«Ватандалул цIаний жан дуллунни»

МахIаттал, хIайран шара, дардирал, хажалатрал лахIан къабувну, захIматсса кьинирду дурхIуну, ялунгума цайминнан эбратну, яхIлувну оьрму бутлатисса жула ниттихъул, душру ккаккайхту. БувчIлай бур хIакьину хасъсса аьралий операциялий къучагъну талатисса арсругу вайннахава лавхьхьусса бушиву.
Къучагъсса хъамитайпа бур учин бюхъанссар хасъсса аьралий операциялий жан дуллусса Багьауттинов Вагьаблул кулпат Майсаратгу. Украиннал аьрщарай хасъсса аьралий операция байбивхьуния шийнмай Майсарат бур аьралитуран гъилисса яннарду дурухлай.

Ванин цукунчIав дакIнийн къабагьанссия ласнал цинма пиш-каш бувсса янна дуруххай машиналий аьралитуран яннарду дурухлан багьантIишиву. Ппу акъа ливчIсса мюрщисса арснаха ва душниха аякьа дан багьлай бунутIий, Майсарат хьхьунил ссят 2-3 хьуннин личIлай бур яннарду дурухлай.
– На ляличIисса цичIар дуллай бакъара. Цума-цагу инсаннаща бюхъайссар инсантуран хайр-мюнпат бусса давурттаха зун. Ттула оьрчIру мюрщисса къабивкIссания, гьантIиссияв навагу аьралитуран ттущава шайсса кумаг буллан. Ттул дакIгу, пикрирдугу тайннащалли бусса. ЦIана жува буру гъилисса ужагъирттай, паракьатну ялапар хъанай. Вай оьрчIру тIурча, жунма рахIатсса оьрму хIасул буллай, шартIру дакъасса кIанттурдай, ккашилну, мякьну, бявкъуну буру къаувкуну, Ватандалул мурадру бартбигьлай бур. Мунияту ттун пикри хьунни тайннан гъилисса яннарду дурухлансса. Вай дурухлахисса, ттисласисса чIумалгу ттучIанма кумаг бан бувкIсса душваврахьгу тIун бикIара, цIуллуну-сагъну занахьуннав тIисса дуаьрду дуллалияра т1ий », – буслай бур Майсарат.
Ва, ттучаннайх бувккун, чурххан тIааьнсса, кIукIлусса янна ларсун, бурухлай бур аьралитуран гъили­сса гьухъри. Свитерду буруххансса янна машан ласласийнигу ванил хIисавравун ласайсса бур шартIру дакъасса кIанттурдай лаххан куннасса рангру думи. Гьухъри ттивсунуливчIсса парчригу Майсаратлул аьркиннийн ишла байсса бур. Вайннуя бурухлай бур ссурссу ларкьусса, дахьра ца лажин дакъа къачIалачIисса куклусса кьяпри. ХIасил, гъухъращал ца-ца кьяпагу, кIирайра гъили жулардугу дирхьуну, комплектру буллай бур. Янна ттирсуну, дурурххуну махъ лирчIсса лиссурду ва кьютIру биян байсса бур аьралитуран кIараллу бурухлахисса хъамитайпалучIан. Цила харжирацIух ларсун дур ванил парогенераторгу.
Майсаратлул дурухлахисса яннарду дур «Зов героев» тIисса цIанилусса, цила телефондалул номергу чивчуну тIайла дуккайсса дур.
– Пакетирттай ва къуршай ттула телефондалул номергу чичара, нажагьлий аьралитуран, гьухъри бакъа, цаймигу затру аьркин дагьлай духьурча, махъунмай оьвчиншиврул, – тIий бур Майсарат.
Тти тIурча, Майсаратлул цила ласнал аьпалун тIив­тIуну бур аьралитуран яннарду дурухлахисса «Зов героев» тIисса цIанилусса цех. Ва ххуллухь цуппа гьан ччай бур цила ласнал рухI дуллусса аьрщарай аьралий бурж бартбигьлагьисса аьралитуран яннарду ларсун. Майсарат, буниялагу, вирттаврал кунна кьянкьасса дакIгу, чумартсса тIуллугу дусса хъамитайпа бур.
