Дяъвилул зерххуссар жул оьрчIшиву

Инсаннал дикIайхьунссар цанна ххирасса, дакIнил язи дургьусса кьини нюжмардий. Ттун му хъанай дур нюжмар кьини. Му кьини, на даврия бучIаннин, цIу-цIусса хаварттащал, миллатрал дунияллийн бивхьусса чIавахьулу, «Илчи» бувкIун лякъай шаппай.

«Илчи» тIитIлатIиний ссая байбишайривав ккалай буккулт тIисса пикригу бучIай бакIравун. Ттул хьурча шанна язи дургьусса тема дикIай. Цалчин, Адабиятрал лажин. Ва ххуллухь щил творчество дурвав, тIий ссавур дакъа ххилтIу буллан бикIара, кIилчин, Андрианал ва ПатIиматлул ссаясса макьаларду дурив ххал дара. Вайннал маз ттун ххишала бакъа бюххан­сса чIалан бикIай. Ва ттулмур пикрир, вайминнан къаччан мабикIару. Шамилчин, ниттил маз буру­ччаврия ци, щил чивчуну бурив ххалбуллан бикIара. Ва тема язи дугьайхьунссар ниттил мазрал дарсру дихьлахьисса цинявппа учительтурал.
Цаппара номердал хьхьичI Адабиятрал лажиндарай бия Даниял Магьдиевлул цIана Украиннавусса иширттан хас бувсса шеърирду.
Валлагьи, щалла дяъвилул шиннардий ларгсса оьрчIшиву ва лахьхьусса кьини кунна янил хьхьичI дарцIуна. Гай цIансса, маркIачIан бизайхтува кулпатраву хъуниминнал чирахъ лахъан къабитайсса хьхьурду. ВичIилухух цIана кунма бивщунни буттал ниттил махъру: «Душманнал самолет ссавний духьурча, чирахърал чаннайну жулла щар ккарккун, Гитлердул бомбарду бичинтIиссар», — тIисса хъубабал махъру (Уручуллал лугъатрай хъубаба бу­ттал нинур) жун законну чIалан бикIайва. Аьпа баннав цил, на 5-мур классравун бияннин дурая га. Ттул ганийн муксса вихшала дикIайвахха, ва дунияллий яла за кIулмур га ххай бикIайвав. Ттухь мудан тIун дикIайва: «Дарс лахьхьи, ина кьалан канил бугьан аьркин­ссар». На дуркку­сса инсан бансса пикри бивкIун бур. На тарихрал, географиялул дарсру цихьва бусласи байвав. Гай дарсру дия оьрус мазрай. 5-мур классравун бияннин ла­кку мазрай дарсру диркIсса ттун дарсирал мурад къабувчIайвача, на гай дарсру дакIних лахьхьай­ссия хъубабахь бусаншиврул.
Хъугьу учин бацIарчагума, ина му къалархьхьуну дур, тIий, ялагу лахьхьин гьан байвав гамур къатлувун. Утти ттун пикри шай, му хъубабал кьяйдалий ттулла память гуж хьухьунссия тIисса. Яла ттуща Ураллал университет ххуйсса кьиматирттащал къуртал бан хьуна.
Ттигу ца дакIния къалагайсса иш. Цал на кIюрххил шаний буна, ттулва бакI тиху-шихунмай битлай буссиявча, бухьунссияв зикъавххусса бакIрайн ххяп тIий, бакI чуннай дарчагу, бакIрал хъирив карав дия макьараоьрватIул сурат тихуннай, шихуннай бакIращал занай. На учав: «Хъубабай, ттул махьлийх макьараоьрватIи бакIращал занай бур», — куну.
— Му лайлатул кьадрурча, ХIусайн ттатта ва Загьид мямма Гитлергу ух увну сагъну шаппай зана хьуннав уча, — куна.
