СахIналун ляхъан увма

pg_8ЦIуссалакрал райондалий Культуралул шин тIитIаврил шадлугърай агьали ца зумату кунма Дагъусттаннал лайкь хьусса артист ХIабибуллагь Каллаев дунияллия лагайхту, райондалул культура мискин хьусса кунма буру, зунтту багьсса кунма аьсивну буру тIий бия.

П. Рамазанова
А. Аьбдуллаева
Абумуслиннул арс ХIа­бибуллагь увну ур 1949 шинал июнь зурул 12-нний ЦIу­ссалакрал райондалийсса ЦIуссачIурттащиял шяраву. Мунал ппу колхозраву зий ивкIун ур, нину — ичIаллилсса, къатта-къушлилсса буллай. Миннал 8 оьрчI бусса хъунмасса кулпат бивкIун бур, ХIабибуллагьгу хъунама ухьувкун кьатIаллил ва ичIаллил давурттал хъунмур хъар мунал хъачIунттай диркIун дур. Школа къуртал бувну махъ аьрали бурж лавхъун бур Польшанаву. Шиккува кIицI лаган, му билаят ХIабибуллагьлун бавкьусса бухьунссия, 25 шинава цIуницIа Польшанавун фольк­лорданул фестивальданул хъунмур бахшиш «Мусил рикIирал» хъиривгу гьан нясив хьуну бур. Муния ялавай бусанну балжину, яржа бияйхту.
1970 шинал балай учаврил, къавтIаврил пагьму бу­сса ХIабибуллагь ивтун ур ЦIуссачIурттащиял шяраваллил Культуралул къатлул хъунаману. Шанна шинава ЦIуссалакрал райондалул Культуралул къатлул худрукну зун ивкIун ур. МахIачкъалаллал культпросветучилище къуртал бувну бур марцIну ххювардай. Драматический коллективрал каялувчинал диплом лавсъсса ХIабибуллагь 1985 шинал М. Чариновлул цIанийсса Халкьуннал театрданул режиссерну зий ивкIун ур. 1991 шинайннин му даврий зий ивкIун ур. 1991 шиная шинай, цува дунияллия гьаннин, зий уссия ЦIуссалакрал Культуралул Дворецрал худрукну.
Вана укунсса бур ХIаби­буллагь Каллаевлул оьрмулул ххуллу. Мунал биографиялул ххуттардил къабусарчагу, лакрал культура ххираминнаву, чан-кьаннувагу лакрал культуралия хавар буминнаву ХIабибуллагьлул цIа къакIулсса, къабавсса къалякъинтIиссар.
Му ци фестивальданийн, конкурсрайн гьарчагу, бахшиш дакъа зана къашайсса ивкIун ур. Ванащал архIал зий бивкIми буслай бур, хIукуматралми бахшиширттацIун мунал жямат­раясса бахшишругу чIярусса дикIайссия, жагь аккордеон пишкаш бувайва мунан, жагь цIа чирчусса каний дахIай ссят, агьалинан хъинну ххирая му тIий.
Яла лараймур бахшишмур дур 1995 шинал Польшанаву­сса фестивальданиясса «Мусил рикI». ЧиваркIуннал чIурдаву мунан цалчинмур кIану буллуну бур, бахшишран шанна ччан дусса, тIитIай-лакьайсса хIухчил лув бишай кIану буллуну бур. ХIабибуллагь Каллаевлущал архIал зий бивкIми хIакьинусса кьинигу ХIабибуллагь цащала акъассар тIий вих бакъа бур.

