Буттал КIанттухсса мякьлил зана увунна

ЦIадурксса хIакин, медициналул элмурдал доктор, Дагъусттаннал медакадемиялул виваллил азардал кафедралул доцент, цалла Ватангу, миллатгу ххирасса хIакьсса патриот, Ххутрал шяравасса Дибиров Дибир Аьбдуллаевич къакIулсса нажагьсса ухьунссар.
Дибир Аьбдуллаевичлул республикалул медициналуву цуксса агьамсса кIану бувгьуссарив чIявучин кIулссар. ЦIана ттул ихтилат лакрахсса ва Лакку билаятрахсса ччаву буттая ирсирай дирсса ванал арс АьвдурахIим Дибировлуятур. ЧIярусса шиннардий Москавуллал азарханалий зий кIанттул хьусса ва бусрав хьусса АьвдурахIим Дибирович, гьарзатгу кьариртун, увкIун ур Лакрал райондалий зун. ХIакьину ва Гъумуксса азарханалул хъунама хIакинни.

— АьвдурахIим Дибирович, хIакьинусса кьининин инава чув, ссаха зий ивкIссарав бусарча ччива.
— 1985 шинал на къуртал був­ссар Дагъусттаннал медициналул институт. Му къуртал байхту зун тIайла увкссара Чачаннавун. Мукьра шинай зий ивкIссара Гудермеслив райондалул хирургну. 1990 шинал Москавлив лавгра. 1992 шинал диссертациягу дурурччуну, 1994 шинал миккува – Пироговлул цIанийсса кIилчинмур МОЛГМИ-луву (цIана РГМУ – Российский государственный медицинский университет) увхссара докторантуралувун.
1995 шинал ттул каялувчи, РАН-лул ва РАМН-лул академик В.С. Савельевлул увцунна на шиккува Пироговлул цIанийсса 1-мур Москавуллал азарханалий зун. 2007 шинайннин зий уссияв В.С. Савельевлул академический группалуву хъунама элмийсса зузалал къуллугърай. Микку зий унува архIала дарс дихьлай уссияв РГМУ-ву факультетрал хирургиялул кафедралий. КIицI лавгсса азарханалий хирургну зузисса шиннардий на выездной ангиохирургнугу ивкIссара. Ттунма хъунмасса талихI хьушиврун ккалли бара машгьурсса аьлимтал – профессор Е.Г. Яблоковлущал (аьпа баннав цал), цIадурксса А.О. Вирганскийщал, цIанихсса хирург В.А. Петуховлущал зун нясив баву. Нара дарс дирхьуминнавагу бувккунни аьлимтал-профессор М.Р. Кузнецов, С.В. Лисин, ва м.ц.
— Кьунияхъайсса шинну Москавливгу дурну, ссал увцура ина хIакьину Лакку билаятрайн?
— ХьхьичIва-хьхьичI буттал кIанттухсса мякьлил. Дагъусттаннал цIуллу-сагъшиву дуруччаврил цIусса министр, ттулагу хъинсса дус Танка Ибрагьимович Ибрагьимовлул Аьрасатнал шагьрурдай зузисса Дагъусттаннаясса хIакинтурайн оьвчаву дуркун, миналийн кIурабавну зузияра, Дагъусттаннай медицина хьхьичIуннай дан ишла дувара зулла кIулшивуртту тIий, на му оьвчаву ччяни кьамул дав.
— Буттал вил оьрмулуву цуксса агьамсса кIану бувгьуссар? Мунал цIанил вин гьар кIанай бигьану ххуллу тIитIайхьунссия.
— Мяйжаннугу, бутта ттун гьарица ишираву — дуккавриву, давриву эбратну хьуссар. Бутта ия хIакьсса учитель, инсаннах ччаву дусса, дакI цIуцIисса ва цаярасса тIалавшинна хъунна­сса. Ялагу учин ччива, буттал ляличIирасса ччаву дия миллатрах, Лакку кIанттух. ТачIавгу хьхьара къадайва буттал улклущалсса дахIаву. Ва чялишну гьуртту шайва миллатрал ишир­ттавух. Жяматрал иширттавух хIала икIайну тIий, шяраваллил халкьуннал ванайн «Ххутрал вождь» учайва. Ттун ялу-ялун хъиннува асар хъанай бур буттал ттулва оьрмулуву цуксса агьамсса кIану бувгьуссарив. Буттал кIива яла бусравми пишарду язи бувгьуну бур. ХIакин хьуннин цал учительну ивкIссар. Махъ увхссар Дагъусттаннал медициналул институтравун. Му къуртал бувну махъ, Гъумук санэпидстанциялул хъунама хIакиннугу зий ивкIун, яла Москавлив аспирантуралувун увхссар. Москавлив кIулшивуртту куртI дансса ва къуллугърал гьаз хьунсса шартIру ххишаласса дунугу, Дагъусттаннайн зана хьуссар. Танийсса ректорнал тавакъю бувну бия республикалул кадрарду хIадур бан занахьу куну.
