал миллатир­ттавассагу бивкIссар. 1977 шиная байбивхьуну, «Красная гвоздикалул» лявкъуссар чIявусса ветерантал. 150-миннава бувкIссар 1982 шинал училищалийн. Миннащал увкIссар дивизиялул танисса командир Совет Союзрал Герой, армиялул генерал, Мюхчаншиврул министрнал хъиривчу И.Г. Павловский. Му Шиллаевлул цаланийн увцуна. Училищагу, шагьругу бия ххарил лехлай. Ттун тукунсса инсантурал цашивугу, шадшивугу къаккаркссар. Щалва Дагъусттан бивкIссар жух вичIилий, кумаг буллай. Ветерантал хъямала буллай школардал, дуккаврил идарарттал, гьар кIанай «Уроки мужества и патриотизма» дуллай бия. Жу тай хъинну рязину тIайла бувкссия.
«Красная гвоздика» бивссар герой-шагьрурдайн. Москавлив, Ленинградрайн, Минскалий, Хатыньнайн, Брестрайн, Киеврайн, Новороссийскалийн. Волгоградрай хьунабавкьуссар цIанихсса 13 гвардейский дивизиялул ветерантуращал, ляличIисса асар биян бувна магьлуха лавхьхьусса маршал Чуйковлул ва Павловлул къатлухлу талай бивкIминнал. «Красная гвоздика» бивкIссар хъамалу Олег Кошевойл ниттичIа, арснаясса лугу пишкаш бувссар танил училищалун, чIярусса суратругу.
328 дивизиялул Ветеран, Нина Иванцовал «Молодая гвардиялул» связитскал уссу, чичу Ким Иванцовгу увкIссар жучIан хъамалу, Оьрмулуву бивчIаннин хъамакъаританссар Волгоградрайнсса туристический слет, ххувшаврил 40 шинан хас дурсса. Щаллусса поезд (ацIва вагон) тарихраву цалчин бувкIуна Буйнаскаллал станциялийн, 500 инсан – учительтал ва студентътал директор Г.С. Шиллаев бакIчину бувцуру Волгоградрайн. Балай тIий, къавтIий ца ссят кунна ларгуна чIун. Ххал дарду неххардил бава — Волга. Танил утташиву, куртIшиву, паракьатшиву. Ссурулун биянсса оьттул жартру дуллай, ттупал солдатнал оьттул ятIул дурну най диркIссар тIар дяъвилул ч1умал. Аллагьнал буруччиннав. Гьарца ша бивзсса кIанай бакIрал чIара дацIлай дия. Жул дакIурдил гьулусаншиву къабувчIинссагу икIайххурав?
ЖучIа караматсса ишру чIявуя. Цаму бакъахьурчагу, жул преподавательталгу, клуб «Красная гвоздикалул» членталгу Москавлив Кремлилуву диктор Юрий Левитаннул композициялух вичIи дирхьуну бивкIссар. Му щин булайсса мурадья, ХIажи Сяидовичлул хIурмат къабивкIссания!
Традициялувун дагьсса праздникру дайссар жучIа хъинну гур дуну. «Ниттил кьини», «За честь училища», «КIулшиврул кьини» ва м.ц. Вай гьарзадрал гьану бивз­ма директор ХI.С. Шиллаеври.
Махъва-махъгу цIуххав ттула директорнал уссия, ссия бивзминнахь. Цинявппагу хьхьичIунминнал цIания укун­сса бюххансса махъру чивчунни ттучIан Х1ажи Сяидовичлул уссил Бадавинал душнил ХIабибатлул. «О своем дяде я могу рассказывать бесконечно. Бывают идеальные люди, он один из них. Он идеален во всем. «В человеке все должно быть прекрасно: и лицо, и одежда, и душа, и мысли» Чехова – это о моем дяде. В нем действительно все прекрасно. Я от имени всех племянников говорю, что мы всегда чувствовали и чувствуем его поддержку и заботу. Рядом с ним нам всегда комфортно и тепло. Мне повезло, что после окончания института дядя Гаджи устроил меня к себе на работу. Это самая светлая полоса моей жизни. Меня всегда поражала его простота, скромность, гуманность, настоящее человеколюбие. К каждому человеку он относился, как к большой личности. Каждый работник училища чувствовал его заботу, внимание. Его интересовало все: как живут и питаются студенты, чувствовал за них большую ответственность. Гордостью наполнялось мое сердце, когда слышала от сотрудников: «Руководитель от бога!».
Моя мама всегда говорила: «Хъунав хьун хIайпсса адамина ур!».
Все, у кого проблемы, тянулись к ним. Его супруга Патимат, умница и прекрасный человек, вместе с дядей успокоят, поднимут настроение. Дядя сплачивает всех близких и родных. В людях всегда видит только хорошее. Его сыновья Магомед и Исмаил, достойны своих прекрасных родителей.Мы всегда гордимся своим дядей и просим у Всевышнего здоровья и долголетия ему».
