Даниял Магьдиев

Ттунгу ччива

Ттурлу дакъа къалахъай
КIяла-Муруллул бакIрайн
Лавхъра гъинтнил кIюрххила
Бургъил тIинттащал архIал.

Барзу бакъа къабацIай
Муруллул бюхттул мицIлий
АвцIура дюхлул мурчай,
Шяравунай ялугьлай.

Ина акъаяв, Зайдуй,
Ккурклив ялугьлан ччисса,
Хъяшхъар-МачIаву ххярхсса
ТIутIив аьтIи дан ччисса.

Ина акъаяв, Зайдуй,
КIири макь рутIлан ччисса,
ЯтIул ккурмузул ахъахь
Барчаллагь учин ччисса?

Ттунгу ччива гьава бан
КIяла-Муруллуяту,
Ккурккуллал Зайду куна,
Яхьун бивкIу бакъуну.

Цуракьай нагу

Хьхьувай зунттул бакIрая –
ХIикматсса пахъ дагьаву,
Ялату бюхттулния –
БукъавчIайсса щурщурду.

Циванни ва дуниял
Вакссара аьжаивсса,
Лув ладиркIсса цIаннавух
Ялату пар-пар тIисса?

Цири ва ттул оьрмугу
Дязуманив бавцIусса,
Пикри цIаннал бавцуну,
Хиял цIурттал зевххусса?

Цуракьай цIана нагу,
Зунттул бакIрай авцIусса,
Лагьнийн учIан къаччисса,
Лахънийн лахъан къашайсса?

* * *

Ччиссаксса хIачIайссия
На хIан жагьил заманнай,
Мяш хъанай икIайссияв
Таний хIан къахIачIайнай.

Уттирив къахIачIара
На хIан щищалчIав, чувчIав,
Мяш хъанайгу икIара
ХIаллих ца-ца байманай.

Ттун аькьлу та биявав?
ТIайласса та иявав?
Увччу хьуна хъиннивав?
ХIан къахIачIлай ххуйривав?

Дус куна хьунаакьи

Цалсса, тти вин барчаллагь,
Зунттулу ккурмузул мурхь,
Марххалттанил зунчалу
Бигьалагу инттунин.

Жагьилсса душнил кунна,
Дуниял чIюлу дара,
ЧIарах нанинал чIарав
Гьалмахчуну бацIара.

Уттинин на цимилгу
Ина ххари увссара,
Виха цалагу хIурмат
Ттуща бан къахьурчангу.

Украсса вил ххуйшиву,
ЧIявучил сан къадайсса,
Гьарца чувнал чувшиву,
Къяртравухра ппив хьусса.

КъаучIанссара вичIан
Суннай уртту дукланнин,
Цал ттигу вин барчаллагь,
Шанашу инт дучIаннин.

* * *

ТтучIа гьивхьхьул мурхь ур Ккурккуллал Зайду,
Хъуни хъюртул мурхь ур ЧукIундалавгу,
ЧIивишиву ттула гьунар ххиначIа,
Шяравух цIа ларгсса шаэртурачIа.

На щях занай ура, кIай ссурулух бур,
Шяравун нанинан хьхьичI ккаклайгу бур,
На ххютулу чIумал, кIай бургъилу бур,
Булбулгу балай тIий кIайннул къяртрай бур.

Гьивхьхьул мурхьирая, хъуни хъюртуя
ЧIун-чIумуй ахъулсса ттунгу дукIлай дур,
Ччарчан тIин тIааьнсса, ччарчан кьанкь ххуйсса,
КкурхIуну кьюлтI чайхту, гъургъутIи айсса.

Тирха тIу мудана, гьивхьхьул мурхь Зайдуй,
Хъунмасса хъюртул мурхь ЧукIундалавщал,
Бюхттулшиву ттучIа кIива мурхьирал –
Шяраву цIа лирчIсса кIия шаэрнал.

Ххаллилшиву дакIнил

Дуссаксса дунияллий
КIюрх ва инт дукIлай,
ДикIантIиссар ттунгу
Вил сурат дакIний.

ТIутIащал тирха тIий,
ЧIапIащал угь тIий,
ДакIгу дикIантIиссар
Вил ччаврийн оьвтIий.

Ххуйшиву оьрмулул
Ахир дакъасса,
КIюрх ва инт щак бакъа
ЦIунил дучIайсса.

Ххаллилшиву дакIнил,
Ччаву дан кIулсса,
Ххарисса тирхлищал
Угь чингу кIулсса.

