Бахттисса кьисматри укунсса бава

uduev_1ТIутIал арив тIюпан бутIайсса кунма бияй кулпатрал ялун кIул бакъа бала. КIул бакъа бала бакъа ци учиви, хIатта нину инжитну духьурчагума, га дунияллия гьан бюхъайшиву жула аькьлу-кIулшилуща лаласун къавхьуну, цакуну нину дакъассар тIисса буран бищаврийн? Мукунсса кьини дурккуна дукIу ва гъилисса июнь зурул гьантрай Хъусращиял шяравасса Шихаьлиева Марияннул душваврал ужагъирттайн: июнь зурул 18-нний дунияллия лавгуна шяраваллил жяматран бусравсса Мариян… Лакрал машгьурсса, миллатрангу хъинну ххирасса МахIаммад-Загьид Аминовлул ссу.

ПатIимат Рамазанова
Мариян халкьуннан бусравгу, ххирагу шаврил сававмур так му МахIаммад-Загьидлул ссу бушаву дакъар. Мариян ласнащал, райондалий ххуйну кIулсса цIанихсса учитель НурмахIаммадлущал, хъар дархIуну къатта-къушгу бувну, жяматраву лайкьсса кулпатрал цIагу адаврай дурурччуну, чиваркIуннал ххуллийсса душругу къатрай бивтун, оьрмулул ахирданийннин щалвагу кулпатрал бакI дургьуну лажин кIялану оьрму бувтсса инсан бур. Му ттул язисса дус Басиратлул нину бия. На мудангу хIайран байвав Мариян-бавал цIу бусса мукъул, аькьилсса насихIатрал, уздан­сса занакьулушиннарал. Пар-пар тIий бикIайва мунил шяраваллил кIанттайсса ужагъ. Мариян цу­ппагу, ссурвал кунма, бакIралгу, чурххалгу бювхъусса, я щунал ябацIайсса хъамитайпа бия. Аслийсса зунттал хъамитайпа кунма лазилавкьусса, цуппа бавцIусса кIану ххуй байсса. Шикку кIицI лаган ччива МахIаммад-Загьидлул циняв ссурвал хъинну куннищал кув бавкьусса, куннил куннихсса ччавугу цIакьсса, цIимигу ххисса бушиву. Ттул миннащал хIала-гьурттушиву дур, цимилагу ссурвал куннил чIарав кув бавцIусса иширттал барагу хьуссара. Марияннул душругу мукунма куннил кув бувгьусса, хьхьичIун бурувгсса, ххаллил бакъасса душру бур. Ряхвагу душ дуккингу бувну, цуппа кунма захIмат ххирану тарбиягу бувну, чивун буккан бавугу ца хъинсса виричунал лахъайсса кьинири. Ххаллилну му кьини лархъссар Марияннул ва НурмахIаммадлул кIинналлагу. Амма душру марцIшиврувун кьувтIуну, захIмат нахIу лачIунну, ужагърал нахIушивугу, гъилишивугу дуруччин кIулну тарбия бавриву ниттилмур бияла хъунмасса бухьунссар. Амирщайххъал Мариян бия лакку мазрал мухIлу-хIин дурчIайсса, лакку мазрай пасихIсса такьва дургьуну, сантирай ихтилат бан кIулсса инсан. Мудангу гъира бикIайва мунил буса-учаймуних вичIидишин, Хъусращиял агьулданунна хасъсса пасихIшиврия неъмат ласун. Бувагу кIива шеъри чивчуну бур Марияннул. КIивагу уссин МахIаммад-Загьидлун хас бувсса. Ца шеъри МахIаммад-Загьид аьпалухьхьун лавгсса гьант­рай, 1994 шинал чивчусса, цагу цуппа дунияллия гьаннин цаппара гьантрал хьхьичI, МахIаммад-Загьид аьпалухьхьун лавгун 20 шин хъанахъисса гьантрай чивчусса бур. Так ми кIива шеърилуватугума аьлтта чIалай бур цукун мукъул усттарсса, шаэршиврул кIулли кIунттивусса гьунарданул заллу бивкIссарив Мариян. «Кьура шин ина акъа» тIисса, цуппа дунияллия гьан хьхьичI МахIаммад-Загьидлун хас бувну чивчусса шеърилуву Мариян тIий бур:

НякIсса ссавний барзгума
ТтарцIру дакъанма бацIай,
Уссай, ина акъана
Жугу яхъанай буру.
Мува шеърилуву бур:
«Уссу, вин цукун кIула
КьукIмайн къалахъаншиву,
Щаращал жюржулул чIу
ВичIан къабаяншиву!?» тIий.

КъалахъантIиссар КьукIмайн утти ххишала Хъусращиял ххуй Мариянгу, къабаянтIиссар мунин лакку щаращал жюржугу. ЯхъанантIиссар Марияннул бусравсса душругу ни­ттия, оьрмулул гьанулия махIрум хьунугу. ЛичIантIиссар ххаллилсса композитортал, шаэртал, аьлимтал ва бакI-чурххал бювхъусса, уздансса хъами лявхъусса Хъусращиял шяравалу. ЛичIантIиссар Мариянгу му ххирану, бусравну бивкIминнал дакIурдиву. Дунияллий цила кьабивтсса яла хъунмур ххазиналул – бювхъусса душварал алвагьсса дакIурдивугу.

