Ккулла щайсса ниттил къюкIлийнни

imag_8Ларгсса нюжмардий Дагъусттаннайн бувкIун бия Астраханнаясса делегация — Аьрасатнал Солдатътурал ниттихъал комитетрал Астраханналмур региондалул отделениялул вакилтал. Дагъусттаннайн ми бувкIун бия «Матери России за мир без войн, террора и агрессии» акциялул лагрулуву.
Аьрасатнал Солдатътурал ниттихъал комитетрал Астраханнал региондалулмур отделениялул сипталийну дуллалисса ва акция ваниннин хьуну дия Чачаннавугу.

Дагъусттаннайн бувкIсса делегациялуву хъунмурчIин бия Дагъусттаннай ва Чачаннаву ливтIусса аьралитурал ниттихъул ва гъан-маччами. КIива-шанма гьантлул дянив республикалий му делегация хIалану хьунни цаппарасса мероприятияртту. Миннувух хьхьичIунсса гьурттушинна дунни Каспийскаллал ЦБС-лул директор, Каспийскаллал Солдатътурал ниттихъал комитетрал ва шагьрулул Хъаннил союзрал председатель МахIаммадова Таиса Билаловналгу.

Бадрижамал Аьлиева
Сентябрьданул 11-нний Таиса Билаловнащал Астраханнал делегация лавгунни Буйнакск шагьрулийн. Микку хъамал бивунни 136-мур аьрали часттьравун, дирхьунни тIутIив ливтIусса аьралитурансса гьайкалданучIа. Хъирив шагьрулул администрациялуву хьунни хъамал хьунабакьлакьисса батIаву. Мунил ахирданий Астраханнаясса хъамаллуран хъамакъабитулун буллунни Булач ХIажиевлул луттирду, хъамаллуралгу цалва чулуха пишкаш бунни луттирду.
Буйнакскалия зана хьуну махъ Астраханнаясса делегация бувкIунни Каспийскалийн. Каспийскаллал шагьрулул администрация, общественность ва Астраханнаясса хъамал цал лавгунни 2002 шинал 9-мур майрай пIякьучаву дурсса, хъирив 1996 шинал 16-мур ноябрьданий пограничниктурал къатта пIякь учин бувсса кIанай дацIан дурсса гьайкаллачIа тIутIив дишин. Микку махъ лахълай, Каспийск шагьрулул администрациялул бакIчи ХIури Пирсаидовал дакIнийн бивчунни ми терактирдаву ливтIуцири ва щавурду дирцири.
— Циксса шинну гьарчагу, вай ишру хъамабитан къашайссар. Яла-яла кьутIлай бур пограничниктурал къатта пIякь учин бувми уттигу къалякъаву. Вай хъанахъиссар Заннайн къаршисса преступленияртту. Закондалиймур танмихIрая мурахас хьун бюхъарчагу, яла Хъунмур дивандалия лихъан къабюхъантIиссар миннаща.
ХIакьину тIурча Украиннаву лешлай дакъар цIу. Муку-мукунсса ишру къахъанан, жува, ниттихъул, буржлувссару жулва оьрчIру тIайласса ххуллийн буккан буллан, — увкунни ХIури МахIаммадовнал.
ПIякьучавуртту хьусса кIива­гу кIанай ливтIуминнал аьпалун минутIрайсса пахъ багьунни.
Хъирив Каспийскаллал шагьрулул Хъунмур библиотекалуву хьунни «Матери России за мир без войн, террора и агрессии» цIанилусса «ккуркки стол». Ва батIаву хас дурну дия Дагъусттан 1999 шинал ххявхсса къачагътурацIа марцI бувну 15 шин шаврин, Дагъусттаннал халкьуннал Цашиврул кьинилун. Библиотекалул гостинаялувун бу­ххайхтува чIалай бия Таиса Билаловнал ва ванил каялувшиннаралу зузиминнал биялсса захIмат бувшиву ва батIаврийн хIадур хъанай. Зал хIадур бувну бия ва батIаврин хасну. ЧIирайн лархъун дия личIи-личIисса чичрурду, дурккуманал дакIниву личIансса. Яла-яла итталун дагьлай ва асар биян буллай бия шаэр Фазу Аьлиевал «Где бы ни стреляли, пуля попадет в сердце матери» тIисса мукъурттил. Ми махъру ва батIаврил эпиграфнугу лавсун бия сакиншинначитурал. Хъамаллурал хьхьичI гьарца столданий бивхьуну бия лавхъсса майлул чирахъру.
