«Зунттайн я щусса чIумал, ттувун ххишаласса рухI дучIай»

Уттигъанну оьрмулул юбилей кIицI ларгунни ДР-лул транспортрал лайкь хьусса зузала, техникалул элмурдал кандидат, щала оьрму авиациялуцIун бавхIусса, миллатрал хIакьсса патриот, Акбардул арс Абакаров Жабирдул. Ва ур лакрал миллатрал дянив махъ нанисса, сий дусса, оьрмулулгу, захIматралгу ххуллу лайкьну бутлатисса инсан. ЧIумул мутталий ванал дурсса чIярусса лайкьшивурттугу лахъа-хъунсса цIардайн, кьиматрайн тамахI бакъа, миллатрал арсшиврул ва инсаншиврул цIанийсса дур.


Акбардул арс Абакаров Жабир увну ур Хъусращиял шяраву 1954 шинал февраль зурул 2-нний.
1971 шинал увххун ур Рязаннал областьрайсса Сасовский летный училищалувун.
1984 шинал бувккуну бур Дагъусттаннал политехнический институтрал инженер-механик шайсса факультет.
1988 шинал къуртал бувну бур Ленинградуллал граждан авиациялул академия.
Ва ур 1-мур классрал пилот, техникалул элмурдал кандидат, ДР-лул транспортрал лайкь хьусса зузала. Аэрофлотрал отличник.
10 000-нния лирчусса дур ванал лехлай гьан дурсса ссятру.


Жабирдуя бусансса, учинссагу чIявусса лякъинссар. Увну ур Жабир Хъусращиял шяраву, бусравсса Акбардул ва Залмул кулпатраву. Акбар ва ванал кIиягу уссу, Аскандар ва ХIажиахIмади, цалчинсса кьюкьравух Хъун дяъвилийн лавгун бур. Аскандар цIанихсса пагьламан ивкIун ур, цувагу дяъвилия зана къавхьуну ур. Луглайнма бивкIун бур Акбархъал кулпат мунал бакIрачIан бувкIмуних. Ленинградрай Академиялуву дуклакисса чIумал, Жабирдул хIарачатрайну ляркъуну дур Ленинградуллал областьрай буттауссу увччусса уссушиврийсса гьав. Жабирдул буттал ппу Абакар канил усттарсса адамина ивкIун ур. Ванал бивкIун бур КIапIкIайлив цува заллусса, дагьантту дувайсса дуссукъатта. Абакар ахиратрал хьуну ур тийхва. Тай диркIун дур революциялул бунтру нанисса захIматсса чIунну. «Аьрщи кьисматнийри гьав нясив шайсса», – тIий, чIумул захIматшивугу хIисавравун ларсун, арсурваврайн тийхва уччара тIисса аманат бувну бивкIун бур. Буттал шяраву тIурча, Къалалухмур хIатталлил зуманив, буттал аьпалун ххуллулсса уххансса чIивисса къатта бувну бур ванал арсурваврал. ЦIанагу буссар кIа къатта цIулаган бувну.
Жабирдул ппу Акбар дяъвилия канил чулахъ хьуну зана хьуну ур. Амма ванал мушакъатсса канила бу­къаккайсса кушу къабивкIун бур: байсса бивкIун бур жалинтрал буттукьри, дагьантту, муруллал някI чартту цIавцIуну, я бацIансса кIалабарзру. Музыкалул чулухунайгу итххявхсса ивкIун ур. Ванал ужагърай мудангу бивкIун бур аккордеон ва зюннав. Чулахъ хьусса каний кIисри биялну бакъа, зюннав бищун къахъанай ивкIун ур. Аккордеондалий оьрчIангу макьанну дуцин лахьхьин дувайсса диркIун дур. Ниттил Залмул буруххайсса бивкIун бур ляличIинува исвагьисса жалинтрал гьухъри.


ЦIакьсса тарбиялул гьану бивзун, ас-намус буну, ларайсса кIулшивурттугу ласун бувну, хъуни бувну бур вайннал цала арсру ва душру.
Жабир ххуйну дуклай ивкIун ур школалий, итххявхсса ивкIун ур физикалул ва математикалул дарсирдал чулуха. ХIасил, ччимур вузравун уххансса кIулшивугу, бюхъугу бусса оьрчI ивкIун ур.