Мукун на учайхту, макьара­оьрватIигу бакъа хьуна. Дяъви къуртал хьувкун ХIусайн тта­тта ва Загьид мяммагу (бутта ва буттауссу) сагъну бувкIуна шаппай.
Утти пикри буллан бикIара, бикIайривав лайлатул кьадру тIий.
Дяъвилул шинну! Къазана дикIаннав тачIав! Цимигу оьрчIшиврий ликъаххай­сса ттангъа кьариртсса ишру дакIнийн багьай. Цал баба (нину) дуркIуна даврия, чIаххул цийн кIункIурдуйнма цIу бивчусса накь хIачIан бухху тIий бия, тIий. Циявхьур, цIу чансса харж хьуншиврул, цалва-цалва хьхьичIун бичайсса бивкIун бур, кIункIурдувун бичларча чIявусса цIу харж шайссар, тIий. Жул баба звеньевойну дикIайва, бакъая шяраву арамтал, кIия къужа акъа. ДакIнийри куннищал куннил бригадарттал бяст бикIайва.
Гайксса шиннардил валттула, чулу хаварду кунма дакIнин багьлай бур зунттал шяраваллил оьрму. БярабакIул лахъишиврий ва утташиврий ятIулсса лиссу дургьусса, ххув хьусса бригадалул. ЯтIулсса янна. Га бригадалул хIаллил ларкьуну ххувшаврил шадлугъ дансса ттугъ бия.
Къаккакканнав тти щинчIав гукунсса мечIал ххунчIал, мечIал накьлил кьанкь сси дурцIусса замана. Амма циняв ххяххиярттаву бучIир мечIан гьайкал дишин, гай мечIавусса, къурнил нувщувусса, кьяцлул чIирилувусса ва цаймигу дукайсса щюллишивурттавусса витаминнал бувгьуну бухьунссия инсантал.
ХIурмат лавайсса Даниял! Ва вил Украинная чивчусса шеърирдал муксса асар хьунсса, дунияллий буссаксса хъамакъабитансса оьрмулул цалчинмур шачIанттуйвасса мискьаллу дакIнийн дирчунни, архния, оьтту дуцлацисса щаву кунна, янил хьхьичI дарцIунни щинчIав ккаккан нясив къаданнав тIисса фашистурал ччуччин дурсса оьрчIнийсса шинну.
Жул никиран къахъамабивт­ссар Ульяна Громова ва Люба Шевцова, Туркенич ва Земнухов, «Угъраш Гитлердул» цIа я чирчуну, я зумух ларсун, я дакIнийн дуртун къачча. Жун, дяъвилул оьрчIан, я буччиннин ччатI къабиривссар, я ччаннай лаххан ус къархьуссар, я тIуркIу тIун игрушка къархьуссар. Жул оьрмулул оьрчIал учинтIиссар: «Шевченко ва Гоголь, Остап ва Тарас жулвари куну, Аьрасатгу щищакIуй бухбан, лекьан бан къашайсса къалари», куну.
Заманалул ттухь учинтIиссар «Цанни игрушкарду къархьу­сса», куну. Жу, душварал, жура дайссия аццул бакIру-ссихьри, гъавгъсса тIахIунттул урхьлул ва ккуппал кIюйрду жул оьллуя, бярчруя.
Вил оьрму лахъи баннав, вил кьалан муниярвагу байл хьуннав, Даниял. Ина ттунгу, ттул пикрилий, ниттил мазрал дарсру дихьлахьисса учительтурангу авадансса, къюкIлийн щунсса махъру бусса хъахъи ларгсса тарихрал чIапIив аьч дурунни. Оьрмуй, заманай, маккаккан дара жун ккарксса оьрчIшиву ттисса никиран, ччими яннарду лахлахича, буччиннин нахIусса дукрарду канакича, ранг-рангсса игрушкардал ттучанну бувцIунма личIича. Амин.
Аьжа Аьвдулгъапурова,
МахIачкъала шагьрулул
22-мур лицейрал
лакку мазрал учитель