Ванил лахъну гьаз бувссар Дагъусттаннал гуманитар элмулул ттугъ

ХхюцIалла шинал хьхьичI гьану бивзун бур СССР-данул элмурдал академиялул Дагъусттаннал филиалданий магьирлугърал тарихрал отдел тIиртIуну. Мунил бакIщаращуй бивкIсса яргсса ва хьхьичIунсса пишакартурал кьюкьлуву цалчинсса ххуттай буссия, дакIния къабуккайсса, жула Султанова Гулизар АхIмадлул душгу. Лайкьну ва бюхттулну биттур бувссар ванил театрал магьирлугърал ахттарчинал ва театрал критикнал бурж.

«ПартIу ПатIима» спектакльдануву дургьусса ПартIу ПатIимал роль тIайлабацIусса шаврийну, тIивтIуну бур Гулизардул хьхьичI бусса оьрмулий ца шаттиралвагу тийн-шийнмай къахьунсса ххуллу. Дуклан бувххун бур Ленинградрайсса паччахIлугърал Театрданул, музыкалул ва кинематографиялул институтравун. ЯтIул дипломрай гагу къуртал бувну, Гулизар хьуну бур Дагъусттаннай цалчинсса пишакар-театровед.

Дагъусттаннал театрал оьрму вийхчил кIулсса, сахIналул опыт бусса Гулизардуща бигьану бювхъуну бур хIасул дан телевидениелий артистътурал творчетволия бусласисса передача. Ликъаххайсса аьш кьариртссар Гулизардул Дагъусттаннал телевидениелул лакку мазрайсса передача дачин давривугу. Ванил аьч дуллалисса темардал тамашачитал миллатрал аьдатирттах къулагъас дуллали буллай бия.

Амма Гулизардул цила оьрмулул ва захIматрал хъунмур бутIа хас бувну бур Дагъусттаннал театрал магьирлугърал тарих ахттар баврин. СССР-данул элмурдал академиялул Дагъусттанналмур филиалданий энциклопедиялул отделданий ца даврил ялув зун, чIивимур элмийсса зузала хIисаврай, оьвкуну бия Гулизардуйн ХIажи ХIамзатовлул.
Ва даврий зий бунува дуклан бувххун бия тава цилва Ленинградрай къуртал бувну бивкIсса институтрал аспирантуралувун. Му къуртал бавривун лавайсса даражалий диссертациягу дурурччуну, Дагъусттаннай цалчинсса искусствоведениелул кандидат хьуну, зий байбивхьуну бур 1973 шинал СССР-данул элмурдал академиялул Дагъусттанналмур филиалданий дахьва тIивтIусса Дагъусттаннал магьирлугърал тарихрал отделданий. Отдел сакин дурния мукьах дачIи ттуршукулул манзилданий Гулизар АхIмадовна зий буссия театрал тарих ахттар бавриха.

Гулизар Султанова бия личIи-личIисса элмурдал мурадру ахттар буллалисса пишакар. Ванил лавхьхьуну бия Дагъусттаннал чIявумиллатирттал драматургиялул тарих ва ттизаманнул буруккинтту. Театрал магьирлугърал дунияллий ва бия сий бюхттулсса пишакар.

Ттизаманнул театр анаварсса бущилий баххана хъанай бушиврийн бувну, Гулизар АхIмадовна, театровед хIисаврай, хIарачат буллан бикIайва ттизаманнул Аьрасатнал ва дунияллул театрал оьрмулуву хъанахъимунил хъирив лаян. Жула билаятрай хъанахъисса театрал иширттая хавар бикIаншиврул гьуртту шайва театрдал фестивальлай. Кказит-журналлай бишлашисса статьярдавугу, конференциярттай буллалисса докладирттавугу Гулизардул бувсун бикIайва драматургтурая, хьхьичIунсса театрал ишккаккултрая, сахIналул магьирлугърал усттартурая. Театрал драматургиялул буруккинтту аьлимчувнал ххалбивгьуну бикIайва Аьрасатнал аьмсса театрал процессирттаву чIявумиллатирттал художестволул культурардал куннил куннищалсса дахIавуртту ххал диргьуну.