ТIутIирав ина?

ЧIавхьулттил пюрундалий
ТIутIал сурат ккарккунни,
КIинтнил дядизулуву
Ттун инт дакIнин дагьунни.

Дяркъу ццихь-ццихь тIий дуна,
Ттул чурх гъили лавгунни,
Ххаллилсса хияллавух
ДакIгу лехлан диркIунни.

Альбом ххилтIу тIий уна,
Вил суратрайн ящунни,
Кьура шинаяр махъмур
Оьрму хъамабивтунни.

СсихIирчирав, душ, ина
На цIунил жагьил увсса?
Ягу зал-малаикрав
Ттун хъару пишкаш дурсса?

ДикIувча ччавугу

Ссахлунурвав вакссава
Ттун ТтурчIи ххира хьусса,
БачIвасса кIичIирттавух
ЧIал чIумал занан ччисса?

КIяла чарил чIирттаву,
ЧIирттая багь чарттаву,
Ттурлу щядикIай зунттуй
Ттун ци дурвав къаляхълай?

ДакIнил, цIухлай, къабусай
ТтурчIи циван ччиссарив,
Ччаннугу мукIру къашай
Зунттайн цан бачайссарив.

Ттухьгу къабуслай, дакIнил
КьюлтI дуллай дурвав ччаву,
Ччаннугу, хаин хъанай,
ВичIилий бурвав дакIних?

ДакIнил амрулийн бувну,
Ччаннал увцунийн занай,
На танин икIанавав
Эяллаву вих луглай?

На вил шяравух уклай,
Ина шагьрурдайх занай,
Укунссарвав дикIайсса
ОьрчIнийра хьусса ччаву?

БикIийча вай ччаннугу
ДакIнил бувцунийн занай,
ДикIувча ттул ччавугу
ТтурчIири душних луглай!

* * *

Къюнари бувцIуну щаращул щинал,
ХIачIлай бияв ина, на хIайран уллай.
СсихI кунма, чаннасса сунттул гьухъувух
Магьилул кунмасса, чурх бия чIалай.

Ца-ца кIунтI иминну ккуру лагайва
КIюласса ссурссулийх, арцул пар куну.
Яла бакъа шайва вил хъазамраву,
Хъирив ттул хъазамгу буцIлацIи бувну.

Бюхъай ттул умудру нахIакьсса лякъин,
Бюхъай вихсса мякьгу тачIав къалиххан.
Щукру ина ккавксса марцIсса щаращуй,
Ина хIарчIсса щинал мякь лиххан буван.

ХIайран хьусса дакIгу хъита тIий дия

Бявкъусса марч бия сситтулну бишлай,
Гьалак буллай хьхьири маркIачIан чIумал.
Цалнияр цал гужну щатIивгу бия,
Къявхъ тIий, кьирийх бишлай, хьамаран бизлай.

ЦIан ххядуклай архний цIупаргу куна:
НякI ссав хIала хьуну тархъан мурчащал,
Лелуххантгу бия, нигьа бусаврил,
БацIансса, буххансса кIану къаляхълай.

Гьарзат гьанай дия чявхъагъарал хьхьичI:
ЩатIив, марч, ттуруллив, гьавалул гургу…
Хияллугу бия, марч кунма, лехлай,
ТIабиаьтрал хъирив лаян къабюхълай.

Дия ца ххуйшиву, дурчIин къашайсса,
Дия гургулуву гьарца затраву.
ХIайран хьусса дакIгу хъита тIий дия,
Цирив ца балайлул дайдихьу дуван.

СаллатIнал гьаттайсса кIялагьилухь

Чурх ххаллилсса кIялагьий,
Цанна ина кьус бивкIсса?
ЧIапIал щурщу къабуллай,
Цанна ина пахъ багьсса?

Хъахъи лаглаги къяртри
Циванни зурчIай тIисса,
Язинахсса маоьлий
Ялгъуз ниттил кIиз кунма?

ДакIнин дагьрив ларг чIунну,
Ярагъ кIунттихьсса жагьил,
АцIуннащал кьянкьану
Вила лув талай ивкIсса?

ХьхьичI бацIлай бурив яру,
Чувшиврий чанна лавхъсса,
Оьттул бувцIуну махъгу
Душманная къалавкьсса?

Ява, хъунмав машара,
Мудан ххаллилну бикIан,
Жагьилну шагьид хьунал
Жагьилшиврул сий ядан.

