ЛичIину, кутIану бунугу, бусанна ттулла гъинтнил «каникуллая». Мукьилчинмур классраву дуклакисса чIумуя айивхьуну, гьар гъинттул 2 барз байссия на зунттаву буттан ятту канаки буван кумаг буллай. ХьхьичIми ххюра шинай яттикъуш бикIайссия шяраваллия ацIра километралул архну, Хъахъиялу тIисса кIанай. Ятту хьхьувай лухччинийва кьабитайссия нагу, бутталгу аьрщарал лувсса къатлуву. Яттил аьдадгу 500-ннийн дирсса дикIайва. Ппу ччя-ччяни шяравунай лагайва колхозрал иширттай, нарив кьинибархан навалу личIайвав. Кувний ппу бюхъайссия, шава гьантта ивкIун, хъирив кьини учIан, ттунгу ттунналу хьхьу рутан багьайва.
Ттунна 10 шин хьусса чIумалла цалчин навалу хьхьувай зунттаву ливчIсса. Лагма-ялтту цучIав акъая. Нагу хIаллицIух вардиш хьунав. Ца ппурттуву тIурчарив, ппу къашай хьуну, ттун хьхьугу, кьинигу 8 гьантлий ттунмалу яттилсса буллан багьуна. Ттун му ппурттуву 12 шин дия. Оьван кунма, навалу усса чIумал барцI яттийн ххявхсса ишгу хьуссия. БарцI ххяххарчагу тIий, ттучIа 16-мур калибралул кIивабиту буссия, амма шанавух лавгсса на чантI учиннин, цаппара ттарду кьатI бувну лявкъуна бурцIил. Ми яттикъушлий, рухI дакъа, тIитIибавкьуну бия. Ттун миннуя кув кIанттурду бурцIурдил парчари бувсса бурчурду ликлан багьуна, ми колхозрайн тапшур буваншиврул. Ятту канаки буллалийни яла захIмат-жапамур – я бахIлахIисса ттурулливри.
Миннуха за къачIалачIисса чIумал, ятту канаки бан, хаснува ца инсаннан, хъинну захIмат шай. Гьухъала, бюхъайссар ппив хьуну, яттугу, бири-биривнийх ака бувну, бакъа-къатIа хьун. Ява лечлачу, зана битлату. Та 8 гьантлий навалу ливчIсса чIумалгу, 1 кьини дия тIитIин дурсса канил манзилданийвагу за къачIалачIисса. На ца чулуха ятту зана битлай унува, вамур чулухсса ятту бакъа-къатIа хьуну лявкъуна. Буми яттугу къушлийн бавкьуну, бакъа хьуми яттил хъирив увкссияв. Мадарасса ссятру хьуна ятту лякъин къахъанай, лявкъуна километра ва дачIиннул архну, мигу, хьхьичI бавкьуну къушлийн биян бувссия. Циняв ятту бурив буккин аьркинну бикIайва, амма му ца инсаннан дуван захIматсса давуриву кумаг аьркинну бикIайва. Ттурлу ппив шайхту, ттун яттил гьухъала щаллуну душиву бувчIуна ургаврийну. Ххюттуршва тта бусса гьухъалданиву 5-10 биял хъанай бакъасса хIисав къахьунгу бюхъайва.
Мунияту хъирив кьинирдай на лагма-ялттусса кIанттурдайх увкра, чувчIав ливчIунвагу бакъарив ххал буван. Ми гьантрай на нава бувсса ххункI канай ивкIра. ДикIул луртан дия, бахIахъ буссия, иникьали дия, ххункI бичайссия. Мяйва гьантлува ппу, хъингу хьуну учIайхту, ванащал колхозрал 2 вакилгу ия. Вайннал хьхьичIва-хьхьичI ятту бувккуна. БурцIил бивчусса ятту личIаннин, циняв буний бия. Ми яттия ливксса бурчурдугу буссия ккаккан буван, нагу рахIатну ссихI бивгьуссия. Буттал ттухь барчаллагь увкуна, муницIухва бувчIин бувна на навалу личIансса иш багьну бивкIшиву, мукунсса чIумал кьянкьашиву дуван багьайшиву. УрчIилчинмур класс къуртал бувайхту, на, «лавай» хьуну, буттащал Дулттияллил зунттайн лавгссияв ятту канаки буван.
КIий ятту канаки буван хъиннува захIматну бикIайва, хIухчалтми биялну бикIайва, кумаггу бикIайва. Яла захIматмур даву дикIайва июльданул дайдихьулий, Лахъазаннугу лархъун, Самур неххал чулийнмай бачин. Лакрал райондалул чулухмур лахъазанну, ухссавнил кIану буну, щалва июльданийгу марххалттанилу, зунчалу дикIайва. Гьивурду дусса ттукри, дучри, ятту лахъан буван бигьану къабикIайва. Хьхьирияр 3447 метралул лахъну гьаз хьун багьлай бухьувкун, цумур-бунугу ттукку ягу балчан ччех бивкIун, кIива ялавай бивгьуну гьан бюхъайва марххалттанийх, микIирайх. Мукунсса иш хьурча, миннул хъирив ялавай учIан багьайва ва, хIаллицIух, ччанналун ци-дунугу дириян дуллай, гьаз хъанан. Лахъазаннайн гьаз шайхту, гихунмаймур ххуллу бигьассия.
Зиябуттин ХIажимирзаев,
«Вертикаль моей жизни» тIисса луттиравасса парча