«Ттул буттан цалчин самолетрай леххан нясив хьуссия цува ивкIуну буттал шяравун лавсун нанисса чIумал»


Летчик хьунсса хиял оьрчIний­ва буссияв тIий, цIухлай бура Жабирдухь:
– ОьрчIний летчик хьунсса пикри дакIний-мазрайвагу ба­къассия. Хъуними классирттаву дуклакисса чIумал гъира багьуна летчик хьунсса. Та чIумалсса выпускниктурал дянив яла сий думур бикIайва летчикнал пиша. Жул шяравасса цалчинсса летчик уссия МахIаммад ЦIимпIаев тIисса. ТачIав хъамакъадитай МахIаммад Ваччав самолетрай левххун учIайсса чIунну. Ялугьлан бикIайссияв самолетрай жула шяраваллил ялтту МахIаммад левххун ачиннин. Мунал авиациялия буслай, жувун летчиктал хьунсса шавкь дуртуна. Выпускной вечер дурну, гьунттиймур кьини Хъусращиял школа къуртал бувсса 28 оьрчI лавгссару Бакуйн Летный училищалувун дуклан буххансса комиссиялийн. Таний хъинну ялув бавцIуну бай­ссия медкомиссия. Комиссия буллай инжит шаврил ттун махъунай занахьунсса пикригума багьуна. Му ппурттуву, на кьянкьа уллай, вияту чара бакъа летчик хьун аьркинссар тIий, ттул чIарав авцIуна МахIаммад. Та выпускравасса кIия – нагу, ца цамагу, лавгссару комиссиялувух. Тамансса бия та чIумал Дагъусттанная бувкIсса летчиктал хьун ччисса жагьилтал. ЦIуллу-сагъшивруцIун бавхIусса масъаларттайн бувну, къалавгуна чIявуми, – дакIнийн бутлай ур Жабир.
Цуксса яхI-къирият дусса бухьунссия танийсса оьрчIру, архIал нину-ппу, цама цучIав акъа, цанма цивппалу кIул бакъасса шагьрурдайнгу лавгун, хьхьичIунсса вузирдавун дуклангу бувххун, бучIайсса бивкIун бур. Дуклан нанисса чIумал 18 къурушгу дуллуну гьан увну ивкIун ур Жабир. Миннуягу 5 къуруш поездрах, лирчIми арцу диян дан багьлай бивкIун бур дуклангу увххун, махъунай занахьуннин сса ялапаршиннарах.
ХIакьину укунсса пиша­картурайн хъар хьуну дур гьарица сфералуву­сса хьхьи­чIуннайшивуртту. Ца­ла-бю­хъу-бажарданийнугу, кIул­шивурттайнугу вайннаща бювхъуну бур цивппа каялувшиву дуллалисса идарарттал даража гьаз бан.
Жабирдул буттан къаччай бивк1ун бур арсная летчик хьу­ну, нигьачIаву дусса пиша бур тIий.
– Дуклан увххун махъ тIурча, ппу пахрулий икIайва. Мунан цанма самолетраву пассажиртал щябитайшиву кIулнувагу къабикIайва. Буттан цалчин самолетрай леххангу нясив хьуссия цува ивкIуну шяравун лавсун нанисса чIумал. Ппу аьпалул хьуна Каспийск шагьрулий. Та дия зунттал щархъавунсса ххуллурду лавкьусса, самолетру леххан къабучIисса, микIлачIру дусса чIун. Ттул талихIран, кIюр­ххицIунмай баргъ бивтсса, чаннасса кьини хьуна. Нагу лавгссияв ттула ппу махъва-махъсса ххуллийх самолетрай увцуну…