Хъунмур душ Анфиса Билалова ( Москавлив яхъанахъисса) : — Дахьва утти бувчIунни ттулва махъсса чарил цIакьва-цIакьсса чIира левкьшиву. На ттигу вихну бакъассара бава дакъашиврийн, архну лавгун, шаппай зана хьун буваххайра бу­сса. Ваксса ччяни бава дунияллия гьансса ххай бакъассияв, инжитну бунугу, укун кьисмат кьукьин бю­хъайшиврул пикривагу къабайссия. ХIайп тIий бура ниттищал ххуйсса ихтилатру къабувну личIаврий, мунил бувсса захIматрахлу, ттуйра аьтIутIисса дакIнихлу ялагу барчаллагь учин къашаврий. Бавал оьрму лахъисса бикIансса ххива, яла ххуйми, нахIуми махъру учинна тIий ливчIунна…Бава ттигу буссар ттул тIулданух, багьу-бизулух буруглай, бавал рухI пашман дансса тIул на къадуванна.

Тамара, душ :
— Аькьлу-кIулши хьуния шинмай бусса оьрмулий ттул яла хъунмур мурад бия ххуйсса иширттайну ва давурттайну бава ххари дансса, мунилмур дакI ттуярасса ххаришиврул дуцIин дувансса. Утти, бава дакъа­сса дунияллий, буруккинттавун багьара, ттулла бава чIиримуниягума ххари шайвахха, утти хIарачатгу цу ххари уван буллава, чун хъит тIува тIий. Жаваб къалякъай…Бавай, вища бювхъунни жуя бучIисса инсантал буван, ва дунияллий ина лавсъсса гьарцагу шаттирахлу жу вийн барчаллагьрай буссару, ина вилла дакI щаллуну жун дуллуссар, ина кунмасса ниттихъул дунияллий къачIявуссар.

Басират Билалова, душ (Мос­кавлив яхъанахъисса):
— Нава чIанма-чIивимур буну тIийрив, ттун мяйжаннугу ятин хьунни бава дакъасса дуниял. Лях-карах жу жучIанна Москавлийн дуцайссия бава, жува, шанма ссу, шийх бунавхьур. Шяраву оьрму лавгсса бавал, бизар хъанай дунугу, цIуру-кIуру къабайва, цурда буттал кIанттух мякь дурккун душиву жунгу щуркIал хьуну, асар къабизан. Амма цукунчIав ниттия щакъали­ххайсса бур. Бава къаххирасса цучIав къаикIайссар, бавахъул цинявгу ххуйссар. Амма уттива утти бавал бувтсса оьрмулул хIисав ласлай, мунил буса-учаймунил пикри буллай, мукIру хъанай бура укунсса бава бахттисса кьисмат бушиву. Ганил ссавурданий, аькьлулий, ужагърал кIинину бикIан кIулшиврий хIайраннугу, мякьнугу ливчIунна.
Амирщайххъал Марияннуясса макьала къуртал дуван ччива мунил цила уссу МахIаммад-Загьид Аминов дунияллия лавгсса гьантрай чивчусса шеърилийну. Июнь зурул 14-нний лакрал миллатрал багьа бищун къашайсса шаэр, Дагъусттаннал чIярусса никирттал дакIурдиву чаннасса цIа личIантIисса чичу ва гьунар бусса литературовед МахIаммад-Загьид Аминов бивкIулул зевххуну 21 шингу хъанай духьукун. Марияннун танийва бувчIуна цила уссу дунияллия лагаву – мяйжаннугу лакрал поэзиялул баргъ бахьлагаву хъанахъишиву.

Расулгу увкIунни, Ширванигу ур,
Ина тIайла уккан илгу бавтIунни,
Ина хьунаакьин буккайва хьхьичIун,
АхIмад-Хан
ва Мирза ХIасан-ХIусайнтал.

Лавкьунни яругу, жух къабуруган,
Леркьунни щарссагу вил
чурттул чIарав,
Вав-шав кунни ссилгу, уссу ивкIуну,
Зана къашай ххуллийх
манарда куну.

Левщунни цIукугу ссавний
вин лавхъсса.
Щилли тти дуккайсса
цIурттал чичрурду?
ЛухIигу лаххича щала илданул
Илдания буслан ина акъа тIий.

Вил гьайбатраяту, бювхъу чурххая
Гьаттай махъ лахълай бур
вия цIа дуллай.
Вия цIа къагьарив вил лу
«Ххазина»?
Вил шеърирду буккайх
ттуй шай «КIира хъа».

Уттигу чичлачи чичин шаймагу,
«Къаитлай ура»,
— тIий къачичлаймагу,
Нагурив даиман дуаь дулланна:
ЦIурттину лахъаннав
вил шеърирду, тIий.

ЦIурттину лавхъссар, Мариян-бавай, МахIаммад-Загьид Аминовлул шеърирду. КъалещантIиссар ми шеърирдал чанигу лак уттава­ссаксса ва дунияллий.