Яла бюхттулмур бахшиш – Ххувшаврищал зана шаву

pz_18Нажагьсса бакъа бакъахьун­ссар жула лакрал мюрщи щархъаву кулпатру 70 шинал хьхьичI дяъвилул щавщи къавщу­сса, захIматсса дяъвилул шинну асар къахьунну чIарах дурксса.

Залму АьбдурахIманова
Немецнащалсса дяъви байбишиннинма ярагъ канил бувгьусса, янсаврал кьанкь рирщусса Парамазов Ситтикь Сяидлул арс увну ур Гъумук 1920 шинал заргалнал кулпатраву. ЧIивину уна буттая лахьлай заргалнал сянат канилух дурксса диркIнугу, Гъумук 8 классгу къуртал бувну, Ситтикь МахIачкъалалив техникумравун увххун ур техник-мотористнал пиша ласун. Техникум къуртал бувсса 1939 шинал Ситтикь аьрали бурж лахъан Совет аьралуннавун увцуну ур. Дахьа аьрали магьирлугъращал кIул хъанахъисса Си­ттикь усса полк, жула хIукуматрал ва монголнал аьралуннавух, Китайнал дазуйн тIайла бувккун бур. Шикку Г.К.Жуковлул каялувшиннаралу 1939 шинал августрал 31-нний Халхин-Гол тIисса неххай японнал аьралуннащал хъунна­сса талатаву хьуну дур. Шанма гьантлий най диркIсса талатавриву ахиргу японнал аьралуннал ярагъ щяв бивхьуну бур. Аьрали бурж лахъан бувцусса жагьилсса саллатIтуран ва талатаву «боевое крещение» хьуну дур.
Халхин-Голлай хьусса талатаврия махъ Ситтикь Октябрьский революциялул чIумала цIаларгсса Балтийский флотрал 8-сса хьхьирил бригадалувун увтун ур стрелокну. Дахьва кIанттул хьусса-къавхьусса ппурттуву ванах ца ялагу «бахшиш» ялугьий диркIун дур. 1939 шинал ноябрьданул 30-нний байбивхьуну бур Совет Союзрал ва Финляндиянал дянивсса дяъви.
Декабрьданул 15-нний присягагу кьамул бувну, аьралуннал командованиялул Ситтикь усса бригада фронтрайн тIайла був­ккун бур. Талатавурттал хьхьичI гьантрайва вайннал эсминец пIякь учин бувну, чIявусса моряктал кув ливтIуну, кув хьхьиривун бювкьун ятIа-тIар бакъа бакъа хьуну бур. Аллагьнал цIимилий, Ситтикьлуйн щаву дирну, госпитальданийн агьну ур. ЩавулуцIун контузиягу хьуну дуна Ситтикьлул ас-ламусрал кьамул бувну бакъар хъунмасса хIаллай цIуцIи шаний лахъи лаган. Хъин хъанан ккаккан дурсса чIумухгу къаурувгун, махъунай аьралуннавун зана хьуну ур.
1940 шинал майрай Ситтикь 124-сса инженерный батальондалувун увтун ур сапернал къуллугърайн. Шикку уна байбивхьуну бур Хъунмасса Буттал КIанттул цIанийсса дяъвигу. Душманнал ца яла гужгу, зидгу, оьшивугу дусса рищавуртту хьуну дур Балтийский флотрайх, Прибалтиканал ва Баргъбу­ккавал Пруссиянал аьрщарайх. Ссуттилнин Совет хIукумат канихьхьун ласунсса мурадращал ххявхсса фашистътурал яла гужну хIадур бувсса аьрал, жами кунма, гьарзад хьхьичI даркьуну, кьювчуну най бивкIун бур. Муна му ппурттуву душманнал аьралуннал буцири гуж байщун бан хIарачат буллай бивкIминнавух Ситтикьгу ивкIун ур. Ва бивкIун бур, аьрщи-ссав, хьхьири хIала бувхсса, тIайланмасса дужагь. Ва дужагьрал цIараву бух бан къавхьусса Балтийский флотрал Военно-воздушный гужирдал 1941 шинал августрай цалчинсса цала ттупал цIу Берлиннайн итадаркьуну дур. Ситтикь гьурттусса цания ца къизгъинсса талатавриву жулва флотрал жамирдаща бювхъуну бур Таллинная Крондштатрайн Ханко тIисса хьхьирил аьрали база бизан бувну, душманная буруччин. Ва талатавриву Парамазов Ситтикь 1942 шинал февральданий лайкь хьуну ур аьрали каялувшиннарал чулухасса наградалун.
Мукуна Ситтикь гьуртту хьуну ур Ленинград блокадалува буккан буллалисса тарихрал иширавух. Гьуртту хьуну ур Выборгуллал ва Моонзуйдскаллал операциярттавухгу.
1945 шинал Ситтикь усса 22-сса гвардейский стрелковый дивизия гьуртту хьуну бур ца яла гужсса 9-сса Немецнал аьрал ххит бувсса Варшавуллал ва Познанскаллал талатавриву. Ва талатавриву жула аьралуннал Польшанал хъуншагьру Варшава канихьхьун лавсун бур.
Дяъвилул махъра-махъсса кьинигу Ситтикьлул хьунадаркьуну дур душманнал бакI диркIсса Берлиннай.
Шавайн, ххирасса буттал шяравун Гъумукун, Ситтикь зана хьуну ур хъазам бувцIусса орден-медаллащал, чIивима сержантнал чиннаву, 1946 шинал майрай. Дяъви къуртал хьуну мукьах Ситтикьлун дуллуну дур Ххувшаврил юбилейрдайнсса медаллу ва личIи-личIисса барчаллагьрал чагъарду. Хъазамрайсса гьарца медаль-орден лайкьсса, бюх­ттулсса диркIнугу, Ситтикьлун яла багьа бищун къашаймур награда Ххувшаврищал сагъ-саламатну шавай зана шаву диркIун дур.