Хьурттал ХIажи

Дяъви байбивхьусса чIу­мал хушрай дяъвилийн нанисса буттал, Хьурттал Кьу­рамахIаммадлул, дуккавриву итххявхсса ушиву чIалай, цала арснахь ХIажинахь куну бивкIун бур: «Дуккаву кьамаритара, ттул арс, кулпатраву захIматшиву дикIантIиссар, вай мюрщисса уссин ва ссин ппушивугу дува», – куну.

1950-ку шинал Гъумучиял дянивмур даражалул школагу къуртал бувну, ХIажи Шяраваллил хозяйствалул институтравун увххун ур, зоотехникалул факультетрайн. 1955-ку шинал вагу къуртал бувну, зий ивкIун ур Лакрал райондалул Шяраваллил хозяйствалул управлениялий хъунама зоотехникну. Дуклакисса чIумал ванал ласайсса бивкIун бур Сталиннул цIанийсса стипендия.
1957-ку шинал ХIажи зун ивкIун ур Дагъусттаннал Шяраваллил хозяйствалул элмийсса хъиривлаявурттал институтрал хъунама зузалану.
Ванал ниттихьхьун махъ буллуну бивкIун бур, цал чIивима уссин ва чIивимур ссин хъатIив банна, яла кандидатнал диссертация дурурччувкун, цанмагу хъатIи банна куну. Мукун хьугу-хьуссар.
Ттун дакIний бур, ХIажинан хъатIи буллай бия Хасавюртлив цала ниттиуссу Гъапурдул къатраву, буцай душгу бия ги­ккавасса, Хьурттал Аьдалхъал тухумраясса Исмяилова Рукьижат. Му цуппагу хIакинну зий бия Хасаврай. Жалин дурцуну бувкIун, хьулух бавцIуну бия. Хьурттал аьдатрайн бувну, жалин наврузбагнал къатлувун духханнин, жалиндалул хьхьичIун бартбису бутайссия, чIава оьл буккан бувну, ганил вичIи кьукьайссия. Яла оьлгу, бартбисугу жалиндалун булайсса бивкIссар. ХъатIи ниттиуссил къатраву буллай бухьувкун, бартбису бутлай бакъахьунссия, бур-бакъар тIисса кIантту хъанан бивкIукун, ХIажинал чIивима уссил, Саэдлул, канил ца чIюлусса чагъаргу бувгьуну, жалиндалучIан гъан хьуну: «Вана вин бартбису, ваний биза вила ччан, ва цимивагу бартбисулул багьассар», – куну, ХIажинал кандидатшиврул диссертация цIакь дурссар тIисса мугьругу бусса чагъар жалиндалул ччаннал хьхьичI бивхьуна. Му чIумал, бяст-ччалгу кьабивтун, хъянгу бивкIун, жалин духхан дурна.
1965-ку шинал ХIажи зун ивкIссар Шяраваллил хозяйствалул Элмийсса хъиривлаявурттал институтраву ва хьун дурссар хъинну хьхьичIуннайсса кка­ккияртту. Ванал хIалал дурссар СССР-данул ВДНХ-лул мусил медальгума.
КьурамахIаммадлул арс ХIажи уссия хъинну инсантуращал хIал бавкьусса чув-адамина. Ванал къушлий тачIав хъамал чан къашайссия. АрхIал зузиминнал дянивгу хIурматрай икIайссия. Хьурттал жяматрал чIявусса хъатIай тямадашиву дурссар ванал. Аьркинсса чIумал чIявуссаннал чIарав авцIуссар.
Хъамакъабитай ца укун­сса затгу. На 1963-ку шинал МахIачкъалалив дуклан увкIсса чIумал, кIиягу уссу – ХIажигу, Саэдгу, бия шагьрулийсса хьур­ттал дянив хъинну хIурматрайсса инсантал. Саэд ия га чIумал таксилий водительну зий, ХIажи зий уссия кIицI бувсса институтраву. На, Лаккуяту увкIун, общежитиялий кIану къавхьуну, бугьансса къатлух луглай уссияв дахьа кIул хьусса кIия лаккуоьрчIащал. Цакуну жул чIарав ца такси бацIан бувну, ганива Саэд увккун, ссаламгу буллуну, жу ссах луглагиссарив кIул хьувкун:
– Бачи, на лякъинна зун къатта, – куну, щябивтун машиналий, цанма кIулсса инсантурахь цIухлай, ахиргу, цачIава зузисса таксист лаккучуначIа лявкъуна къатта. Ганащал икьралгу дурну, тти жува ахттайнсса дукан гьантIиссару куну, цала шаппай ЦIусса поселокрайн бувцунав. Шаппа кулпатрал гьавккури бувну бия ахттайнссаннун. Ва иш чIивисса кунма чIаларчагу, ттун бия хъунмасса пахру ттула дустурал хьхьичI.
КIицI къабувну кьабитан къахьунссар ца зат уттигу. 1966-ку шинал январьданул 11-нний ттула ппу дунияллия лавгсса иширай бувкIру Лаккуйн, ца дяркъусса, хъунмасса марххалагу бувсса кьини. Ва чIумал Ла­ккуйн автобусру къазанай, ссил ласнал Хизрил цува зузисса паркрава «Газ-69» гьан бувна, нагу, ттула хъуними ссурвалгу биян бан, цувагу хъирив учIанна куну. КутIану бусан, шамулку кьини, ххуллурду ххуй хьувкун, ХIажи увкIуна цала дуснащал «Волгалий» Лаккуйн. Нагу, ттул ссу Светагу му чIумал университетраву дуклай буру, жул дуккаврил сессиягу байбивхьуну бур. Иш мукун бушиву чIалай, муссят ХIажинал, цувагу къанай унува, нагу, ссугу биян бан тIайла увккуна цала дус. Ва иширалгу, махъ бакъа, чIалачIи буллалиссар цукун ххаллилсса дакIнил заллу ивкIссарив ХIажи.
Амма ххаллилмигу лагай чIун дакъанура дунияллияту. Жагьилсса оьрмулий, дахьа докторнал диссертация дуруччин хIадур хъанахъисса чIумал, 1975-ку шинал январьданул 16-нний аьпалувух ивхьуссия ХIажи. Цал бунагьирттал аьпа баннав, алжаннуву миналул хьуну лякъиннав!
Нагу АьвдуллатIип АьвдуллатIипов,
ш. Хьур