Цуксса кьурчIинугу, Майсаратлунгу, ванил оьрчIангу багьунни хъуннасса хIасрат духIлан. Ванил ласнал Донецкаллал Республикалий Котельники тIисса поселокрай аьралуннал бурж бартбигьлай къучагъшиврий жан дуллуссар. Вагьаблул виричувну биттур дур­ссар та ппурттуву цайнна тапшур дурну диркIсса, кьюлтIсса аьралий задание. Ванал чувшиврун бюх­ттулсса кьимат бишлай, Аьрасатнал президент Владимир Путиннул указрайн бувну, аьпалул хьуну махъ ПаччахIлугърал ларайсса награда «Къучагъшиврул орден» дуллуну дур. Вагьаб Багьауттиновлул аьпа абад буллай, мармарчарил ула лархъун дур ва дуклай ивкIсса, Буйнакск шагьрулийсса 7-мур школалул чIирайн. Вагьаблул бивтсса аьралий ххуллу яргсса ва ялун нанисса никиран эбратрансса бур.
Вагьаб Донецкалийн гьаннингу Чачаннал аьрщарайсса террорданийн къарщисса иширттаву кIийла гьуртту хьуну, лайкь хьуну ур «За службу на Северном Кавказе» тIисса медальданун, ва ур Жуковлул ордендалул кавалер.
Оьрмулул аргъираву циятува личIи увсса ласнал аьпалун, хъис-дунугу дард-хажалат куклу даву мурадрай, Майсаратлун пикри хьуну бур аьралитуран кумаг буллансса. Барчаллагьрай бур ци аьркинни, ссал кумаг бави тIий мудангу лагма лавгсса мачча-гъаннайн ва кIулминнайн. ХъунмурчIин ванил дуллалисса даврин ка-кумаг буллай бур хасъсса операциялий аьпалул хьусса аьралитурал ниттихъул ва кулпатру. Майсаратлул дуллалисса гьарица даврин кабакьу буллай хьхьичIа-хьхьичI ур ванил ласнал уссу ХIалимбаг Багьауттиновгу. Аьра­литуран яннарду дурухлахи­сса акциярттал харжлугърал хъунмур хъаргу ва ур цайнна ласлай.
Майсарат цукунчIав вихну бакъар аьзизсса лас дунияллий акъассар тIий. КIулсса куццуй, махъсса ппурттуву укунсса ишру сававну цикссагу кулпатру аьсивну, гъаривну ливчIунни. Кьадар мукунсса бухьунссия, куннаха куннан чIалачIин дакъасса Майсарат ва Вагьабгу цанная ца личIи бунни. Тамашасса бур вайннал ташу бувсса куцгу.
Майсарат оьрчIнияцIава буллусса махъ бацIан байсса, ччимур ххуллу ласун бюхъайсса душ бивкIун бур. Ванил нину Саманият, ппу Юсуп бур Хъюйятусса. Ялапар хъанай бивкIун бур Буйнакск шагьрулий. Шикку тIивтIуну бур ванил ательегу. Цуппагу дарзи хьунсса хияллай бивкIун бур. «КъабацIанна, модельертурачIан – Валентин ЮдашкиннучIан, Вячеслав ЗайцевлучIан зун гьанна», – тIий бикIайсса бивкIун бур. Цила тIимур бацIан бувну, бивну бур ва цIанихсса модельертурачIан Москавливгу.
Гъинтнил каникуллай ниттил ниттичIан бучIайхту, вагу къурув гьан диртун, кьюлтIницIух машиналий янна дурухлан бикIайсса бивкIун бур.
– Гъира бикIайва дурухлан-ттислан. Амма дуру­хханмур къадикIайва, цIана кунна чIярусса яннардугу дахлай къадикIайва. Ца ппурттуву ниттил цинма машан лавсъсса юбкалия, тиха-шихагу кьувкьуну, ссин юбка бурувхссия. Таний ттун къабувчIлай бухьунссия, ниттил та цинма дакI диллай, къадиллай машан лавсун бивкIшиву. ТачIав хъамакъадитай танийсса ниттил лажин. Утти, нава ччаннай бавцIуну махъ, ца ххаришиву дикIай дакIниву, ттущара ниттин янна машан ласун бюхълай, – тIий бур ва.