БатIаву хъинну усттарну дачин дурну бия жулва лакку душ, ЦБС-лул директорнал хъиривчу Зугьра Аьбдуллаева. Ванил асар хьунну бувсунни Каспийскалий хьуми терактирдаягу, 1999-ку шиналсса дяъвилул иширттаягу, Бесланнал трагедиялиягу, Расул ХIамзатовлул творчествалиягу. Мукун, ва батIаву хьунни цимивагу иширан хас дур­сса.
Ва батIаврий махъру лавхъунни ва даврил сакиншинначи Таиса МахIаммадовал, Астраханнал делегациялул каялувчи, полковник Анатолий Салиннул, ДР-лул Солдатътурал ниттихъал комитетрал председатель Зульфия МахIаммадовал, 1999 шиналсса дяъвилул иширттавух ЦIуссалакрал райондалий гьурттуну ивкIсса ополченец, ТIюхчардал шяравасса каспийчанин Насир Бурчакьовлул, Каспийскаллал шагьрулул Хъунисриннал советрал председатель Муса Абачараевлул, Каспийскаллал шагьрулул генерал Оьмаровлул цIанийсса 6-мур школалул директор Мадина Оьмаровал, Расул ХIамзатовлул цIанийсса жяматийсса фондрал вице-президент ХIабибат Аьзизовал, шаэр, журналист ПатIимат Аледзиевал ва цайминнал. Ихтилатругу чIявуми бия Аьрасатнал ва Дагъусттаннал тарихрал пашмансса цIансса лажинтруну хьусса иширттаясса, ми тикрал хьун цукунчIав битан къабучIишивриясса, ххишала мукунсса ишру къахьуншиврул, цIана Украиннаву кунма, уссурвалсса миллатрал инсантал куннал кув къалитIланшиврул цашиву, дусшиву дуруччин аьркиншивриясса, махъа нанисса ник тIайлану тарбия дуллан аьркиншивриясса.
БатIаву дачин дурсса Зугьра ХIажиевнал хъинну бюхханну, асар хьунну бувсунни 1999 шинал сентябрьданул 5-нний боевиктал ЦIуссалаккуй ТIюхчардал шяраву милицалтрал отделениялул къат­райн ххявхсса иширая. АцIния мяйя милица, анжагъ автоматру канихь бусса, къарши увккун ур бакIрая ччаннайн бияннин ярагъуннил балгусса боевиктурайн. Милицалтрал кьюкьлул командирнугу ивкIун ур лейтенант АхIмад Давдиев. Мунаща ва мунал гьалмахтураща бюхълай бивкIун бур лабикIан. Шяраваллил инсантал АхIмадлухь тIийгу бивкIун бур, граждан яннагу ларххун, цала дустуращал махъунай хьу, лаикIу тIий. Амма АхIмад ма­хъунай шайминнавасса къаивкIун ур. «Ттулва дустал нигьачIавриву бунува, цукунна на лаикIайсса?» — куну шяраваллил инсантурахь, миннахь цалва-цалва къатрава кьатIув мабуклардигу куну, АхIмад цала дустуращал лавгун ур милицанал отделениялул къатрачIан, мунил лагма рургьусса душманнал къин­ттуллухун. Мунал най дуна душманнайн цIу итадаркьуну дур. Му ппурттувугу мунаща лаикIан, цалва оьрму ххассал буван хъанай бивкIун бур, блокпострачIансса ххуллу тархъанна бивкIун бур. Амма цалвамур автоматраву махъра-махъсса патрон къуртал хьуннин биялсса боевикталгу кьатI бувну, автомат канихьнува виричуну ивкIуну ур АхIмад Давдиев. Ванан диркIун дур 31 шин. ТIюхчардал шяраваллил школалун дирзун дур цала язисса шяравучунал — АхIмад Давдиевлул цIа. Ва батIаврийн оьвкуну бия АхIмадлул ссурвал Тамарийн ва ПатIиматлуйн. ПатIиматлул, цала язисса уссу дакIнийн утлатисса, га оьхIалсса шинал ЦIуссалаккуй хьу­сса ишру дакIнийн бичлачисса махъ лавхъуна. Циксса шинну гьарчагу, я АхIмадлул ссурвавраща, я махъсса вайми инсантураща бюхълай бакъая ва кьини макь дугьан. Вания тиннайгу цими шин гьарчагу оьттул найнна дикIантIисса щавурду дур вай.
