Колхозрал даража гьаз бан хъунмасса захIмат бивхьуссар

1960-ку шиннардий Сталиннул цIанийсса Кьубиял колхозрал председательнал хъиривчуну зий ивкIсса ХIажиев ХIажи дакIнин утлай.

Исмяиллул ва Аьйшатлул арс ХIажи увссар 1918 шинал Лакрал райондалий Кьубиял шяраву. Вайннал къатри дуссия шяраваллил дязанний Хъун мизитрал чулух. ЧIивисса чIумал ХIажи нитти-буттал гьан увссар мизитравун Кьуран лахьхьин. Миву унува лавхьхьуссар буккин ва чичингу. Шяравусса ликпунктрайнгу занай, латIин хIарпирдай чичин ва буккингу лавхьхьуссар.

1941 шинал Германнал фашистътурал ххаваххан бувсса Хъун дяъвилийн лавгссар. Дяъви къуртал хьуну махъ зий уссия партиялул Лакрал райкомрай инструкторну. Мичча гьан ув­ссар кIира шинайсса партиялул школалийн, МахIачкъалалийн. Му къуртал бувсса ХIажи тIай­­­ла увкссар Свердловлул цIа­нийсса КIундиннал колхозравун. КIундив зий шин хьуну, къархьуну Кьубиял жямат гьаз хьуссар, ХIажи цала шяравун тIалав уллай. Райкомралгу, Кьубиял жяматрал тавакъю щаллу бувну, гьан увссар ХIажи бу­ттал шяравун.
Тай шиннардий Кьубиял колхоз диркIссар райондалийсса колхозирттал дянив цалчинсса кьюкьлуву. Тайра шиннардий колхозрал председательну зий уссия МухIаммад ХIасанов. Ванан ххуйну кIулссия ХIажигу. Мунияту, правлениялийгу бивхьуну ХIажинал масъала, мива гьантрайва ва ивтссар къутандалийсса колхозрал председательнал хъиривчуну. Тай шиннугу диркIссар колхозру аргъирайсса.
Райондалия 25 км архсса Кьу­биял шяравалу диркIссар машинардугу бакъасса, райондалийн гьан, бучIан захIматсса. Шикку ябуллай бивкIссар кьини лахъансса ххуйсса дучри, ххуйсса багьагу буллуну, дучрал хIухчалтгу бивтун.
ХIажиев ХIажи, къутаннай­сса масъалартту мудангу ххал бигьлай, къатта-къуш Кьубав бунугу, гилува зийна ивкIссар. Ванан чIявуну гьан багьайсса бивкIссар Къизилюртлив кочкомрайн, Сулакьрайн – сельхозтехникалийн, агрохимиялийн, МахIачкъалалийн. ХIажинал, нугъайнал илданийх увккун ххал буллай, лявкъуну бивкIссар лухIисса, ттангъагу дакъасса шанма айгъурсса чу. Ларсун диркIссар вай бахIин тройка (бидарка) шама инсан щяикIайсса, цурдагу куклу машиналияргу куклуссагу, рахIатссагу. Вайннун хасъсса ппалгу бувну, дучрал хIухчугу ивтун ивкIссар. Ххуйну ябуллайгу бивкIссар. ЛухIи дучран бацIавугу къадиркIссар. Архсса ххюва яттикъушлийн, гьарца кьини тIиссакссагу, лагайсса бивкIссар. ХIухчийн вихшала къадихьлай, хьхьувайгу лагайсса бивкIссар дучран ххулув, нехъа, хъа бишин. МахIачкъалалийнгу лагайсса бивкIссар лухIи дучрал бидаркалий. Цала мурадругу щаллу бувну, шаппай зана шай­сса бивкIссар.
ЧIявуну Къизилюртлийн кочкомрайн аьрххи-ххуллу багьай­сса бивкIссар. Кучай ризкьилул хъунмур ида­рагу шикку бухьувкун, чIявуну шиккунни лагайсса бивкIссагу. Шикку хьхьу къадутайсса диркIссар лухIи дучрал. ХIажи Бабаюртлийн, Хасавюртлийн, Къизилюртлийн лавгний, такIуй кьатIув ливчIун акъар, я кIинттул, я интту-ссутил, ци гьавалул тагьар дунугу, лухIи дучрал мудангу ххассал айсса ивкIссар.
ХIажи ХIажиевгу, удаман Сайпуллагь Оьмаровгу лавгун бивкIссар кIинттул чIумал Къизилюртлийн кочкомрайн совещаниялийн яла кьини кутIамур чIумал. Совещаниегу ахттая махъ къуртал хьуну, щябивкIссар лухIи дучрал тачанкалий. Махъунмай нани ххуллий гьавагу оьлувкъуну, марххалттанищалсса бюрулла буллан бивкIссар. Марххалттанил щала ххуллу бахьлаган бувну, вай бяйкьуссар. КIинналагу маслихIат бувссар, дучрахьхьун цахьхьунна ихтияр дулун. Аллагьу Тааьланайн леххавугу куну, дучрахьхьун цахьхьунна хьхьуригу дуллуну, цивппагу мурчая кIучI хьуссар. Муданмагу чIявуну занай, ххуллугу ишлану кIулсса, дикI-ттурчIалсса, бучсса, битавсса айгъур дучри бавчуссар ххуллу лавсун.
ЛухIи дучраха къуллугъ буллалисса хIухчу Варбул Варис тIурча, я ХIажи, я Сайпуллагь бакъа, къазразан увккун ивкIссар, такIуй чIал къашайсса вай чIал хъанахъаврия. КьатIув уклай, махъунай занахъанай ивкIссар. КIюрххицIун марххалттанил гъарс-гъурслил чIу бавссар къюркъуй куна щяивкIсса Варислун, ххявхссар кьатIувсса ппалничIан. Ва хьхьуну лухIи дучран кIилийнусса дукиялул нормагу дуллуссар.
Вай лухIи дучрал ва тройкалул щала къумукьнал ва нугъайнал илданийх цIа ларгун диркI­ссар. ЛухIи дучри ва тройка цимилагу ХIажинащал Гъумукун, Кьубавгу бивссар.
Къутандалий зузисса шиннардий, колхозникталгу лагма лаган бувну, Къаракул бярату, 3 км манзилданийсса каналгу дурккун, 20 гектарданий, хан­сса аьрщарай ссуттил лачIа бувгьуну, гьарца гектардания 30 цент къалмул ларсъссар. Гьарцагу давричIа цала-цува чIалачIи уллалисса ХIажи дакIнин агьссар къутандалийсса захIматрал агьулданун. Вайннал шикку гьаз бувссар масъала цала чулухату ХIажиев ХIажи итан колхозрал председательну. Шикку дурсса собраниялул протокол тIайла бувкссар Кьубавгу, райондалийнгу. Минналгу кьамул бувссар.
Хъуннасса жаваблувшинна бакIрайн ларсъсса ХIажи хъиннува хIала увхссар цала цIусса давривух, каругу дартIун. Председательну зий кIийлку шинал, хозяйствалувусса цинявппагу щаращив мюнпатну зузи бувну, арцуйнусса доход дучIан дурссар – 100170 къурушру. Колхозгу хьуссар миллионер. Ца захIматрал кьинилун дуллуссар 4 къуруш ва 50 кIапикI, марцIсса къалмуйну – 3 кг. 300 гр. ХIажиевлул цIагу шяравугу, райондалийгу гьаз хьуссар.

Оьмахан Вагьабов,
ш. Кьуби