Туркнавунсса дусшиврийсса аьрххи

Уттигъанну Туркнаву лахъа-хъунсса даражалий, чIявусса хъамалгу бувкIун, кIицI ларгунни кIира хъунисса юбилей – Халкьуннал шаэр Расул ХIамзатовлун 100 шин ва Туркнал республикалун 100 шин шаву.

Туркнал аьрщарай кIицI лаглагисса «АьФ-лул ва Дагъусттаннал Туркнащалсса культуралул ххуллийсса дахIавурттан хас дурсса программалул лагрулийсса шадлугъирттай гьуртту хьун оьвкун бия АьФ-лул Думалул депутат Сайгидпаша Оьмахановлуйн, Дагъусттаннал Халкьуннал Мажлисрал депутатътурайн Марат Илиясовлуйн, Сагид Сагидовлуйн, Дагъусттаннал муфтиятрал вакил Ухума Къарагишиевлуйн, Тахо-Годийл цIанийсса Дагъусттаннал педагогикалул элму ахттар дай институтрал директор Альбина Аруховайн, Дагъусттанал лайкь хьусса журналист Эльвира Сагидовайн, ниттил мазрал литературалул секторданул хъунмур Баху МухIидиновайн, культуралул ишккаккултрайн, ишбажаранчитурайн, олимпий чемпионтурайн ва чIявусса цайминнайн.

Асият ва Яшарбей Озьхъул

 

Аьрххилул лагрулийсса мероприятиярду сакин дурну дия Туркнавусса Дагъусттаннал культуралул обществолул президент Фатин Дагъчинардул ва обществолул вице-президент Яшарбей Озьлул, ванал кулпат Асиятлул, вайннал арс Фаруклул.
Туркнавусса Дагъусттаннал диаспоралувусса чIявуми бия Ккавкказуллал дяъвилул чIумал Туркнавун бивзун бивкIсса наслулиясса. Фатин Дагъчинар ур лакрал миллатраясса мархри бусса турк. Яшарбейлул ва Асиятлул наслулул мархригу бур цимирагу никирал хьхьичIсса яруссаннал миллатраясса. Асият бур филолог, лингвист, ванин марцIну кIулну бур туркнал, азирбижаннал, оьруснал ва яруссаннал мазру.
Ппухълуннал Ватандалухсса мякь оьтту-ттурчIаву бусса, Дагъусттаннал мархри бусса Туркнал агьлу бия тIар мякь къалиххавай Дагъусттанная бувкIсса делегациялуя. Цала зумуну авадансса ссупралух хъамалгу хъин бивтун, 7-8-ва гьантлий тIивтIусса тIивтIунма бивкIун бур куннащал кув жап тIутIисса мажлисру.
Туркнавусса аьрххилий хьхьичIва-хьхьичI Дагъусттаннал диаспоралущал дакIнийн увтун ур Расул ХIамзатов, бувккун бур ванал шеърирду. Аьрххилул лагрулий, Стамбуллая арх бакъасса Ккавкказуллал республикарттаясса чIявусса инсантал ялапар хъанахъисса Силиври шагьрулийсса майданнив тIивтIуну бур Дагъусттаннал тарихраву агьамсса кIану бувгьусса виричув Имам Шамиллул бюст. Ва хъанай бур Туркнаву Имам Шамиллун тIивтIусса шамилчинсса бюст. Шикку гьуртту хьунни Силиври шагьрулул мэр. Дагъусттаннаясса делегациялул чулуха Сайгидпаша Умахановлул дакIний личIансса ххаллилсса бахшишру дунни мэрнан.
– Имам Шамил хъанай ур Дагъусттаннал цIа-кьини бюхттул дурминнавасса ца. Укунсса вирттаврал аьпа абад буллалисса даву цинявппагу бусурмантурал оьрмулуву хъуннасса агьамшиву дусса ишну хъанахъиссар. Хаснува, Туркнал билаятрайн бувкIсса чIумал, Имам Шамилул ватандалиясса буру учаву гьа шай. Мунийнугу исват хъанай бур жула бусалдаравун агьсса Имам Шамил туркнангу бусравсса ушиву. Барчаллагь учин ччай бур ва ххаллилсса даврил сиптачитурахь Туркнал республикалул каялувчитурахь, – увкунни Сайгидпаша Умахановлул.