Ва батIаву лахъа-хъун дан бувкIун бия Каспийскаллал хьхьирил школа-интернатрал тарбиячитал, цалва каялувчи Светлана Маратовнащал.
Ва кьини гьаз буллалисса дакьаврил, цашиврул ихтилатру цIакьну бавхIуну бия Расул ХIамзатовлул творчествалущал. Буну тIий ванал произведенияртту жагьилтурансса законну, лахьхьин буллай буну тIий миннул ватандалух, хъамитайпалух, дустурах, оьрчIах цукун буруглан аьркинссарив. Бесланнал трагедия хьун цикссагу шиннардил хьхьичI бакъаяв туну шаэрнал чивчусса «Берегите детей» тIисса шеъри. Ванал творчествалуву ча-чунгу тикрал хъанай буну тIий «берегите» тIисса махъ, ча-чунгу шаэр леххаву тIий уну тIий «дуруччара ватан, дакьаву, буруччара хъами, оьрчIру, дустал» тIий.
Ва кьини хъунасса шаэрнал наз­мурду ккалай, цайми-цайми номердугу щаллу буллай ва батIавривух ххишала дакъа хъуннасса гьур­ттушинна дурну, му чIюлу дунни Таиса Билаловнал душнил душ Таисия Темировал. Ва дуклай бур МахIачкъалаллал 1-мур гимназиялуву 6-мур классраву. Шиккува кIицI лаган, Таисия Темирова хьхьичIунну гьуртту шайссар жулла республикалул хъуншагьрулий дуллалисса чIярусса мероприятияр­ттавух, шагьрулул ва республикалул лагрулийсса. Ва кьинигу Астраханнаясса хъамаллурал хьхьичIгу пахру ва ххаришиву дия жучIава укун гьунар бусса чIава жагьилтал бушиврия. Багьавайъяхха, туну, дуккавриву ва низамраву махъсса оьрчIан эбратрансса Таисия Темирова ларгсса шинал «Ученик года» хьуссагу.
Ва батIаву ларгунни лавайсса даражалий, республикалул хъамал ва ва батIавривух гьуртту хьусса махъсса цинявппагу рязийну. Ахирданий Таиса Билаловнал цинявппагу щябивтунни нахIусса дукрардал столлах. Миккугу хьунни ихтилатру, миккугу чIявуя бусанмур, дакIнийн бутанмур, хаснува Астраханнаясса хъаннин, Дагъусттаннай ва Чачаннаву ливтIусса цалва арсурваврая, Комитетрал дуллалисса давурттая. Цилва ихтилатраву Каспийскаллал 6-мур школалул директор Мадина Таймазовналгу увкусса куццуй, намус хъанай бия вай ниттихъал хьхьичI, вайннал арсру жучIава ливтIуну тIий. Амма вайннангу бувчIлай бия микку тахсир цивппа ва жува кунмасса укунмасса инсантурай бакъашиву…
Каспийскалиймур батIаврил спонсоршиву дурну, чIаравацIаву дурну дия «Матери России» суккушиннарал попечительский советрал председатель Аьбдул Билаловлул.
Хъиривмур кьини Астраханнаясса хъамаллуращалсса хьунабакьаву хьунни ДР-лул Миллатрал политикалул конференц-залдануву. Мунивух гьуртту хьунни ДР-лул миллатрал политикалул министрнал хъиривчу БахIанд МахIаммадов, ДР-лул Солдатътурал ниттихъал комитетрал председатель Зульфия МахIаммадова, МахIачкъала шагьрулул администрациялул бакIчинал хъиривчу Татьяна Гамалей, респуб­ликалул ТОКС-рал командир, КГБ-лул генерал-майор Оьмар Муртузалиев ва цаймигу. Ва кьини мукунма хъамал лавгунни Лениннул Комсомолданул цIанийсса паркравун Воин-освободительнан дацIан дурсса гьайкалданучIа тIутIив дишин.