Ахиргу, ккарккунни жулламур лажин

ldg_9Дагъусттаннал Конституциялул кьинилул байрандалийн республикалул цинявппагу къуллугъчитал миллатрал лаххиялуву буккан тIалав байхту жула Президент Рамазан АьбдуллатIиповлул, къачансса бувккуна рихшантру дуллалиссагу. «Ай, цайми агьамсса масъаларттугу чулух бивхьуну, лаххиялулсса буллай айивхьунни жула Президент». «Цалва креслорду ябан ПаччахIнайн мютIи хьунтIиссар, так цала аьгъу-гъели кIанттул бакъасса агьалинал буруккин бакъасса къуллугъчитал» Ва гихунмайгу ваниха лавхьхьуну…

Зулайхат Тахакьаева
Жура жулла лажин дяйкьин даву ца агьамсса буруккинну чIалан бикIайва ттун мудангу. Лажиндаращал дяйкьин дурну тIий хасиятругу, магьирлугъгу, аьдатругу, багьу-бизугу. Буцайкун жула мархрая ят бувцуну буну тIий. Мархха-ххуну дакъасса тайпалийн кIура бавну буну тIий бухьуву жува цавайннал шиха, вайминнал тиха, хIатта жуярда махъ лярхъусса магьирлугъиртталгума, ясир бувсса. Бюхъай на хьхьичIмур ттулла макьалалуву кIицI лавгсса пикрирдугу тикрал буллай бикIан -ттуннив най дунура дакI даркьуна Президентнал хIукмулий, тIалавшиннарай. Ппухълуннал янналийн зана бикIаву оьккишивурив? Ппухълуннал янналуву ппухълуннал рухI-ссихI дакъа дакъахьунссархха. Гьай, балики янна хъиндайдихьу хьуну ппухълуннал яхI ва къириятгу оьтту-ттурчIавун кIура даян.
Хъинну ччай бухьурчагу, ттущаварив къабювхъуна байрандалийн буккан. Амма гъирарай ххал дав концерт телевизорданувух. Арамтал чиллу-чухъраву, хъами гузмардаву – ца эмаратшиву! ХIайп, рухI кьацIул дургьуну бухьурчагу гьанссиявхха! ХIайран хьуну ливчIунна.
Ахиргу, ккарккунни жулламур лажин. Вана аслийсса жува, вана хIакьсса зунттал агьлу. Вана жунна ппухълунная бутIурай дирмур! Вана жула лавгмунищалсса ва ппухълуннал рухIирдащалсса дахIаву. Га байрандалий буттахъал рухIру гьаваллавух лехлай дусса кунмасса асар бия ттуву.
Амма цакуцсса бакъая байрандалул хъирив гьантрай агьалинавусса гъалгъарду, базаллуву, маршруткардаву. Яла-яла бу­ттахъал янна тIааьн къадирзми, чIалачIиссаксса, диндалул ххуллийх нанимиру тIими бия. Укунмагу вай шагьрулул майданнив ци-дунугу байрандалун хасъсса концертру дуллалийни къащилул литIавай: «Мазанарду, дужагьрал цIараву ччучлантIиссару», тIий, оьрмулуву цалва хIучча бакъасса инсантурах луглайнмари бусса гайннахь мяърипат, насихIат буслан. Бюхъавай, вай ихтилатирттах къулагъас къаданна тIун бикIарача. Шайссарив кьацI бащан, жулламур цирив, чилмур цирив ттигу лаласун бувасса, аькьлу-кIулши цалий дацIан бува­сса, ссал-бунугу хъяврин бан бигьасса оьрчIай жунна ятсса идеология ялув духIлахIисса чIумал.
«Ургу-ургу, шиккун клоунтурал шествиелух», — тIий бусурманнал тIакьалувусса дянивсса оьрмулул адамина ур чIарав щяивкIсса чIава жагьилнан телефондалувух ккаккан дуллай. «ЯлунчIил жулва къуллугъчитал лултту янналувугу буккан бюхъай байрандалийн. Президентнал тIалав барча, мукун буккангу махъаллил къахьунссар», — тIий бур хиджабравусса хъами куннахь ку.