Жабирдул хьхьичIунсса хIа­силлай къуртал бувну бур Рязаннал областьрайсса Сасовский граждан авиациялул летный учи­лище.
Му къуртал бувну махъ зун айивхьуну ур МахIачкъалаллал авиаотрядраву. Шичча байбивхьуну бур ванал захIматрал ххуллугу. Зий ивкIун ур АН-2 самолетрал пилотну, чIал къавхьуну хьуну ур АН-2 самолетрал командир, АН-24 самолетрал 2-ма пилот, АН-2, АН-24, АН-28 самолетир­ттал эскадрильялул командир, леххаврил кьюкьлул командирнал хъиривчув. Сайки 20 шин дурну дур Жабирдул МахIачкъалаллал цачIундур авиациялул отрядрал командирнал цалчинма хъиривчувну зий. 2011 шинал ивтун ур МахIачкъалаллал авиалиниярттал хъунама директорну.

1999 шинал, Дагъусттаннайн ярагъуннищалсса къачагътал ххявхсса чIумал, диялсса гьур­ттушинна дурссар граждан авиациялул.
– ДакIний бур, зунттаву усса чIумал, ттуйнма республикалул хъунаманал оьвкуну, учIан увсса куц. Мугьлат бакъа лавгссияв аэропортрайн, – дакIнийн бутлай ур Жабир. – Жуй, яни аэропортрай, бивхьуна дяъвилул ишру нанисса Бущихъавсса, ЦIумадиял ва ЦIунтIиннал районнайсса аьралитал ярагъуннил, дукиялул щаллу баврил масъала. ЧIявусса аьрал, хъунисса, кIусса самолетру кьамул дуллансса ихтияр дакъассия таний аэропортрахь. Ца хьхьу-кьини 70-нния лирчусса самолетру кьамул дуллай, хасъсса режимрай зий бивкIссару. Яла хъинну кьурчIи бизансса шайва, кIюрххил жува кIиккун биян бувсса инсантурайн щавурду дирну ягу оьрмурдацIа хьуну, мура вертолетрай махъунмай бувцуну бувкIсса ишру. Миннащал цимилагу ттунма леххан багьайва, инсантал мобилизовать булланшиврул.