Маха Дагестанлы

 

Бюст тIивтIуну махъ гьанттайнмай ИстIамуллал майданнив «Молодость Дагестана» тIисса Ккавкказуллал халкьуннал къавтIавурттал ансамбльданул ккаккан дунни цинявппа махIаттал бансса ххаллилсса концерт.
– ЦукунчIавсса турфирмалул хIасул къабанссия укунсса даражалул аьрххи-экскурсия. Авурсса чIалачIин дусса Турциянал шагьрурду ялттува ххал баврийну гьашиву къадурну, мюрщи щархъавусса хъами-душвавращалсса хьунабакьавурттая байбивхьуну, бивру хIукуматрал даражалийсса лагрулул хьунабакьавурттайн. Туркнал аьдатрайн бувну, хъамаличу уччинин заллухъруннал дукралия бисмиллагь къабайсса бия.КIулссия ттун хъамал ххирасса, уздансса ва дугъришиву ххишаласса дусса бушиву Туркнал билаят. Хъинну тамашану бия Туркнаву мина дирхьуну ялапар хъанахъисса Дагъусттаннал мархри бусса кулпатирттал багьу-бизулул хIисав-сан дуллан.
ЛяличIисса инсантуран ккалли бан бучIир, цалами мархригу ябувну, цамургу культуралул багьу-бизулул авадан бувсса, мунил кьадру бусса агьлу.
— Жула мархри бусса, тийх ялапар хъанахъисса инсантал жуярвагу ялттусса дагъусттанлувтал бия. Цанчирча, тайннал пахрулий кIицI лаглай бия цивппа Имам Шамиллул заманнайсса агьулданул наслу бушиву. Ва ххуллухсса аьрххилул хIасиллу дуллай, кIицI лаганна ттула сияхIраву ххишала хьушиву вихшала дишинсса ххаллилсса дустал, – буслай бур аьрххилуясса асардая Эльвира Сагидова.

 

Сагид Сагидовлул Дагъусттаннал диаспоралул чулухасса дакIний личIансса бахшиш дунни хъамаллуран.
Шиккува кIицI лаган, ца зумату кунма, цинявппагу аьрххилул гьурттучитал кIицI лагл­ай бия Туркнал инсантал ххишала бакъа лавайсса ас-намус бусса, къирият дусса бушиву.
Аьрххилул гьурттучитуравасса жагьилсса душ Маха (МахIачкъалалия) Дагестанлы (Дагъусттанная) хъанай бур Имам Шамиллул ссурахъил наслулиясса. Махал нину бур аьраб хъамитайпа, ппу дипломат ур. Маха цуппагу бур Анкаралийсса аьраб мазрал яла хьхьичIунми таржумачитуравасса ца. Ялапар хъанай бивкIун бур Иракьнаву. Ванил бусаврийн бувну, ччя-ччяни бучIайсса бур Дагъусттаннайн, буттал наслулул Гимриннал шяравун, хIала-гьурттуну бур шийх ялапар хъанахъисса мачча-гъаннащал. Маха буслай бур махъсса ппурттуву Дагъусттаннайсса, Туркнавусса ва сайки цинявппа билаятирттайсса хъами пластикалул хирургиялухун багьсса чIумал, ванил буттал увкуну бур: «Ттул ужагърай Заннал дуллумур даххана дансса ихтияр дакъассар, май бакьин баврил хIакъиравугу кьянкьасса къадагъа дуссар, оьккисса бикIу, ххуйсса бикIу, май жува Туркнал миллатрая личIи буллалисса Дагъусттаннал лишанни куну». ЧIявусса билаятирттал культуралия хавар бусса душ бур Маха. Дагъусттанналмур багьу-бизу, аьдат-эбадатру тIурча ваниву мудангу хьхьичI ххуттай дур.
Укунсса бур гъурбатрай ялапар хъанахъисса дагъусттанлувтал.
Имара Саидова