ЗахIматрах мякьнасса дакI

Шяраваллавусса аьрщарал заллухъругу хьунни га аьрщарай цалла ялапаршинна дуван бувкIсса инсантал. Миналул халкьуннан цала буттал буттахъал аьрщарал бутIа къабуван, хьхьичIва-хьхьичI, мина ми ялун бувкIми данди бавцIунни. Мунияту аьрщигу гъай къатIий, дукъагьлай, курчIу лирчIун дур, цивппа-цивппалусса аьрщарал заллухъруннаща микку зузи дансса трактор, техника машан ласун бюхълай бакъар.

Аллагьу Тааьланал дунияллийн ляхъан дурсса жинсру аьрщи – щинацIун дархIусса хъанай дур. Бурхха учала «аьрщарава увукун, кIурагу гивунай аяйссар» тIисса. Мунияту духьунссар адаминал инсаннал аьрщарах­сса къулагъасрал ларайшивугу. Вана ца мукунсса, аьрщи ххирану, муния лавайсса мюнпат ласунну къуллугъ буллай оьрму лавгсса хъуначунащал хьунаакьинсса хIалу дагьунни ттун.
Амин Аьбдуллаев
МухIадов ХIажимуси увну ур 1938 шинал Ххалаккиял шяраву. Ванал ппу Аьпас Ххалаккатусса ур, нину – Хъуннащатусса. 1944 шинал Ххалаккиял шяравалу дизан дурну дур ЦIуссалакрал райондалийсса Чачаннал аьрщарайн. Шикку вайннал ТIюхчардал шяраву мина дурну дур.
Мяйжаннугу цIана колхоз – совхозирттал сий дагьсса замана бур. Жула ялун нанисса никирал ва оьрму тракторданий зий лавгсса МухIадов ХIажимусинал бувсмур щала лаласун къавхьуну личIан бюхъай.
На ХIажимусихь цIувхху­ссия: «Вин шяраваллил хозяйствалул чулухуннайсса хIукуматрал ургъил даву цукун дизай?» — куну.
«Цайми кIанттурдай къа­кIулли, амма ва цIусса хIукумат хьуну, 30 шинал мутталий, Дагъусттаннал бакI дургьуминнал жула шяраваллил хозяйство унгу-унгуну лиянну тIий лирунни. Чарий чару къабивтун, ппив дурну гьан дурунни. Жул ЦIуссаккуллал район Совет заманнай республикалий ца яла хьхьичIунмур район дия, гьарцагу ккаккиярттал. Утти вания лирчIун дур бурцIурдил кьуркьу дурсса кьаркьала. ЦIусса хIукуматрал хъуниминнан 30 шин аьркин хьунни аьрщараха къуллугъ бувну, му аьрщи зузи дуван. Аьрщи, каса-касакру бувну, дарчIуну гьан дурунни, мунищала тIивтIунни ххуллурду цайми хIукуматирттайн. Мугу спекулянтътурансса алжан хьунни. Ххилан бивкIунни чил хIукуматирттая ахънилсри ва хъунилсри, цирдагу дукан къашайсса, тIин-тIааьн ба­къасса, зия къахьун дарурттал дуччин дурсса. Дакъа хьунни базардава жучIара ххяххан дурсса, дукан нахIусса помидорду, къалпузру, пастанну ва цаймигу хъунилсри. Колхоз – совхозру лияврищал бухлаган бувунни чIявусса ахъулссаннул, къюмайтIутIул багъру. Шяраваллавусса аьрщарал заллухъругу хьунни га аьрщарай цалла ялапаршинна дуван бувкIсса инсантал. Миналул халкьуннан цала буттал буттахъал аьрщарал бутIа къабуван, хьхьичIва-хьхьичI, мина ми ялун бувкIми данди бавцIунни. Мунияту аьрщигу гъай къатIий, ду­къагьлай, курчIу лирчIун дур, цивппа-цивппалусса аьрщарал заллухъруннаща микку зузи дансса трактор, техника машан ласун бюхълай бакъар. Мугу ца савав хъанай дур аьрщи курчIу личIаврин», — тIий ур ва.
Оьрмулул хъунмур бутIа колхозраву аьрщараха зий гьан бувсса ХIажимусин, хъинну кьутIлай бур уттисса заманалул аьрщарах бургаву. ХIакьину кунна дакIний дур ванан ккашилсса, кьянатсса чIунну, цала тракторданий зузисса цалчинсса шаттирду. Кьянатсса дунугу, дакIру ххарисса, цаяра махъун агьлагьинахьхьун дакIнийхтуну ка тIитIайсса, шинал ахирданий гьарцагу дурсса даврил хIасиллу кка­ккиялун дишайсса ва пахрулий занан бюхъайсса. Дур ванал цаллагу 1973 шинал дуллусса хIурматрал лишан, лайкь хьуну ур «ХьхьичIунсса даврихлу медальданун», дур «Знак почета» орден, значок «Ударник коммунистического труда», мукунна цаймигу бахшишру. Амма, ванахь цIуххирча, яла хъуннамур бахшишну ванан хьунссия та заманнай кунма аьрщарал кьимат гьаз хьурча, жулла аьрщарай, жулва захIматрай дукангу нахIусса, инсантурангу зарал биян къабайсса ахъулссагу, ахънилсригу базардаву дахларча.
ЦIухху-бусу барча, ва кунма пикрилийсса жула дянив цикссагу бухьунссар, аьрщарал кьимат кIулсса, оьрмул-оьрмулухун колхозирттаву зий бивкIсса инсантал. Жувагу дакI дарцIуну бикIанну, гьай, балики, та-дунугу мукунсса чIун дучIантIишиврий, аьрщараха цуксса къуллугъ буврив, муксса барачат махъунмайгу зана шайссар тIун бикIайхха.