Майсаратхъал кулпат хъунмасса бивкIун бур – 4 душ ва 3 арс. Шанна шиннарагу хьун дурасса чIумал, уссищал ва ссищал кьатIувппай бувксса чIивисса Майсарат бяйкьуну бивкIун бур. Нюжмар ларгун дур душ лякъин къахъанай. Ва тIурча, бивкIун бур цала къатрая арх бакъа ялапар хъанахъисса, оьрчI бакъасса кулпатрал цанма бувцуну. Нинумур, душ лякъин къахъанай, бан-битан бухлавгун диркIун дур. Ца нюжмар ларгун махъ, хьунабавкьуну бур ниттин чIивисса душнил кагу дургьуну нанисса, цинмагу кIулсса ца хъамитайпа. Ванихь Саманият буслан бивкIун бур цила дард. «Вавагу бакъарив», – куну, цила ка дургьусса душ ккаккан бувну бур хъамитайпалул. Гьанавиххи шаврил, цIусса яннагу ларххун, занакьулу бувсса цила душ къабувчIуну бивкIун бур ниттин. Майсарат цанма битиракьай тIий, миннат буллай бивкIун бур тай ни­ттихь. «Цими бухьурчангу, цавагу щинчIав булун дакI къадиянссар», – куну бур ниттил. Тания шийнмай вай кIивайвагу дустал хьуну, Майсаратлун тайннаягу кIилчинми нину-ппу хьуну бур. Ванил оьрмулувусса ххариссагу, къумассагу иширттал чIаравгу вай цалчин буссар. «Бивтссания зу на тай авадансса инсантурачIа, ссалчIав пикри буллан къабагьанссия ттун», – тIий, хъярчру буллан бикIайссияв ниттихь захIматшивуртту хьунадакьлай, дан-дитанмунил пикрирду гьарза хьусса чIумал.
ЛяличIину асар хьунсса бур ванил нитти-буттал чулухунмай­сса хIурмат-кьимат. Ппу аьпалул хьуну тамансса шинну хьуну дур. ХIакьинусса кьинигу Майсаратлул дуллалисса давурттаву кабакьу буллай, кумаг буллай бур Саманият. «Ттун тай аьралий иширттавух гьуртту хъанахъисса жула оьрчIру дакIнива буклай бакъар. Дяркъусса чIумал, аьралитуран гъилисса яннарду дучIи лякъиншиврул, анаварну дуруххи тIий, миннат буллан бикIара душнихь», – тIий бур Саманият.
Буйнакскаллал Промышленно-экономический колледжгу къуртал бувну, Майсарат дуклан бувххун бур Дагъусттаннал паччахIлугърал педуниверситетрал тарихрал факультетрайн. Колледжравугу, институтравугу дуклакисса шиннардий республикалул лагрулийсса Конструктор-модельертурал конкурсирттай гьуртту хьуну, ванил мудан цалчинсса кIанттурду бугьайсса бивкIун бур.
Дуккаву къуртал дурну махъгу, хияллай бивкIун бур цуппа заллу­сса ателье тIитIин. Амма, хиял бартлаган баншиврул, арцу аьркинну диркIун дур. ХIарачатгу, бажаргу бусса душ, Москавлийн лавгун, кIира-шанна даврий зий бивкIун бур. Шикку лаякъатлуй ялапар хъанахъисса, байбихьулий яннарду дурухлахисса ванин харж чIивисса бивкIун бур. Ва харжирацIух зун пайда бакъа, ванин багьлай бивкIун бур хьхьу-кьини дакъа зун, цила хиял бартлаган бан.
Москавлия зана хьуну махъ, тIивтIуну бур ванил цуппа заллусса ателье. Букъавсун битан къахьун­ссар, ателье тIивтIуну махъ, янна дурухлансса машинартту машан ласунсса арцу дакъа, бан-битан бухлавгун ливчIсса Майсаратлун, цина кIулагу акъасса «ZiG-ZaG» тIисса ттучаннал заллу МахIаммад Абакаровлул арцу хъирив дулунну янна дуруххайсса машина буллуну бивкIун бур ванихьхьун. ХIарачатран барачат тIисса кунма, ка усттарсса, давриву итххявхсса Майсаратлул цIа дургьуну шиккун букIлан бивкIун бур янна дуруххансса, ттиссу-кьукьу дансса чIявусса инсантал.
Ца ппурттуву ательелувун цала мурадрай увкIсса Вагьаблул я бавцIуну бур бакIралгу ххуйсса, зирангсса душний. Майсаратлун цалчинсса бахшишрангу ванал пиш-каш бувну бур хIакьинусса кьинигу аьралитуран яннарду дурухлахисса машина.
– Вагьаб хасъсса командировкалий гьан увшиву мачча-гъаннанмагу къакIулссия. Сентябрьданул 3-нний, ина бувсса кьини, зана хьунтIиссара тIий, кьянкьасса махъ буллуна. Август зурул 29-нний Украиннаву аьралий бурж бартбигьлай оьрмулуцIа хьуну ия. На вил цIанийра оьрму бутлатисса тIун икIайва, амма жан Ватандалул цIаний дулун багьунни, – тIий бур Майсарат.

Имара Саидова