ПатIимат Кьурбанова, ЦIу­ссалакрал райондалул культуралул управлениялул хъунмур, Дагъусттаннал Культуралул лайкь хьусса зузала:
— ХIабибуллагь Каллаев акъашиву хасну ттун ттунмагу, щалва коллективрангу ялу-ялун кьутIлайгу, кьурчIи бизлайгу бур. Му ия цала даву хъинну кIулсса, цала даврих мяйжаннугу эшкьи хьусса инсан. Балайчи, актер, музыкант, ччарча дачIучи, ччарча аккордеондалий макьанну руцайва, ччарча паргалну къавтIун изайва. Зун зунмагу ккаккайхьунссар, райондалий дуллалисса мероприятиярдайн бучIарухха, цурда ца культуралул чIири-хъунсса даву жу так жулламур художествалул самодеятельностьрал кумаграцIух дузал къадаруча, чара бакъа тиха-шиха, шяраваллава бучIан бувару музыкалул итххявхсса инсантал. Худрукну зузисса ХIабибуллагь миннащал маз лякъин кIулсса, ми кIункIу бан кIулсса сакиншинначи ия. Му цувава аьчухсса ия. Инсаннал дакIнивун увххун, инсаннал дакIнива щин хIачIан кIула. Ххаллилсса ппу ия. Арсру, душру лащу-щаллу бувссар куну тинмай къабивхьуну, цуманан ци кумаг аьркинну буссарив кIул байва, кумаг байва. АрхIал зузиминнащал маслихIат ккак­лан икIайва, цукун бувну хъина тIий, жун, мунал даврил уртакьтурангума, кIулссия мунал арс-душваврал къушлийсса тагьар. ДакIниймур бусайва аьчухну.
Му дунияллия лагайхту, мунал аьзизсса кулпат Таибатлуйн тапшур дуварду худрукнал даву. «Вилгу биялсса опыт буссар, ва лас щяивкIсса кIанттайгу щябивкIун, ванал даву гихуннай дачин дува», — учарду. Таибат зунтIиссар утти, ласнал аьпагу ябуллай, муналмур давриха.

Ярагъи Аьлиев, райондалул Культуралул ва досуг­рал центрданул директор, Да­гъусттаннал культуралул лайкь хьусса зузала:
— На ХIабибуллагьлущал зий 40 шин дурссар. Му ия композитор, балайчи, артист. Лакрал театрданул яла хьхьичIунми артистуравасса ца яла ххуймая. Пагьму-гьунар бусса ушаврицIун, му ия гьарца чулуха ккаккиялун ишинсса инсан. Давриву, гьармуниву ххирая низам. Магъи леркьсса куна ура ХIабибуллагь дунияллия лагайхту. Мунал усттарну рольлу дугьайва.
МухIуттин Чариновлул «ХIабибат ва ХIажияв» пьесалуву ХIажиявл роль дургьуну дакIний ур, хъинну ххуйну дургьуна, агьали хIайранну бикIайва.
Гьамин ХIабибуллагь Каллаевлулли райондалул культура гьаз дурсса, ХIабибуллагь уссар учирча, агьали нех дирхьуну концертирттайн бачайва. Мукунма Апанни КьурбанмахIаммадов уссар учирчагу бачайссия. Ми бажатал бия, кувннащал кув нахIуну, хIалану бикIайва.
ХIабибуллагьлул дукъавайсса даву къадикIайва, кару магьир­сса ия. Цала багъраву ххяххан дурсса ахъулсса ларсун учIайва, хъинбала бан анаварсса ия.
Лакрал культуралул ца мюнпат бусса ххярагьала леркьунни. Гьашину мунал творчествалун 40 шин шаврил юбилей дуван дакIний буссияв, жугу микIлачIун бувну кьабивтун, хар-хавар бакъа лавгунни. Гьар кьини, гьар ишираву му акъашиву асаргу хъанай бур, кьутIлайгу бур.

