Халкьуннал вихшалагу, мурадругу буруччинмур буллай буру

sds_4Дагъусттан Республикалул Халкьуннал Мажлисрал миллатирттал дянивсса арардал, жяматийсса иширттал ва диндалул сакиншиннардал Комитетрал щаллу бувайссар жулла обществалул личIи-личIисса тагьарданул масъалартту ва суаллу. ХIукуматрал ца яла агьамсса къуллугърал дурсса ва дуллалисса давурттая, хьусса хьхьичIуннайшивурттая ва щаллу хьуну ччисса масъаларттая бусласисса ихтилат хьунни жул ва Комитетрал председатель, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал депутат Давдиев Камил МахIаммадовичлущал.

ХьхьичIва-хьхьичI низам дурурччуну къуццу буллан багьлай бур. ЦIудуккан дан багьлай бур жулва буттал буттахъачIа куннал кув бувгьуну, кьини дуркни цаннал чIарав ца бацIлай бивкIсса аьвзалзаманнул аьдатру.

— Камил МахIаммадович, ина Халкьуннал Мажлисрал депутатну увчIуну мадарасса хIал хьуну бур. Буси, цукссава агьамсса кIану бугьлагьиссар парламентрал Дагъусттаннал оьрмулуву?
— Халкьуннал Мажлис – Дагъусттан Республикалул хIукуматрал законодательствалул яла лахъмур органни. Миву кьамул дайссар законну, ва кьамул дурну, цIакь дурминнуву дахханашивуртту дувайссар. Ва бакъасса, Халкьуннал Мажлис миллатру гьарзасса щалвагу Дагъусттаннал халкьуннал мурадру буручлачисса ихтиварсса органни.
Ттул пикрилий, Халкьуннал Мажлисрал Дагъусттаннал оьрмулуву бугьлагьисса кIану агьамссар, ванил сий лахъссар. Ххи банна парламентрал агьамшиврул даражагу цалнияр цал лахъ хъанай бушиву. Махъппурттуву шикку хIукуматрал сипталий щаллу хьуну ччисса чIявусса масъалартту ххалбивгьуссар. Халкьуннал Мажлисрал кьинилул повесткалийсса хьхьичIххуттай Дагъусттаннал ва дагъусттанлувтурал масъаларттур бусса.
Жул даврих, аьмну щалва парламентрах, массовый информациялул дуллалисса къулагъасралва бусласиссар жяматрал оьрмулуву Халкьуннал Мажлисрал цуксса, ци даражалул кIану бугьлагьиссарив. Депутатътурал цалла давриву законотворчествалул суаллу бакъасса, ххалбигьайссар жулла обществалувун хъунмасса аваза бувтсса, щалва билаятрайн асар хьусса суаллугу. Масалдаран буцинна, ва ларгсса шинал жула дагъусттанлув Р. МирзаевлуцIун бавхIуну ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал чулуха бувсса Тавакъю. Ягу Халкьуннал Мажлисрал 2018 шинал хьунтIисса гъинтнил ЧIаважагьилтурал Олимпий тIуркIурду Дагъусттаннай бувну ччива тIисса Тавакъю.
— Вил пикрилий, ци бувну хъинссар республикалул сий лахъ даншиврул, тIутIайх дичин даншиврул?
— ХьхьичIва-хьхьичI низам дурурччуну къуццу буллан багьлай бур. ЦIудуккан дан багьлай бур жулва буттал буттахъачIа куннал кув бувгьуну, кьини дуркни цаннал чIарав ца бацIлай бивкIсса аьвзалзаманнул аьдатру. ХIакьину ччя-ччяни тикрал хъанахъисса «толерантность» тIисса махъ дагъусттаннал аьдатирттал гьанулул махъ бивкIссар. Мичча лярхъуну дур чIявумиллатру яхъанаыхъисса «зунттал билаятрал» нахIу-хIаласса арардугу, цаннал цанначIансса хIурматгу, бусравшивугу, ца заккана хьуну оьрмурду бутаврил тагьаргу. Ми аьдатру сававну, цаннал ца бурувччуну чIярусса ттуршукурдал мутталий ялапар хьуну бур жулва магьирлугъралгу, аьдат-эбадатиртталгу авадансса миллатру. Цуксса хIайпнугу, къабювхъунни жущара миннул дачIиссарагу жула ялун нанисса никирайн диян дан, миннайн тапшур дан. Амма уттигу къачIалссар мунил ялув зун, итххявхсса гъалатI тIайла бан. Гьай-гьай, къамукъурттийнуча, хIасил ихтилатирттая, мукъурттиягу зарал бакъассар, давурттайну, иширттайну къуццу буллай – низамрал хIурмат бувну, коррупциялул иширттайн къарши бувккун, мукунсса ишру дащуй бихьлахьаврийну. Ихтилатру давурттайн кIура баллан аьркинссар.
— Жулва оьрмулуву исламрал ци кIанур бугьан аьркинсса?
— Исламрал хIакьинусса кьини ва жулва оьрмулуву бувгьуну бур хъинну хъунмасса, агьамсса кIану. Масалдаран, Аьрасатнаву ца яла хьхьичIуннай ларгссаннун хIисавссар Дагъусттаннайсса диндалул сакиншиннарал система, исламрал вузирдая байбивхьуну, мизитирттачIасса школардайн бияннин. Дагъусттаннай бур 13 исламрал вуз ва 76 мадраса. Аьрасатнал Федерациялийсса исламрал кIулшивуртту дулаврил идарардал 75% жучIава бур. Билаятрайсса исламрал кIулшивуртту дулаврил идарарттал итабавкьусса выпускниктурал 80% бур дагъусттаннал диндалул кIулшивуртту дулайсса идарардал выпускниктал.
Дагъусттаннай исламрал хъунмур мяъна халкь, хаснува жагьилтал, тарбия бавривур дусса. Исламрал дур инсаннаву иман цIакь дуллай. Билаятрай хIукуматирттал иширттая дин архнугу, Аллагьнайн вихсса, диндалул халкьуннахун гьар кьинисса оьрмулуву ва хIукуматрал буржру буруччавриву цукIуй ахчинсса, ххааххансса акъассар.