Гулизар Султановал ита­да­ркьуну дур ттуршлий ххю­цIалунниха лирчусса ахт­тар­шиннардал давуртту, ми­ннул сияхIраву бур ацIния ххюва монографиягу: «Театр-первенец»; «Революции посвящается», «В поисках современности», «Гамид Рустамов», «Многонациональный театр Дагестана», «Фольклор и драматургия в театре», «Актерское искусство Дагестана», «Дагестанская театральная режиссура», «Лакский театр – 80 лет», «Дагестанская многонациональная драматургия ХХ столетия» ва чIявусса цаймигу. Вай давурттаву ялун нанисса никиран тарихраву личIан яхьуну буссар: Дагъусттаннал цинявппа театрдал тарих, цалчинсса шаттирдая байбивхьуну, ми хьхьичIунмай шаврин, Дагъусттаннал артистътурал, режиссертурал ва театрал художниктурал язи-язими давуртту, Аьрасатнал миллатирттал магьирлугъраву вайннал бивхьусса захIмат. Вайннувасса цаппарасса давуртту лайкь хьуну дур Дагъусттаннал паччахIлугърал премиярттан. Дагъусттаннал театрал магьирлугърал буруккинттая бусласисса Гулизар Султановал статьярду итабавкьуну бур Аьрасатнал журналлайгу.
ЦанницIун ца дархIуну дур Гулизар Султановал элмийсса ва жяматийсса давуртту. Ва гьуртту шайссия ДНЦ РАН-далул мазрал, литературалул ва магьирлугърал институтрал аьлимтурал советрал давурттаву, буссия Аьрасатнал Театрал ишккаккултрал союзрал Дагъусттанналмур отделениелул правлениелул членну, Аьрасатнал Театрал ишккаккултрал союзрал Дагъусттанналмур отделениелул критиктурал секциялул хъунмурну. Хъунмасса бикIайва ванил мукъул бияла ДР-лул Культуралул министерстволул магьирлугърал суаллан хас дурсса батIавурттай. Театрал фестивальлай ванил тIайласса критика дучIи лякъайва жагьилсса ва гьунар бус­са актертуран.
Актертурал цIусса никиран Гулизар Султанова дакIний ливчIссар ххаллилсса педагог хIисаврайгу. ХьхьичIунсса артистътал бувккун бур Дагъусттаннал паччахIлугърал университетрал магьирлугърал факультетрай актертал хIадур байсса отделениелий Гулизар Султановал театрданул тарихрал дарсру дирхьусса артистътурая.
Дагъусттаннал театрал критик, театровед-ахттарчи хIисаврай Гулизар Султановал цIа машгьурну дур так ца жула республикалий дакъасса, мунил кьатIувгу. «Театр», «Театральная жизнь», «Страстной бульвар 10», «Многоязыкий театр России» тIисса центральный журналлай мудангу барчаллагьрай рищайва Дагъусттаннал ва Ухссавнил Ккавкказуллал миллатирттал театрдал даврия бусласисса ванил макьалартту. Бусса оьрмулий Гулизар АхIмадовна зий бия жяматрал оьрмулуву театрданул агьамшиврия буслай.
Хъунмасса захIмат бивхьуссар ванил ттизаманнул драматургтурал произведенияртту сахIналийн буккан баврил ххуллийгу. Уртакьну зий бия Дагъусттаннал драматургтуращал, ванил сипталийну хIадур байва ттизаманнул драматургтурансса семинарду, конкурсру. Ванил таржумарттайну тамашачитал кIул хьуссар Пушкиннул, Островскийл, Гольдонил, Мольердул, У. ХIажибаговлул, Айтматовлул, Хугаевлул пьесардащал.
Гулизар Султановал хъунмасса захIмат бивхьуссар Дагъусттаннал театрду машгьур баврил ххуллий. Мунияту тIалавну бия ванил захIматгу, бусравну ва ххирану бия цуппагу Дагъусттаннал илданун. Гулизар АхIмадовна ва кIулминнал дакIурдиву личIантIиссар интеллигентшиврул, захIмат ххирашиврул, пишакаршиврул, низам душиврул эбратну, Дагъусттаннал гуманитар элмулул ттугъ бюхттулну лавсун най бивкIсса хIакьсса патриотну. Даврил уртакьтуран ва бия хIакьсса, дакI тIайласса, аякьа дусса дус-ихтивар.
Цил бунагьирттал аьпа баннав! РухI хъинний дишиннав!

Эльмира Аьбдуллаева,
искусствоведениелул кандидат
Таржума Зулайхат
Тахакьаевал