Сулайман Чугуев, шаэр, журналист:
— ЦIана аьпалухьхьун лавгсса ХIабибуллагь Каллаевлущал на цалчин кIул хьура 1967 шинал ЦIуссалаккуй школа-интернатраву урчIулчинмур классраву дуклакисса чIумал. ТIайламур бусан, та чIумал ХIабибуллагьлул балайлул ва музыкалул чулухасса гьунардая ттун хавар бакъая. Ца-кIира шинава, ТIюхчардал клубрал художествалул самодеятельностьрал коллективращал жу ЧIурттащиял шяравун концерт­ращал лавгсса чIумал, гикку клубрал директорну ттун ккавккуна ХIабибуллагь. Гиккува бувчIуна мунаву бивкIсса гьунардугу. Жагьилсса балайчинал гьунардая кIулну бия райондалул культуралул къатлувугу. Гай шиннардий райондалул культуралул къатлул директорну зузисса Аьбдулхаликь Аьлимовлул хIарачат буллан икIайва щархъаву гьунар бусса жагьилтал райондалул культуралул къатлувун зун кIункIу буван. Мукун ХIабибуллагьгу зун ивкIуна райондалул къатлуву 1974 шинал. Ца мукьра шинава, 1978 шинал, нагу райондалул культуралул къатлувун зун увкIсса чIумал, жу ХIабибуллагьлущал даврил гьалмахтал бакъассагу, оьрмулувугу гьалмахтал хьуру, му хар-хавар бакъасса бивкIулул жуятува личIи аннин. Каллаев ХIабибуллагь кIулнал учайва «Сценалун ляхъан увсса инсан ур кIа» куну. Мяйжаннугу, ХIабибуллагьлул сцена чIюлу байва. Мунал сахIналийсса гьунаргу гьарца чулинмай итххявхсса бия. Ччарчан балай учавриву, ччарчан аккордеон бищавриву хьхьичIунну ия. ЛяличIисса гьунар бия мунал пьесалуву роль дугьавриву. Мунийн бувну махъсса шиннардийннин халкьуннал театрданул бихьлахьисса пьесардаву яла агьамми рольлу ХIабибуллагьлухь-я дикIайссагу. Дустуращал хIалимсса, даврил гьалмахтуращал хIалбавкьусса, хьунаавкьунащал алалав бусса, дакIниву пахру-ххара ба­къасса му бусравну икIайссия даврийгу, жяматравугу. Культуралул къатлул художествалул каялувчину зузиссаксса хIаллай ХIабибуллагь культуралуву зун бувкIсса жагьилминнан насихIатчину ия. Мунал насихIатругу так ца даврил чулухунмай бакъассагу, оьрмулул багьу-бизулияссагу бикIайва.
Жулва миллатрал культуралул ца хъар дургьуну ивкIсса ХIабибуллагь Каллаев аьпалухьхьун лагаву, ттул пикрилий, щалагу лакрал миллатрал кьурчIишиву хъанай дур.

Таибат Каллаева, кулпат, Дагъусттаннал лайкь хьусса артистка:
— На 1971 шинал Чапаевкаллал Культуралул къатлуву худ­рукну зун байбивхьуссара, армиялия увкIсса ХIабибуллагьгу ЦIуссалакрал Культуралул къатлуву зий ия. Гьаннайсса, культуралул цачIун бувссару жу. ХIабибуллагь ххаллилсса ппугу, ласгу ия. Гьармунил касму дусса ия. Аьмал-хасият ххуйшивруцIун ххира хьуна ттунагу. Жул жагьилшиву къавтIий, балайрду тIий, тяхъану ларгссия. Ялталийн лавгссияв бигьалаган, Польшанавун лавгссияв фестивальданийн. Мунащал лавсъсса гьарцагу ша дакIний бур.
«Мы ищем таланты» тIисса республикалул конкурс сийлий бикIайссия та заманнай, 17 райондалул артистал гьуртту хьусса конкурсрай жу цалчинмур кIану бувгьуссия. Цалла даву хъинну ххирасса ия, аьпа биву.
КIия арс, кIива душ хъуни бувну, цала-цала тIювай битарду. Балай учаврил гьунар бунугу, цаягу оьрчI музыкалувун кIункIу къавхьунни, жул ххуллийх къалавгунни. Миннаягу, миннал наслулиягу ххарину бура, ми цIуллуну бушавур хъунмур мурад. ХIабибуллагь акъарив хъа гъаргъсса лелуххи кунма бура, жуйнма жува бувкIсса, рахIатну бигьалагай чIун дуркIсса чIумал хар-хавар бакъа лавгунни.
Къаччан бикIансса махъ бавну бакъара мунал зумату. ДакI ххуйсса ия, «вила яруннин къаккавкмунийн вих машара, инсаннай аьй мадара» тIун икIайва. Инсаншиву дусса уну тIий, чIахху-чIарахнан, жяматрангу ххирасса ия. Хар-хавар ба­къасса бивкIулул ласу-ка бухIан увну личIан айхха инсан, жугу ХIабибуллагьлуя махIрум хьуну ласу-ка бувхIуну ливчIун буру.