Жул даврил ца яла агьаммур тарап хъанай дур миллатирттал дяниву питнарду хьун къабитаву. Жу гьуртту шайссару Дагъусттаннай хьусса питнардавух, бувчIу-къабувчIурду хьусса иширттавух бакъасса, мунил кьатIув хьусса иширттавухгу.

Амма, цуксса хIайпнугу, хIакьину жагьилтураву чансса бакъар диндалул мяъна-мурад бувчIиннинмагу къабавцIуну, анавар бувккун, чил маз лавсун къуццу буллалиссагу. Шиччар хъанахъисса гьарцагу оьккимунил дайдихьурду-экстремизм, жаза бавуртту, арцу тIалав дуллалавуртту, террор. ХIукумат ва исламрал институтру ца хьуну жагьилмур никирал тарбиялул ялув зун багьлай бур, оьнува масъала ягин хьуннин.
Уттигъанну жулла республикалийн увкIун уссия бусурман умматраву махъ нанисса динчи, Щалла дунияллул бусурманнал аьлимтурал союзрал ген.секретарь, щайх Аьли МухIиддин аль Карадаги. Бусурманнал аьлимтураву хъинну сийлийсса аьлимчунал жулла республикалийнсса аьрххилул мяъна хъуннассар. Ца жулла республикалийсса бусурманнал дяниву бакъасса, щалвагу Аьрасатнавусса бусурманнан кIулну бикIан доктор аль Карадагинал кьамул бувсса фетвалул (хIукмулул) баян бувссар Дагъусттан исламрал ва дакьаврил кIану бушиву. Шикку дингу цIакьлин дургьуну питнарду, дяъвирду буллансса сававрду дакъашиву. Хъунмасса умуд бишин ччай бур ва иширая тихунмай республикалийсса бусурман халкь бакIрай бацIантIишиврийн, куннащал кув бавкьуну, нахIуну яхъанантIишиврийн.
Республика низамрайн дуцаву ва шикку паракьатсса оьрму чIа тIий бур ца жулва халкь бакъасса, аьмну щалла дунияллийсса бусурманнал умматгу.
— Вил каялувшиврулу бур Халкьуннал Мажлисрал миллатирттал дянивсса арардал, жяматийсса иширтталсса ва диндалул сакиншиннардалсса байсса Комитет. Буси зуйнна дагьайсса, зулла жаваблувшиврулусса даврия.
— На каялувшиву дуллалисса миллатирттал дянивсса арардал, жяматийсса иширттал ва диндалул сакиншиннардал Комитетрал щаллу дувайссар ва республикалул Халкьуннал Мажлисрал даражалийн дуцайссар гражданский обществалул институтирттащал дархIусса, законотворчествалул давривун жяматийсса ва диндалул сакиншиннарду кIункIу дуллалисса ва цаймигу укунсса масъаларттацIун дархIусса давурттив. Жул комитетрал ххалдиргьуну, ДР-лул Халкьуннал Мажлисрал хьхьичIун ларсъссар «Об утверждении республиканской целевой программы «Развитие национальных отношений в Республике Дагестан на 2011-2015 годы», «Об Общественной палате Республики Дагестан», «О совести, свободе вероисповедания и религиозных организациях», «О вопросах проведения публичных мероприятий» ва цайми-цаймигу Законну.
Граждан общество хIасул даву мурадрай, хIакьину жяматийсса оьрмулуву хъунмасса кIану буллуну бур коммерциялул дакъасса сакиншиннардахьхьун. Халкьуннал Мажлисрал кьамул дурссар «О взаимодействии органов государственной власти с НКО (некоммерческие организации)» ва «О видах деятельности некоммерческих организаций в Республике Дагестан для признания их социально ориентированными» тIисса Законну.
Жул даврил ца яла агьаммур тарап хъанай дур миллатирттал дяниву питнарду хьун къабитаву ва мониторинг кьамул баву. Жу гьуртту шайссару Дагъусттаннай хьусса питнардавух, бувчIу-къабувчIурду хьусса иширттавух бакъасса, мунил кьатIув хьусса иширттавухгу.
Законодательствалул даву бюхъайссаксса гьарта-гьарзану ккаккан даншиврул Халкьуннал Мажлисрал батIавурттай гьуртту шайссар ккаккан дурсса халкьуннал сияхI. Укунмасса халкьуннангу парламентрал дуллалисса давурттая информация бикIаншиврул хIасул дурну дуссар хасъсса механизмру, чIун-чIумуй цIубайссар Халкьуннал Мажлисрал сайт.  ХIукуматрал институтирттал ва обществалул дянивсса вихшаласса арарду цIакь даву мурадрай Халкьуннал Мажлисрал ва ДР-лул Жяматийсса палаталул дяниву Икьрал кьамул дурну дуссар. Вай гьарзат хьхьичIва-хьхьичI жул комитетрал жаваблувшиврулу дуллалисса давурттур.

ХIадур бувссар З.АьбдурахIмановал