Та чIумал нагу, преподавательнал оьрчI уну тIий, ЯтIул дипломиращал институт къуртал бувну бунува, зун тIайла увкссара Чачаннавун, преподавательтурал цалва оьрчIру гъанний, бигьаний битлай бур къаучин.
— Ци учинна Гъумуксса азарханалул тагьардания, оборудованиялул дузалшиннарая, зузалтрая? Ттизаманнул техникалул дузалсса, ххуйсса шартIру дусса Москавуллал азарханалий зий аьдатсса вин райондалий зун захIматну бакъарив?
— На хьхьичIва чIявуну ивссара буттащал Гъумуксса азарханалийн, кIа Хьурив, Къалалий бусса чIумал. КIа буссия Да­гъусттаннай ца яла хьхьичIунми азарханардавух. КIикку зий бикIайва лавайсса даражалул пишакартал. Щаллагу республикалиясса къашайшалт бучIайссия Гъумукун. ХIакьинусса азархана бур хьхьичIрасса райком партиялул къатраву. Вай дур больницалун куну къадурсса къумасса къатри. Дакъар канализация, санузел, щин.
Нузкьунттавух духлай да­къар каталкарду. Рентген-кабинет башттанма оьккисса тагьарданий бур. Шивусса аппаратура мукссара духсса дурхха, рентген-излучениялия мюхчаншиву дакъар, зузалтран бучIиссаннуяр ххишаласса радиация хъанай дур. Операция бансса ва бувну махъ уттубишин бансса къулайсса палатарду бакъар. Амма зузалт бур ххуйну цалла даву кIулсса, ххишала бакъа хъунмасса захIмат бихьлахьисса. ХIакинтал биялну бакъашиврийн бувну, вайннайн хъунмасса гуж багьлай бур. Бавкьусса, ххуйсса коллектив бур. Агьали медициналул кумаг баврия рязи бакъасса кIанттурду бухьурчагума, му зузалтрая бакъарча, цайми затирттая хъар хъанахъисса ишри ягу СМИ-рдал хIакинтурал даврин тIайла бакъасса кьимат бишлашаврийн бувнур.
Ттуятува тIурчарив, на цукунсса духьурчагу шартIирдай зий аьдатссара. Ттул захIматрал ххуллугу Гудермеслив райондалул азарханалийри байбивхьусса. Гъумуксса азарханалийгу, шартIру дакъанугу, ттун зун захIматну бакъар. Шикку ттун рахIатшиву дур. Ялу-ялун шартIругу хъананссар. Май зурул 4-нний жучIа буссия ДР-лул ХIукуматрал Председатель Мухтар Меджидов ва ДР-лул цIуллу-сагъшиву дуруччаврил министр Танка Ибрагьимов бакIчисса ДР-лул ХIукуматрал комиссия. Райондалий цIуллу-сагъшиву дуруччаврил тагьарданун кьимат бишлай, миннал кIицI лавгунни райондалул азарханалул давриву хьхьичIунмай хъит кусса кIанттурду. Тапшур бунни цIусса больницалул къатри шинал ахирданийннин къуртал дан, мунин аьркин дагьлагьисса арцугу итадаркьунни. Умуд бур ялунчIин жучIава аьркинмунил дузалсса цIусса больница зунссар тIисса. Бюхъай Гъумуксса больницалия европанал даражалийсса лавай­сса профессионалшиврул медициналул центр хьун. ХIарачат банну жагьилсса кадрарду хIадур бан.