ЧIумухь

Ина дусгу дура, дусгу дакъара,
Щалла дунияллул заллугу дура,
Кув чIумал нацIусса дарувгу дура,
Кувнирив кьурчIисса загьругу дура.

Я къатта бакъана, я къуш бакъана,
Вияр авадансса цучIав къалякъай.
Дигьаларгсса лахIза вил къавхьунугу,
Инаксса мискинсса цичIар ххал къашай.

Куннал чIарах ина дурккун лагара,
Куврив ххюрхху бара вищала архIал,
Циняв вин ца куццуй чIалай бакъарив,
Кунная кув цал-цал личIи цан бара?

Вил дусшиврийн щак тIий навагу ливчIни,
Пикрирдай икIара, ссавнийн ялугьлай,
Дайдихьу-дайлитIу дакъасса ина
Дунияллул ахир ци данавав тIий…

Бухьхьияра жучIан

Бухьхьира жучIан Ккурклив,
Жу бизарсса бакъару,
Бивзун лавай, дугьанну
Хъинсса дустурал кару.

Буттал буттахъал бувсса
Ккурккуллал лахъи ккурчIав,
Хъамал лахъан къаччисса
КъалякъинтIиссар цучIав.

Дус уван ччисса чувнан
ТIайлабацIу хIадурссар:
Шяравусса жагьилтал
Цаннаяр ца аьчухссар.

Вай аьчухсса къабикIан,
Къатри лагьсса дунурив,
Юхсса илкинсса багъру
Бургъил кьакьан бувнурив?

Юх, ми ишру бакъассар:
МурчIи къавхьуссар яру,
ЧIатIа дугьан, щин дуцин,
Сагъну дуссар жул кару.

Бюхъу бунал сий дуллай,
Лехлай буссар балайрду,
Жу балай тIий буссаксса,
Сагъссар Щаза ва Зайду!

Бухьхьира жул шяравун,
Инсаншиврул сий гьаз дан,
«Алжаннул ккурккай Ккурккул»
Цукунсса бурив ккаккан.

* * *

ЦIа къабавсса шаэрнал
Лу ласав лахьхьу машан,
ЧIивисса шеърирдал жуж
Щала буккав ца хьхьуну.

Дулланмур дакъашиврул
На буккав гай шеърирду,
Ххаллилсса назмурдащал
Уттара дав щалла хьхьу.

Вин хъунмасса барчаллагь,
Шаэр, дахьа кIул хьусса,
Ца чIивисса луттирай
Ттуршва пикри чивчусса.

МукIрура ччясса чIумуй
Вил цIа машгьур хьуншиврий,
На куна, вихь ттуршахъул
Барчаллагь тIунтIишиврий.

* * *

МикIларчIунни гьарца зат,
Бат хьунни лелуххантва,
Мурхьирал къяртригума
ЛиртIунни кьурукIинтнил.

Ххаришиву ца дури –
Гьарзат цIунил цIу шайсса,
Вай рухI дакъасса багъру
ТIутIавун бахьлагайсса.

Ва цури ттуйн оьвтIисса,
Анавар хьу тIутIисса,
Нех кунна, гьалак дурксса,
ДакI чунни кIункIу тIисса?

Му хиялли оьвтIисса,
Анавар хьу тIутIисса,
Нех кунна, гьалаксса дакI,
Зунттайнни кIункIу тIисса.

Ва цур гъалгъа тIутIисса,
ВичIи диша ттух тIисса,
Щаращи кунма, яру
Цанни къявхъа тIутIисса?

ТалихIри гъалгъа тIисса,
ВичIи диша тIутIисса,
Ххарисса мукьал кIунтIрур
ЧIаврдайх экьинанисса.

Хияллащал дус хьунна,
Бюхттулнийн бачи чинна,
ТалихIрал ка дургьуну,
Зунттайн ссапар бахIинна.

Ссутнил ттурлу

Муруллул хъачI-бакIай пахъ дагьсса ттурлу
Бургъил тIинтту щуннин ссуку къархьуна.
Дяркъусса хъатругу хъирив кьадиртун,
Яла хIурхIацIакул ссавнийн гьаз хьуна.

Мурчахьхьун дуллуну кIяла хъаругу,
ГьантIиссар ттурлугу, бири-бат хьуну,
Ччуччавайсса уртту силул ччуччин дан
ЛичIантIиссар ххяллуй дяркъу хъатругу.