«Щарссанилли чув айсса» тIисса бур халкьуннал учала. Х1ажи Сяидовичлул кулпат ПатIимат хъинну ххаллилсса Х1ажи Сяидович кунасса адиминачIа бакъа къалайкьсса инсанни. Маччанащалгу, архнащалгу хIал бавкьусса, хъинну дакI тIиртIусса, чурххайгу, бакIрайгу цIу бусса хъамитайпар. Ласгу, цу­ппагу мудан пар-пар тIий даркьу­сса янналуву буккайва. «Тайннал ххуйшиву, цачIу бакьаву» — тIун бикIайва халкь. Московский университет лап ххуйну къуртал бувну, цуппагу гьунар ва за кIул хьун гъира бусса буну, ПатIиматлул кIулшиврул даража бюхттулсса дия. Гьарца чулуха шавхьсса, цинявннан бусравсса инсан бия, хъинну инсаннал хIурмат бусса, иман-адабиралсса. Гания цIа дуллалисса акъа ттун къаккавкссар. Отдел пропагандалий зий горкомрай, ПатIиматлул циняв махIаттал байва захIматсса политикалул суаллу хъатлий бивхьуний кунма бувчIин буллай.Цилла уздансса тIуллацIун ва тIабиаьтрацIун га хъинну ххирассар халкьуннан. «Мархлуяр ккиж дизайсса» тIисса учала лап тIайлассар. ХIажи Сяидовичлул ппу МахIаммад-Сяидгу, ганала бутта МахIаммад-ХIажигу махъ нанисса, уздантураясса хъус-кьинилул заллухъру бивкIун бур. ХI.С. жучIа зузисса чIумал, ганахь ихтилат бан учIайва бутта МахIаммад-Сяид. Гайннал къатри жул училищалучIа дия, хъинну бакIрал ххуйсса, симандалий бургъил нур дусса адамина ия. Жул гьунар бусса художникнал рирщусса ганал сурат ккарккукун, «Укунсса ухьунссия жула Идавс­гу» увкуна. ЦIанихсса Сайпулла-ХIажигу цала маччачури учайва Х1ажи Сяидовичлул.ПатIиматлул нинугу кабардиннал уздантурая, князьтураясса диркIун дур, Ппугу Аьвдулманап лакрал уздантураясса революционер ивкIун ур. Ттухь ПатIиматлул бувсуна, гьунар бусса чичу, Пущиннул авладраясса Марьям Ибрагьимова цилва хъинирву бушиву, ганил Аьвдулманаплуя «Звени булат» тIисса лу чивчуну бушиву. Ибрагьим-ХIажи тIисса гайннал цалва тухумраясса адамина Ма­ккалийсса мизитрай хъунаману ивкIсса бусай ПатIиматлул. Туну укунсса уздантурая укун жунма пахрулунсса инсантал къабизан бюхъайссияв?
На мудан цIухлай бикIара Х1ажи Сяидовичлул ва ПатIиматлул цIуллушиврия, оьрчIая. Миннал арс Мах1аммад жучIа зий уссия, «Иман-адабиралсса ттул хIаялул гьайчалий» тIисса балайлул ххару мунан хас бан бучIия. Буттал ва ниттил тарг бусса, дакI хъинсса, паракьатсса, аьркин бакъасса махъ кьацIлива буккан къабайсса, багьайкун цалла давугу дайсса инсан ия. Жул циняв училищалул душругу, щалва шагьрулул душругу телефондалувух оьвтIий, Мах1аммад ххуй излай къатлуву паракьатшиву духларгсса чIумал, Х1ажи Сяидовичлул кулпатрахь дарс дирхьуну дур: «ЦукунчIав цавагу душнихь шилтагъсса, къа­ччан бикIансса махъ учинсса ихтияр дакъассар» куну. Муна вин буттал ас-ламус, инсаншиву!
Ттухь ттулва выпускница Джанболатова Эльмира буслай бия: «Дарбантлив таможнялий зий ур жула ХIажи Сяидовичлул арс МахIаммад. Шагьру махIаттал хьуну бур ва дичлай арцу къаласайсса ци инсанни тIий». Туну намусрай ттангъа къахьунну вардиш хьусса кулпатраву лулттурасса ласу хъуна шайссарив? ЧIивима арс Исмяил Африканаву усса кIулссия. Мунал нитти-буттан Москавлив къатта лавсун бур, ччя-ччяни ялун учIай, гьарца кьини оьвчай, хъинну кумаг бай тIий бусай мудан.
ТалихI бакъарив, цува сагъну унува, цува дакIнихтуну ххирашиву, цалла дурмуниy бюхттул­сса кьимат бишаву, цачIава зий, дуклай бивкIминнал дакIниву мусил мугьру бищаву. ТалихI булун лайкьсса инсаннан, талихI буллуну бур. Давугу бакIуйн дур­ккун дур, оьрчIалгу ххари увну ур. Мури инсаннал чIюлу мурад.
ЦIуллушиву дулуннав, ххирасса Х1ажи Сяидович вихьхьунгу, вил кулпатрахьхьунгу, оьрчIахьхьунгу. Зул щалва тухумрай аргъ дизаннав, ас-ламусрал бюхттулсса зул къатлуву тIайлабацIу, оьрчIал хъяхъаврил чIурду чан къахьуннав, оьрмурду тIутIайх бичиннав, барачат бишиннав, оьрмулул бу­ччин битаннав зугу, зуя бивзмигу.
Мудан виягу, ПатIиматлуягу пахру бусса ПатIимат Фаталиева