Райондалул азархана бакъассагу, бан аьркинну бур мукунма участковый больницардугу. Масала, ВицIхъав аьркинни ттизаманнул клиникалул ва диагностикалул центр. Бан багьлай бур цIусса РАП-ру, врачебный амбулаторияртту. Ялагу чIявусса жулва агьлу бур къутаннай яхьуну. Миннан аьркинсса медициналул чулухасса кумаг бакъар. Бабаюртуллал, Новостройрал азарханалийн кьамул бувара тIий миннатру буллан багьлай бур. Жу, 9 инсанная хьусса хIакинтурал бригада, лавгру къутаннайн рентген-оборудование дусса машиналущал. Му ца аьрххилий жу 500 инсаннал цIуллу-сагъшиву ххал дарду. ЧIявусса масъалартту ялун ливчунни. Бабаюртлив зий уссар жула фельдшер чачан оьрчI Илияс Буруев. Ца танал хъачIунттай дарцIуну дур къутаннай ялапар хъанахъисса жулва халкьуннан медициналул кумаг баву.
Гьай-гьай, ци хIарачат булларчагу, мунай хъуннасса гьиву дур. Жу пикри барду, ва цIана кунмасса бригадарду, амма чансса хIакинтуращал, ччя-ччяни гьан буллан тихун. Цалсса Бабаюртуллал ва Новостройрал азарханардал хъуними хIакинтурахь тавакъю барду къутаннайсса жула халкь цачIава кьамул бувара куну.
Ремонт дуллай буру цIана зузими больницалул къатралгу. Му дангу жун Минздраврал аьркинсса арцу итадаркьунни.
Цаппара инсантурал цалва чулухагу кумаг бунни. Масала, Гьарун Оьмаровлул цалва чулуха буллунни 4 комплект сантехникалул. Мукунсса кумаггу жун ххуйну бучIи ляхълай бур. ЦIуми къатравун букканнин, даву дацIан къаритан шиккугу ремонт чара бакъа аьркинну дия. ХIакьину жуща жуйнма багьайсса ччимур операция бан хъанай бур ва азарханалийгу.
— Ссаяту дайдишав вилла цалчинсса зузи кьини? Цукун кьамул увра коллективрал?
— Цалчинсса зузи кьини дайдишав къашайшалтрах уругаврия. Коллективрал кьамул унна хъинну ххарину. Миннал ттуятурасса рязишиву ттун ялу-ялун хъиннура асар хъанай дур.
Кьамул ував нава оьвкуну увкIсса кIия цIусса специалист. Ца Москавлив хъунмасса 15-мур шагьрулул азарханалул гьанулийсса РГМУ-рал кафедралий ординатура къуртал бувсса врач-невропатолог Саида Минкаилова. Ва ччяни ххира хьунни пациентътуран. Укунсса хIакин хъинну аьркинну ия жун, цанчирча райондалий чIявусса бур невропатология дусса къашайшалт.
КIилчинмургу – чIярусса шиннардий Аьрасатнал шагьрурдай зий бивкIсса акушер-гинеколог Рашидат ХIусманова.
— Сайки 30 шинал лажиндарайсса медициналул практикалуву яла захIматмур ва яла ххаримур кьинирду цуми дия?
— ЗахIматсса кьинирду чIярусса дия. Медициналул ххуллийсса гьарица дайдихьу, цIушинна захIматсса дикIай. Чансса къавхьунни ттущава инсаннан кумаг буван бювхъусса ххарисса лахIзардугу.
— Ци учин ччива райондалул агьалинахь?
— Гъази-Гъумучиял цIа-кьини бюхттулсса чIумал яхьуну диркIсса жула буттал буттахъая нанисса культуралул аьдатру дуруччин аьркинмиру жура. Танийсса жулла культура Дянивмур Европанал, Гъанмур Машрикьуллал культуралучIан гъанссия. Жува мува даражалийн бучIан аьркинссару. Жулла культура чIалан аьркинссар цимурцаннуву.
Гъумучиял жяматрал ччюрклин ва канализациялун чаран лявкъуну ччива. Щаллагу дунияллий инсаннал культуралул ца лишанну хъанахъиссар чапалшивурттан чаран лякъаву.
— Ттиния тихуннайсса планну цукунсса дур?
— Дуллан дакIниймуния на нукIувагу бусав.
КутIану учин, цIусса медициналул идарартту баву, кадрарду хIадур баву, ттизаманнул медициналул стандартирттайн бучIаву. Гьамин, Гъумучи – медициналул ттиркьюкьилийн кIурабаен баву.
— ТIайлабацIу баннав, АьвдурахIим Дибирович. Ина дуллалимуницIун, вин дакIниймуницIун Занналгу кабакьиннав!
— Барчаллагь.
Ихтилат бувссар Андриана Аьбдуллаевал