Сентябрьданул 25-нний байбивхьуну, мукьва гьантлий жулла республикалул хъуншагьрулий най буссия «Открытый Дагестан» тIисса турист форум ва «Хранители традиций» тIисса фольклорданул фестиваль. Сакиншинначи – ДР-лул Туризмалул ва халкьуннал художествалул касмурдал министерство.
Форумрал гьарцагу кьини шагьрулий хъанай дия личIи-личIисса шадлугъру, батIавуртту. Деловой программалулми шадлугъру хъунмурчIин хъанай дия Р. ХIамзатовлул цIанийсса Национал библиотекалул заллаву, сахIналулми шадлугъру – С. Стальскийл скверданий, Яруссаннал театрданул хьхьичIсса майданнив. Халкьуннал усттартурал дурсса караматсса затирттал выставка мукьрагу кьини кIюрххилния хьхьунил ссят 10 хьуннин дия Пушкиннул цIанийсса кIичIираву. Выставкалий цалла каруннил дурмур дирхьуну бия Аьрасатнал 18 региондалиясса ва Дагъусттаннал 17 райондалиясса усттартал. Вай бакъассагу, гьуртту хъанай бия Беларусьнавасса, Узбакисттаннаясса ва Къиргъисттаннаясса усттарталгу. МахIачкъала шагьрулул инсантуран ва хъамаллуран вай кьинирду хьунни мяйжаннугусса халкьуннал байранну.
Форумрал деловой программалул лагрулий мукьвагу гьантлул дянив хьунни 2 пленар ва 6 практикалул сессия, 170-нния ливчусса экспертъталгу гьурттуну. Вайннуй ххал бивгьунни ттизаманнул экономикалул шартIирдай халкьуннал художествардал касмурду дуруччаврийн, гихуннай дачин даврийн, туризмралмур ххуллу гьарта-гьарза баврийн, вай иширттавусса регионнал дянивсса уртакьшиврийсса зузаву хьхьичIуннай даврийн багьайсса. Вайннуя хьунни туризмрал ва халкьуннал канил пишардал луртан ккаккан дувансса, вайннул гихунмайсса ххуллу-ххуттайн багьаймур цачIу ххал бигьинсса хъинсса майдан, площадка.
Фестивальданул цалчинмур кьини Яруссаннал театрданул хьхьичIсса сахIналий хьунни фольклорданул фестивальданул концерт. Ваний гьуртту хьунни жулла республикалул районнаясса балай учаврил ва къавтIаврил коллективру. Ва кьини хьхьурай шиккура хьунни «Открытый Дагестан» форум ва «Хранители традиций» фестиваль тIитIлатIисса шадлугърайсса батIаву. Ваний гьуртту хьунни Дагъусттан Республикалул ХIукуматрал председатель Аьбдулмуслим Аьбдулмуслимов бакIчисса делегация. Бувсса ихтилатирттая, республикалул цIа дурксса артистътурал ккаккан дурсса концертрая махъ, Дагъусттан Республикалул халкьуннал артистка Кристина Рамазановал ккаккан дунни циллалусса концерт. Вания махъ тIурча, хъуни экраннай ккаккан дунни «Кубачинский браслет» тIисса художествалул фильм.
Мукьвагу гьантлий Пушкиннул цIанийсса кIичIираву тIивтIусса майданнай, павильоннаву хъанай бия личIи-личIисса, оьрмулул хъуниминнан ва мюрщиминнан хIаз бизансса ишру, мастер-классру, халкьуннал тIуркIурду, ххал дуван хъанай дия халкьуннал дукрарду, хIачIан кIалашрайсса самоварданувасса чяй.
Яруссаннал театрданул вивмур сахIналий хьунни халкьуннал костюмру, янна-ус ккаккан дуллалисса шадлугъгу.