Кулпат Людмилащал

Мура чIумал, аэропортрай диялсса ччуччия дакъа, республикалул бакIчинал, ттуйн оьвкуну, амру бувна му масъала дузал буван. Дяъви бухьурчангу, арцу къадуллуна, ччуччия дулун щинчIав ччай бакъая. Му ппурттуву дакIнийн агьуна Волгоградрай Ччуччиялул заводрай жаваблувсса къуллугърай зузисса жула дагъусттанлув. Та цувагу ия оьрмулухун тийхва ялапар хъанахъисса, цалагу Дагъусттаннайн къаувкIсса инсан. МахIаттал хьура, ттуна тачIав къаккавксса инсан, арцуя ихтилатвагу ба­къанма, 2000 тонна ччуччиялул итадакьин рязи шаврий. Амма, ми ччуччия, Къизлардайн дирсса чIумал, гичча итакъадакьлай, цикссагу ккавкссар. Гайннан ччай бия аэропортрал даву дацIан дуван. Ччуччиялул хъирив уклакисса ппурттуву ттул оьрмулийн кьаст лархIусса ишругу хьуссар. Цуксса оьрму ххиранугу, нигьачIавурттая махъунай къавхьуссара…
ДакIний личIансса хьунабакьаву хьуну дур Жабирдул 2000-ку шинал: Грозналийсса аьралуннахь ЦIусса шин барча дан увкIун ивкIун ур Владимир Путин. Жабирдун багьлай бивкIун бур хаварбакъулий аэропортрайн увкIсса хъунасса хъамаличувнан анаварсса мутталий хъамалушинна дузал дан. ЦIусса шинал цала кулпатрал ичIува тIивтIуну бивкIсса ссупралиятусса дуки-хIачIия дучIан дурну аэропортрайн, Владимир Путиннущал ва республикалул бакIчи МахIаммадаьли МахIаммадовлущал щябивкIун, байран кIицI ларгун дур.
НигьачIисса иширттаву чувшиву ккаккан даврихлу Жабир Абакаровлун дуллуну дур «Граждан авиациялул отличник» тIисса хIурматрал лишан ва ДР-лул ХIурматрал грамота. 2000-ку шинал террорданул дазу дурсса чувшиврухлу дуллуну дур Дусшиврул орден. 2017-ку шинал лайкь хьуну ур ДР-лул социал-экономика хьхьичIуннай давриву бивхьусса захIматрахлусса медальданун.
МахIачкъалаллал аэропортрай дахханашивуртту хьусса ппурттуву, цала кIулшивурттугу, бюхъу-опытгу ишла бувну, Жабирдуща бювхъуну бур «Дагестан» тIисса, Ухссавнил Ккав­кказнавух лехлан ихтияр дусса, авиакомпания хIасулгу дурну, нирхиравун дутан. ХIакьину ва авиакомпаниялул вертолетру ду­ссар МахIачкъалаллал, Минводылул, Ашттарханнал аэропортирдай. Авиакомпаниялий зузисса летчиктал, инженертал хIадурну буссар сигнал дуркIсса ппурттуву Ухссавнил Ккавкказнаву апатI хьусса, иш багьсса кIанттурдайн ххассалбувултращал левххун, миннан цалчинсса кумаг буван. Мукунма авиакомпаниялул дайссар медициналул ва санитар рейсругу.
Вертолетирттал авиакомпания тIитIаврийну хIасул хьуну бур 70-ннийн бивсса инсантурансса зузи кIантту. ХIакьинусса кьини авиакомпания хьхьичIунну ва тIалавну дур, Дагъусттаннай дакъассагу, Ухссавнил Ккавкказуллал федерал округрайгу.
КIицI къабувну битан къахьунссар жула миллатрайн багьайсса гьарцагу иширал чIарав сахаватлувну ацIайсса инсан ушиву Жабир. Буттал шяравугу ванал хIарачатрайну чIявусса масъалартту чулийн буккан бувссар. ХIакьинусса кьинигу Хъусращиял жямат ванайн барчаллагьрай бур, техника къалахъайсса зунттуйн вертолетрай турбарду бивчуну, щин дуцин кумаг баврихлу, школалун компьютерду, партарду ласаврихлу ва цаймигу бусравсса давурттахлу.
Ванал эмаратну дакьин дурну дуссар цала оьрчIшиву ларгсса, цува хъуна хьусса буттал къатригу.
– Даврия тархъансса чIумал, вертолетрай ттула дусталгу бувцуну, ттун ххирар жула зунттавун, буттал шяравун ияван. Хъусрахь на икъавсса зунтту бакъахьун­ссар. Зунттурдайн я щайхту, ттул чурххавун рухI дучIай, дакIнийсса цинявппа буруккинтту буккай. Игьалагара так зунттаву, – тIий ур ва.
Жабир Акбарович буниялагу дустал ххирасса, чIявусса дустал бусса, вайннал хIурмат бусса инсан ур.
Адаминал тIайлабацIурттал ххуллий хъунмасса бияла буссар ганал кулпатрахь. Жабирдул оьр­мулул дус Людмила, буниялагу, ванал чул бищай кIану, урчIа ка бур. Бухху-букку тачIав чан къашайсса вайннал кулпатраву ванил аякьагу, дакIнил гъилишивугу дияй цинявннайн. Людмила, Дагъусттаннал паччахIлугърал университетгу къуртал бувну, филологиялул элмурдал кандидатнал диссертациягу дурурччуну, зий буссия Каспийск шагьрулийсса 22-мур садикрал хъунмурну. Муния махъ кьурахъул шинну хьуссар ванил Республикалул музыкалул ва хореографиялул интернат-гимназиялул директорну. Жабирдул ва Людмилал дянив ивзун ур ххаллилсса шама арс. Шамагу лавгун ур буттал шаттирдайх.
Оьрмулул юбилейгу барча дуллай, чIа тIий буру Жабир Акбаровичлун ва щалагу ванал кулпатран цIуллу-цIакьшиву, чIярусса ххаришивуртту ва хъиншивуртту.
Ихтилатрал дайлитIулий ххи бан ччива ца укунсса затгу: цала жяматран ва Каспийск шагьрулий ялапар хъанахъисса лакран Жабирдул чичайссар биялсса «Илчи» кказитру.
Имара Саидова