Диндалул ххуллийх наниссару тIими лап нуш хьунну буслан бикIай: «Гьай, Шамиллул заманнай хъами арамтурайн мютIисса бивкIссар», — тIий. Шамиллул кунна, адаминан мукьра –ххюра щарсса дуцин багьайшивугу, хъами ласурваврайн мютIисса дикIан аьркиншивугу ххуйну кIулну бур чIявуминнан. Явара, Шамиллуйн дияннинна лярхъусса янна ва аьдатругур дусса дагъусттаннал халкьуннал. Шамиллул заманнайгур жула аьрщарай хъатIивгу, мажлисругу бивкIсса. Миккунъя дагъусттаннал арамтал чиллу-чухъраву, хъами гузмардаву буккайсса бивкIсса. Жуйнна дир­сса Шамиллул суратругу, гьамин, чиллу-чухъравусса дур. Балайрдугу, макьаннугу аьвзал заманная шихуннай нанисса дур. Гьарца миллатрал, гьарцагу шяраваллил цалла аслийсса магьирлугъ дур. Ттун ялагу къабувчIай ца зат. Балайрду тIун къабучIиссар тIар, хъатIив буллан къабучIиссар тIар. ХъатIан кIанттай мавлудру дуллай бур. Мавлудру дуллан къааьркинссар тIий бакъара на. Мавлуд — мавлудрал ххуллий, хъатIи – хъатIул ххуллий. Цаннил кIану вамунил бугьлай бакъар. Амма ми мавлудирттай нашидру компьютердай чIурдугу бючIан бувну, синтезатордахун тIутIавур ттун къабувчIлачIисса. Нашидру макьангу дакъанма цалла такьвалий дакъарив учайсса? Цайми бусурманнал билаятирттай мукун бур. Интернетраву вичIи дихьлайри ттун кIулсса, чIявусса билаятир­ттайн лавгссагу бакъарача. Ва ялагу, сайки мукьцIалва миллат бусса Дагъусттаннай цавайвагу халкьуннал дакъархха лякьри чIалачIисса къавтIавуртту. Жулла хьхьичIарасса къавтIавуртту дур адавсса.
Хиджабру лахлахими циванни жунма къаххирасса тIун бикIаруча жува, аьрабнал зумуну янна лахлахими бия Конституциялул кьини къуллугъчитал миллатрал янналуву буккаврийн яла сси бувцIуми.
Ва бакъарив ттуршукурдал лажиндарай жуйнма бивсса рувхIанийсса ххазна. Укуннихха жулва амудадахъул занай бивкIсса увкукун, чан къашай: «Тай тукун къабагьавайри лахлай бивкIсса. Бусурман дин жуйнна Аьрабнаватур дирсса, яннагу тукун лахлан аьркинссару», — учинссагу. ХIатта махъзуманив хьунабакьай: «Аьраб маз МухIаммад Идавсил (с.аь.в.) мазри, аьраб маз кIулхьурча гьа­ссар», тIиссагу. Цилва душнин ла­кку маз лахьхьин булланнав тIий ттухь цIухлахисса хъамитайпалухь цамур бия, цилвамур душ аьраб маз лахьхьин гьан бара, лакку маз къакIулхьурчагу баччибакъар, тIий. Яла жунма личIлачIисса так ца зат бур — Ватан, мина-кIанугу кьадиртун Аьрабнавун бизан. Янна тайнналсса, багьу-бизу тайнналсса, маз тайнналсса, яни, исламрал дин лярхъусса билаятралсса хьхьичIун дуллай бухьувкун, оьрмугу тийхсса ччан­ссар чIал къавхьуну. Гьарма цува урча цала бакIралгу,чурххалгу, аькьлулулгу заллу, цайминнай ялув къадухIларча хъинни.
ЦIунилгу кIура баллай миллатрал янналул байрандалийн, умуд бишин ччива так ца Конституциялул кьини бакъассагу, хъатIайн-хъиншивурттайн нажагьвагу буккаванхьуви жулва агьлу тIисса. ЧIа учин ччива, кIура баяннав жува ппухълуннал яхIлийнгу, къириятрайнгу, чумартшиврийнгу, яла-яла рувхIанийшиврийнгу.