Форумрал ва фестивальданул сахIналул программалул агьамсса иширттавасса цану хьунни 454 инсаннал цал архIал щаллу дурсса лезгинка. Аьрасатнал Рекордирттал луттирал вакилгу гьуртту хьунни ва шадлугърай. Тти жувагу бувхссару ва Луттиравун, лезгинкалий цал архIал бивзсса инсантурал ккал хIисавну. Ва иш хьуссар форумрал мукьилчинмур кьини, цувгу лезгинкалул Ухссавнил Ккавкказуллал ТIиртIу фестивальданун хас дурну диркIсса. Шиккува кIицI лаган, рекордрал лезгинкалий бизлазиминнавух къачансса лакгу бия, вайннавух жула цIанихсса диктор Гъаза Гъазаевлул душнил душнил оьрчI Адам ГьитIиномахIаммадов ва Сулайман Мусаевлул душнил душ Айна Аьлиевагу. Адам дуклай ур МахIачкъалаллал 13-мур гимназиялий 6-мур классраву, къавтIий ур «Ак-Таш» ансамбльдануву. Айна дуклай бур Буйнакск шагьрулул 9-мур школалий, къавтIий бур оьрчIал ва чIава жагьилтурал «Джигиты» тIисса ансамбльдануву.
Вай шадлугъирттавух гьуртту хьусса циняв лакрая чичин къабигьар. Бусанна ттигу ца-кIия инсанная. Форумрал ва фестивальданул гьантрай Пушкиннул цIанийсса кIичIираву тIиртIуну диркIсса выставкалий итталун дагьлай дия караматсса вазарду, чIирайн лахъайсса суратру, ссятру, брелокру ва цаймигу затру. Вай ссая дурсса дуссаривгу най буна бувчIлай бакъая. Ххал барча, вай диркIун дия эпоксидная смола ишла дурну дурсса караматру, цирдагу жула лаккудушнил, цуппагу лакрава чIявучин кIулсса, дакIнийсса, аьпалувух бишайсса Парамазовхъул Аьбдуллул ва Эльзал (Алексеевнал) душнил Аминат Катаевал. Эпоксидная смолалущал зузаврийн Аминатлул хобби куну учингума хъанай бакъар, ва бур ванил кIилчинмур пиша (цалчинмур – медикналсса). Медицина ва ххуйшиву архIал дачин дурну бур ва. Шанна шинал хьхьичI искусствалухух, декорданухух лавгун, муния шиннай Аминатлул каруннивун дагьсса эпоксидная смола кIура даллай дур цанниха-ца къалархьхьусса, амма цара-цану итталун дагьлагьисса караматсса затирттайн. Цал дурсса зат кIилчин тикралгу къашайсса дур.
Тинмай хьувкун, итталун багьунни Бархъаратусса усттар Магьият Даудова.
Тихунмай – Бархъаратусса МахIмудова ХIалимат, цила каруннил ппалул ххаллая бувсса чантайрттащал.
Гихунмай – Дагъусттан Республикалул Туризмалул ва халкьуннал канил пишардал министерствалучIасса Халкьуннал художествардал касмурдал центрданул хъунмур специалист, Къуруллал шяравасса Земфира Оьмарова ва ведущий, организатор, КIундиннал шяравасса Тимур Хъунбуттаев.
– Выставкалий ккаккиялун дирхьусса кувннияр кув ххуйсса затирттах урувгун, дакIниву ххаришивугу, пашманшивугу хIала дурхсса аьжаивсса асарду хIасул хъанай бур, ххарисса – жулла укунсса культура, укунсса касму-сянатру, усттартал буну тIий, пашманшиву – гьунттийнин вай духларгун гьанссархха, вай гихуннай дачин дуванми къабукканссархха, халкьуннал сянатру хIакьину шиккун бавтIсса вай усттартурай дацIанссархха тIисса нигь-ццах бусса. Агана жува иш вана укун багьан битарчан, ва фашизмалун ккалли дуван бучIиссар, жулла каруннил жулва мазгу, касму-сянатругу духлаган дитаврийн ттун ва бакъа цамур махъ учингу ччай бакъар, – тIий ур Тимур.
Мяйжаннугу, Тимурдул тIийкун, жува жулла, Дагъусттаннал халкьуннал ДНК дусса, культуралул код бусса касму-сянатру духлаган дитарчан, хъирив нанисса никирттал жува хIалал къабитанссару. Вай духлаган къадитансса, махъа нанисса жагьилтураву машгьур дувансса ца ххаллилсса давунугу хьунни ва ххуллухьсса форум ва фестиваль.
Бадрижамал Аьлиева