ЧитIрахь

Ахъал ранг, зунттурду, лагмара гьарзат,
ХIисаврагу дакъа, даххана хьунни,
Ссавнил балайчитал, ттул дустал читIри
Ттун хавар бакъана ливхъун лавгунни.

КIири билаятрайн, кIи къадучIайнин
Зу левххун гьанссару, бургъийн хъита тIий,
Цимивагу зунтту, арду-майданну
Кьабитанссар зу махъ, барчаллагь куну.

Жул ялун ссут най дур, кIигу дучIанссар,
Амма зуй тачIавгу на къамяшссара:
Инт цирив ци кIулссар кIи къаккаркманан,
Балайгу бачIвассар пикри бакъанал…

ХъачIраххуллу

Архния ургайхту, итталун багьлай,
КIюласса ххуллу бур зунттуйх бивхьуну,
Жагь баклай бакIахун, жагь тIайла хъанай,
ДайлитIу зунттащал дур хIала духлай.

Лагай, ца-ца бизлай, бизар лиххан бан,
Та ххуллийх оьрмулул угьара хьума,
Лечай мюрщи оьрчIру, цанма бялахъан,
Тяхъану вечI-вечI тIий, лелуххант кунма.

Цимигу лавгхьунссар хьхьичIвагу инсан,
Та кIюласса ххуллийх цала аьрххилий,
ЦикIулли барзунттахь ци тIий ивкIссарив,
Жапасса аьрххигу цукун багьссарив?

Нагу ссапар бара, чIун дирияйхту,
ХъачIраха уруган зунттах ва ахъах.
Неххардих вичIилий, тIутIах ялугьий,
Лавгцири оьрмурдал дакI дуцIин дуван.

Ялугьлай уссияв

Ялугьлай уссияв хьхьунил дюхлулий
Вищал хьунаакьин мурхьирдал дянив,
Ххарину уссияв, ххира данна тIий,
Иттала къалагай вил ххаллил симан.

Цаннихь ца щурщулий бия чIапIивгу,
Ттул лагма зурчIай тIий, кIюласса къяртрай,
Ттуруллавух гьузуй най бия барзгу,
Чани зурзу буллай пахъ багьсса къатIрайх.

Дахьа баллай бия ххялтIа цIаннава
Лелуххул балайгу, бюхханну тIисса,
РатIув чIара нехгу, чарттаву къавтIий,
Макьан дуцлай дия ахир дакъасса.

Архния кIюласса чаннал ща хьуна,
Хьхьу къуртал хьушиврул барашин дуллай,
На ялугьлай уна, бат хьуна барзгу,
ЛипI куну, левщуна чанна цIукугу.

Зана дан къашайсса тай интнил хьхьурду
Цикссагу гьан дурссар ахъавух занай,
Цирив ца тIааьнсса эшкьилул марчгу
ТIуркIутIи бувссар на кьюлтIсса асардайх.

Аьйгу цукун дави къабувкIсса душний,
Чани хьуннин цихва ялугьи увсса,
Га сававнуявхха на аслай ивкIсса,
Гакссара тIааьнсса хьхьурду ххал дурсса.

КIива цIуку

Ца цIуку ххаллилсса ХIалли бакIучIа,
КIамур эмаратсса КIяла муруллуй:
КIира якьут дури, пар ляличIисса,
КIинттулгу кIири гьухъ дичлачи дайсса.

Кияхмур тяхъасса, чаннай цIай бусса,
Ккуркки зурухьгума вана на тIисса,
УрчIахмур – пашмансса, чани цIан лавгсса,
Зурул тIинттаяту лабикIан ччисса.

Ссавривав лахъния ттухь мяш тIутIисса,
Ягу цIурттаннивав цIими бакъасса,
Щала дунияллун пар-пар тIий буна,
Ттунгу чанссавагу чани къабайсса?

Кияйн уругавай, угь-къак учавай,
УрчIайн ябитавай, ябакI бутавай,
АвцIуну икIара цIаннал хьхьириву,
Асардал щатIахьхьун дакIгу дуллуну.

КIай цIурттайривав аьй, на гьалак увсса,
ЦIуницIа цIуцIаву цIу дуккан дурсса,
Юхссагу багьана ттуйва буривав,
ДакIниву асарду чантI учин бивтсса?

Паракьат бувача вай ттул асарду
Ссутнил дюхлул мурчал утти ттуйн щусса.
Ккавкма хIайран уллай, ххуй-ххаллил хъанай,
Пар тIийнма личIувча кIива цIукугу.
Лажин хIадур бурссар Р. Башаевлул